Ina Zalewska (prawdziwe nazwisko: Danuta Siedzik) w chwili zatrzymania 20 lipca 1946 roku miała 17 lat.

Akta więzienne mówią: wysokość 160 cm, postać wątła i smukła, włosy gęste, wijące się i ciemne, twarz blada, podłużna, czoło wysokie, oczy piwne, brwi rzadkie, ciemne, nos mały, wąski i prosty, uszy normalne, usta małe, wargi grube, brak jednego zęba,  broda wąska, ręce małe, dłoń wąska, nogi wysokie, na podbiciu, postawa i chód prosty, wymowa normalna, włada językiem polskim i rosyjskim, operowana koło lewego ucha.

Opis wyglądu Inki to właściwie najobszerniejsza część dokumentów więziennych – cała jedna strona.  Na początku akt  lakoniczna informacja: przyprowadzona 20.7.46 godz. 18 przez funk. Marcinkiewicza; koniec kary 28.8.46 r. wyr.wyk.

Pozostałe kilkanaście kartek to protokół wykonania wyroku śmierci i korespondencja wewnętrzna: nakaz przyjęcia, postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego, informacja do Wojskowej Prokuratury Rejonowej o umieszczeniu w więzieniu, telefonogram Szefa Dep. Służby Sprawiedliwości MON płk. Henryka Zapolskiego o nieskorzystaniu przez Bolesława Bieruta z prawa łaski, wykaz więźniów skazanych na karę śmierci (2 nazwiska – biuralista Selmanowicz i biuralistka Siedzikówna), informacja do Urzędu Stanu Cywilnego, informacja o wykonaniu wyroku do Wydziału Więziennictwa i Obozów wojewódzkiego UB i odpis wyroku. Wszystkiego  19 stron. Poszła i umarła.

Akta więzienne nie są jedynymi dokumentami o życiu Danki Siedzikówny po zatrzymaniu.   Źródłem informacji jest  również księga kontrolna osób zatrzymanych i aresztowanych oraz akta sprawy karnej Danuty Siedzik „oskarżonej o przynależność do nielegalnej organizacji Ośrodek Mobilizacyjny Wileńskiego Okręgu AK, działającej m.in. na terenie województwa gdańskiego w latach 1945-47 tj. o popełnienie przestępstwa z art. 86 par. 1 kk Wojska Polskiego”.

Danutę Siedzikównę zatrzymano 20 lipca 1946 r. nad ranem w mieszkaniu we Wrzeszczu przy Wróblewskiego 7. Tutaj przyjechała dzień wcześniej po zaopatrzenie medyczne. Inkę wsypała Regina Żylińska-Mordas, zaufany człowiek Łupaszki. Nikt nie mógł uwierzyć, że ona sypie. Była bardzo przydatna UB, wręcz nadgorliwa. Szczegółowo charakteryzowała całą siatkę, wszystkich członków. Wskazała 120 punktów kontaktowych. Dostarczała zdjęcia i sama brała udział w obławach. Gdy nie miała kogo wsypać, wymyślała. Potem zamieszkała w Szczecinie i nie wiadomo, jak umarła. Syn mówi, że na raka, inni twierdzą, że została celowo potrącona przez samochód. 

Jak zatem wyglądało 40 ostatnich dni życia Inki w świetle dokumentów?

Ze względu na wielość przepływu informacji między instytucjami wojskowymi, prokuratorskimi, więziennymi przedstawiam tylko daty wybrane.

Preludium

18 maja 1946 – Brunon Jankowski, komendant placówki SKP Tleń przesyła do Komendy Rejonowej w Czersku sprawozdania i zeznania świadków  napadu na placówkę w dniu 4 maja 1946

27 maja 1946 – st. sierżant Piotr Dryja, Kierownik Ref. Śledczego Powiatowej Komendy MO w Kościerzynie przedkłada dochodzenie w sprawie napadu na posterunek MO i placówkę UB w Starej Kiszewie do Prokuratury Sądu Rejonowego w Gdyni

6 czerwca 1946 – Komendant Oddziałowy Straży  Ochrony Kolei w Chojnicach Roman Barcikowski przesyła zapiski urzędowe w sprawie napadu na placówkę Tleń do Komendy Okręgowej SKP w Gdańsku

11 lipca 1946 –  Wojskowy Prokurator Rejonowy w Gdańsku mjr. Suchocki postanawia  wszcząć postępowanie karnego w sprawie napadu na posterunek MO i placówkę UB w Starej Kiszewie

13 lipca 1946 – do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku przychodzą akta dochodzenia

20 lipca 1946 –  zatrzymanie Inki

20 lipca 1946 – postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego (areszt tymczasowy), wydane przez prokuratora wojskowego w Sopocie dr kpt. Brunickiego

20 lipca 1946 – nakaz przyjęcia Iny Zalewskiej wysłany do Naczelnika Więzienia w Gdańsku

20 lipca 1946 – postanowienie o zarządzeniu rewizji domowej, wydane przez Naczelnika Wydziału Śledczego WUBP w Gdańsku Józefa Bik

20 lipca 1946 – protokół rewizji osobistej wykonany i podpisany przez funkcjonariusza WUBP Andrzeja Stawickiego w obecności dwóch innych funkcjonariuszy

30 lipca 1946 – przesłuchanie świadków przez Andrzeja Stawickiego wraz z konfrontacją z Danutą Siedzikówną

31 lipca 1946 – przesłuchanie funkcjonariusza MO w Sztumie Franciszka Bablicha,  strażników kolejowych w Tleniu Brunona Jankowskiego i Marjana Daty – przez Andrzeja Stawickiego

31 lipca 1946 – przesłuchanie Inki przez Andrzeja Stawickiego

31 lipca 1946 – postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej przez oficera śledczego  Andrzeja Stawickiego

31 lipca 1946 – akt oskarżenia podpisany przez Andrzeja Stawickiego z zarzutami, że:

1. Danuta Siedzikówna od czerwca 1945 do chwili aresztowania brała czynny udział w oddziale leśnym mjr „Łupaszki”, który to oddział miał na celu usunięcie przemocą ustanowione Organa Władzy Zwierzchniej Narodu Polskiego

2. Danuta Siedzikówna będąc w bandzie dywersyjnej mjr. „Łupaszki” brała udział w napadach na funkcjonariuszy UB i MO oraz na pociągi osobowe

3. Danuta Siedzikówna w dniu 10 czerwca 1946 publicznie nawoływała do popełnienia zbrodni, która została wykonana

31 lipca 1946 – postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia aktu oskarżenia i skierowania sprawy do Sądu, podpisane przez mjr. Suchockiego

02 sierpnia 1946 – wezwanie świadków na rozprawę (telefonogram), nadał: ppłk. Mrozek

02 sierpnia 1946 – przesłanie akt sprawy do  Wojskowego Prokuratora Rejonowego w Sopocie z prośbą o ustalenie terminu rozprawy na dzień 3 sierpnia, ponieważ na ten dzień zostali wezwani świadkowie

03 sierpnia 1946 godz. 16 – protokół rozprawy; funkcjonariusz Jankowski nie potwierdza, by oskarżona strzelała; prokurator wnosi o wyrok śmierci, obrońca wnosi o łagodny wymiar kary, oskarżona prosi o wyrok wg uznania sądu

03 sierpnia 1946 godz. 18 – sąd udaje się na naradę, godz 18.20 – sąd powraca z narady, ogłoszenie wyroku i o 18.45  zamknięcie rozprawy

Skład sędziowski:  przewodniczący mjr Adam Gajewski, sędzia  kpt. Kazimierz Nizio-Narski, ławnik kpr. podchor. Wacław Machola. Oskarżyciel: Wacław Krzyżanowski.

03 sierpnia 1946 – wyrok w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej; Inka zostaje skazana na dwukrotną karę śmierci, utratę praw, przepadek całego mienia i 16 lat więzienia, wyrok łączny: kara śmierci

03 sierpnia 1946 –  prośba o łaskę obrońcy z urzędu Jana Chmielowskiego, wysłana bez podpisu Inki do Obywatela Prezydenta

06 sierpnia 1946 – rozesłanie odpisów wyroku

19 sierpnia 1946 – odmowa Bolesława Bieruta udzielenia  łaski

23 sierpnia 1946 – pismo Szefa Dep. Służby Sprawiedliwości MON H. Zapolskiego do Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Gdańsku o nieskorzystaniu przez prezydenta z prawa łaski i konieczności wykonania wyroku

28 sierpnia 1946 – protokół wykonania wyroku śmierci w obecności prokuratora mjr. Wiktora Suchockiego, lekarza kpt. Mieczysława Rutkowskiego, ks. Mariana Prusaka; dowódca plutonu egzekucyjnego: ppor. Franciszek Sawicki

Epilog

10 czerwca 1991 – postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z wniosku Wiesławy Korzeń  (siostry Inki) o uznaniu wyroku z dnia 3 sierpnia 1946 za nieważny; uzasadnienie: czyny przypisane Danucie Siedzikównej związane były z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a orzeczenie w tej sprawie wydane zostało z powodu takiej działalności. Skład sędziowski: przewodniczący SSW K. Ziółkowski, SSN Z. Żerański, p.o. SSW E. Koperska.

27 lipca Inka przez okno więzienne dała znak Helenie Mikołajewskiej, u której została zatrzymana, że nic nie powiedziała.  Była trzymana, czasem nago, w izolatce. Józef Bik, naczelnik Wydziału Śledczego gdańskiego WUBP, po dwukrotnej zmianie nazwiska uciekł do Szwecji, wygrał batalię o wyższą emeryturę jako funkcjonariusz bezpieki, wytyczony mu proces przez IPN nigdy nie doszedł do skutku. Akt oskarżenia brzmiał: „Bił ich [więźniów], znęcał się i zmuszał w ten sposób do składania zeznań”.  Andrzej Stawicki pozostał nieustalony. Był obywatelem radzieckim, być może zmienił nazwisko, zniszczył dokumentację i wyjechał.  Adam Gajewski został radcą prawnym Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych w Gdańsku, pochowany w 1972 na Cmentarzu Oliwskim. Wacław Krzyżanowski zmarł w 2014 roku i został pochowany z honorami wojskowymi. Kpt. Kazimierz Nizio-Narski w czasie wojny był oficerem niemieckiej Kriminalpolizei (Kripo) i członkiem polskojęzycznej grupy Gestapo powołanej przez Alberta Forstera do germanizacji Pomorza.

Zdjęcia prywatne Inki dzięki uprzejmości p. Piotra Szubarczyka.

Anna Pisarska-Umańska

 przeczytaj również:

Daniel Czerwiński „Pierwsza dekada”

Mapa terroru – recenzja

Pamięci Zygmunta Baumana

Małżonkowie Kalkstein-Stolińscy