Dnia 25 maja br. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku została otwarta wystawa zatytułowana „Bokserzy w piekle obozów”. Jej bohaterami byli więźniowie obozów koncentracyjnych, zmuszani przez Niemców do walk bokserskich. Często przeciwnikami więźniów na ringu byli SS-mani.
Dla Niemców takie zawody stanowiły rozrywkę; stawiali zakłady, który uczestnik wygra. Więźniowie stawali do walki w strachu przed utratą życia. W „nagrodę” otrzymywali dodatkowe racje żywnościowe.
Patronat honorowy nad wystawą objął Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin oraz Minister Sportu i Turystyki Jarosław Stawiarski.
Autorem scenariusza wystawy jest Mateusz Błażewicz we współpracy z: Magdaleną Gajewską, Elżbietą Bęben, Andrzejem Wardziakiem i Karolem Szajko.
Konsultantami naukowymi byli: Wojciech Grott i Marcin Kłodziński. Za opracowanie graficzne odpowiadał Piotr Kowalczyk.
W mojej relacji wykorzystałam zdjęcia bokserów – więźniów obozów koncentracyjnych oraz opisy, które zostały zaprezentowane na tej wystawie. Przedstawiono sylwetki następujących sportowców:
Antoni „Kajtek” Czortek (1915 – 2004) – polski bokser, wicemistrz Europy w wadze piórkowej, olimpijczyk. Reprezentant Polski w dwudziestu trzech meczach międzypaństwowych. Uczestnik Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936 r. Czterokrotnie zdobył mistrzostwo Polski w latach: 1934, 1938, 1939 i w 1949. W czasie wojny znalazł się w Auschwitz, gdzie musiał stawać do walk bokserskich. Po przegranej walce z greckim bokserem Salamo Arouchem, otrzymał jeszcze jedną szansę: musiał stanąć na ringu z niemieckim kapo Walterem Dunningiem – dzięki wygranej uniknął śmierci w komorze gazowej. W 1979 r. wystąpił w epizodycznej roli w filmie fabularnym „Klincz”.
Victor „Young” Perez (1911 – 1945) – tunezyjski bokser (walczył w wadze muszej) pochodzenia żydowskiego, wychowywał się w Tunisie. Był najmłodszym mistrzem świata w historii boksu. W czasie wojny został uwięziony przez Niemców na terytorium Francji, skąd wysłano go w transporcie więźniów do Auschwitz. Tam stoczył ok. stu czterdziestu walk bokserskich. W styczniu 1945 r. znalazł się w tzw. marszu śmierci, w czasie którego zmarł.
Lorenzo Vitrià Barrera (1908 – 1941) – hiszpański bokser w wadze muszej, uczestnik Igrzysk Olimpijskich w 1924 r. Opuścił Hiszpanię po zakończeniu wojny domowej w 1939 r. Znalazł się wtedy obozie dla uchodźców hiszpańskich we Francji, skąd w 1940 r. (po agresji Rzeszy Niemieckiej na Francję) został przewieziony do obozu koncentracyjnego Mauthausen – Gusen. Tam popełnił samobójstwo rzucając się na ogrodzenie podłączone do sieci elektrycznej wysokiego napięcia.
Jerzy Junosza – Kowalewski (1923 – 2013) – miał pochodzenie szlacheckie, wychował się w rodzinie znanej z patriotyzmu. Szkołę średnią ukończył w Szwajcarii, gdzie zdał maturę. W 1939 r. brał udział w obronie Warszawy. Zaangażował się w działalność konspiracyjną na rzecz Polski Podziemnej (zadaniem grupy, do której należał było rozpracowywanie niemieckich agentur). Został aresztowany przez Niemców w 1941 r., osadzony na Pawiaku; w 1942 r. znalazł się w Auschwitz. Tam poznał rotmistrza Witolda Pileckiego; działał w ruchu oporu. Po kilku miesiącach przeniesiono go do Gross – Rosen, gdzie zmuszano go do udziału w walkach bokserskich. Na początku stycznia 1944 r. został przewieziony do Dachau. Tam doczekał wyzwolenia obozu dnia 29 IV 1945 r. Po wojnie przez kilka lat przebywał na emigracji, m.in. w Argentynie. Na prośbę matki wrócił do Polski. Krótko pracował jako tłumacz w Ambasadzie Argentyny, potem jako urzędnik w budownictwie, a w latach 1956 – 1980 w Biurze Podróży Orbis.
Johann „Rukieli” Trollmann (1907 – 1944) – niemiecki bokser , mistrz w wadze półciężkiej, pochodzenia żydowskiego, za co był szykanowany – pozbawiono go tytułu mistrza. Tuż po wybuchu drugiej wojny światowej został powołany do armii niemieckiej; służył na froncie wschodnim. W 1942 r. został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym Neuengamme. Tam zmuszano go do walk bokserskich z niemieckimi strażnikami. Po przewiezieniu do jednego z podobozów, stoczył walkę ze znanym ze swego okrucieństwa Niemcem, Emilem Corneliusem. Skierowano go do najcięższych prac. Tam zmarł w 1944 r. wskutek pobicia przez swego przeciwnika z ringu.
- przeczytaj także tu: Być, to być najlepszym
Edward Rinke (1917 – 1999) polski bokser, trener, działacz sportowy. Po ukończeniu szkoły powszechnej pracował w handlu (w Bydgoskim Domu Handlowym). Należał do Towarzystwa „Sokół” w Bydgoszczy. W 1935 r. został mistrzem Pomorza w wadze koguciej (w barwach Polonii Bydgoszcz). W 1940 r. aresztowany przez gestapo; przebywał we więzieniach w różnych miastach, m.in. w berlińskim Moabicie. Następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego Mauthausen – Gusen , gdzie musiał wielokrotnie stawać na ringu bokserskim z potężniejszym od siebie kapo o nazwisku Palzer; ani razu nie przegrał. Tamże doczekał wyzwolenia przez Amerykanów. Wrócił do Bydgoszczy, gdzie uprawiał boks w barwach Zrywu Bydgoszcz. W 1949 r. został trenerem młodzieży; był także trenerem sekcji seniorów. Wielu jego wychowanków zostało medalistami zarówno imprez krajowych, jak i światowych. Otrzymał wiele odznaczeń np. Srebrny Krzyż Zasługi, Złotą Honorową Odznakę Polskiego Związku Bokserskiego.
Salamo Arouch (1923 – 1999) grecki bokser żydowskiego pochodzenia. Zainteresował się tą dyscypliną sportową, zachęcony przez ojca. W wieku czternastu lat wygrał pierwszą walkę. W 1941 r. został mistrzem Bałkanów w wadze lekkopółśredniej. W 1943 r. wraz z innymi greckimi Żydami został przewieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie już następnego dnia stoczył walkę bokserską. Często jego przeciwnicy na ringu należeli do cięższych kategorii wagowych, jak chociażby niemiecki Żyd Klaus Silber, dotąd niepokonany zawodnik. Arouch stoczył 208 walk, wszystkie wygrał. Na początku 1945 r. przewieziono go do obozu Bergen – Belsen, gdzie doczekał wyzwolenia przez Brytyjczyków. Po zakończeniu wojny wyjechał do Palestyny. W 1948 r. przyjął obywatelstwo Izraela.
Harry Haft, właśc. Mojżesz Friedler (1925 – 2007) – polsko – amerykański bokser żydowskiego pochodzenia. W 1941 r. został uwięziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie zmuszany był przez Niemców do walk bokserskich Wszystkie wygrał (stoczył ich 75 lub 76). Na początku 1945 r. z racji ewakuacji obozu w głąb Rzeszy, brał udział w tzw. marszu śmierci, z którego uciekł.
Po wojnie zamieszkał w USA, gdzie rozpoczął zawodową karierę bokserską (jego przeciwnikami byli np. Pat O’ Connoroe oraz Rocky Marciano), która nie trwała długo. W 2003 r. wraz z synem spisał swoje wspomnienia pt. „Harry Haft. Auschwitz Survivor, Challenger of Rocky Marciano”.
Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski (1917 – 1991) polski bokser, trener, nauczyciel wychowania fizycznego. Przed wojną został wicemistrzem polski oraz mistrzem Warszawy w wadze koguciej. W 1939 r. walczył w obronie Warszawy. Wiosną 1940 r. próbował przedostać się do Francji, by wstąpić do formującej się tam polskiej armii. Niestety został aresztowany przez Niemców i początkowo przebywał we więzieniach w różnych miastach; z więzienia w Tarnowie przewieziony pierwszym transportem do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie począwszy od marca 1941 r. zmuszany był do walk bokserskich. Większość ze stoczonych, kilkudziesięciu walk wygrał. W 1943 r. przewieziono go do obozu Neuengamme, gdzie także zmuszano go do walk na ringu. W dalszej kolejności trafił do obozu Bergen – Belsen, gdzie doczekał wyzwolenia w kwietniu 1945 r.
