Zapraszamy do przeczytania czwartego – ostatniego fragmentu książki dr. Janusza Trupindy, która w połowie grudnia ukaże się w sprzedaży nakładem Wydawnictwa Oskar.
Przeczytaj pozostałe fragmenty:
Według spisu ludności przeprowadzonego 1 listopada 1923 r. Wolne Miasto zamieszkiwało 366 730 osób, z których 12 027 uznało, że ich językiem ojczystym są polski i kaszubski, a 1629 osób do tych dwóch dorzuciło jeszcze język niemiecki. W sumie więc językiem polskim, jako ojczystym władało 13 656 osób, co stanowi 3,72%. Spośród nich obywatelstwo Wolnego Miasta posiadało 7896 Polaków, a obywatelstwo polskie 5760 osób. Zastosowane kryterium językowe uniemożliwiło oddanie rzeczywistych danych, gdyż pominęło całkowicie choćby tych Polaków, którzy nie posługiwali się językiem polskim, na przykład z powodu skutecznej akcji germanizacyjnej. Inne wyliczenia przedstawił pracownik Komisariatu Generalnego RP w Gdańsku, Tadeusz Kijeński.
Według niego w początku 1929 r. na 392 730 osób zamieszkujących Wolne Miasto, było 35 755 Polaków, co stanowiło 9,1%. W tej liczbie obywateli gdańskich było 16 095, a polskich 19 660. Autor ten szacował liczebność Polaków na „przeszło 10% ludności” Gdańska. Widoczny w tych statystykach podział społeczności polskiej na miejscowych i przyjezdnych będzie odczuwalny przez cały okres funkcjonowania Wolnego Miasta Gdańska. Była to w zdecydowanej większości grupa robotników, pracowników usługowych i rolników. Inteligencja stanowiła jedynie wąski margines. Polacy posiadający obywatelstwo gdańskie, poprzez odpowiednie zapisy konstytucji Wolnego Miasta uzyskali oczywiście prawo wyborcze, z którego korzystali. Ustrój Wolnego Miasta przewidywał dwa organy naczelne: parlament – Zgromadzenie Ludowe (Volkstag) oraz władzę wykonawczą w postaci powoływanego przez Volkstag Senatu, na którego czele stał prezydent. Czynne prawo wyborcze otrzymali obywatele Wolnego Miasta Gdańska, którzy ukończyli 20 lat, a bierne po ukończeniu lat 25. Liczba polskich mandatów w Zgromadzeniu Ludowym była jednak bardzo ograniczona. W wyborach w 1920 r. było ich siedem (na ogólną liczbę 120), trzy lata później pięć, a w 1927 r. już tylko trzy. Od 1930 r. gdańskich Polaków reprezentowało zaledwie dwóch posłów (na ogólną liczbę 72).
Niewielka reprezentacja Polaków mieszkających w Gdańsku i określona struktura społeczna spowodowała, że głównym polem aktywności społeczno-politycznej ludności polskiej, budowania tożsamości i pozycji stała się działalność kulturalna i sportowa.
Copyright © 2015 by Janusz Trupinda. All rights reserved.
