Zakon rozwijał się dynamicznie wraz z nowymi nadaniami ziemskimi i uzyskiwaniem nowych przywilejów. Papież Honoriusz III zrównał Krzyżaków z innymi zakonami rycerskimi. Skutkowało to bezpośrednim podporządkowaniem zakonu papieżowi i swobodą zarządzania polityką wewnętrzną zakonu.
Głównym celem Krzyżaków było stworzenie własnego państwa. Pierwsze próby były nieudane, a zapoczątkowane w Siedmiogrodzie, gdzie zostali sprowadzeni przez króla węgierskiego Andrzeja II, dla obrony granic przed plemionami koczowniczych Kumanów. Gdy jednak zadanie wykonali i zajęli wrogie tereny, postanowili wyłączyć się spod władzy królewskiej i oddali nadaną ziemię jako lenno papieżowi. Był to oczywisty powód do wygnania zakonu przez króla węgierskiego, broniącego integralności państwa.
Następna możliwość utworzenia państwa zakonnego nadarzyła się za sprawa księcia Konrada Mazowieckiego, który niepomny węgierskich doświadczeń, zaproponował zakonowi ziemię chełmińską, jako darowiznę dewocyjną na rzecz papieża. Konrad Mazowiecki liczył na pomoc Krzyżaków w opanowaniu Prus. Krzyżacy z determinacją zdobywali nowe tereny tworząc jednocześnie zalążki swojego państwa. Poparł ich cesarz Fryderyk II, a także papież Grzegorz IX, który zatwierdził nowe państwo zakonne i wziął je pod swoją opiekę. W ten oto sposób powstało państwo zakonne w Prusach, które będzie przekleństwem swoich sąsiadów aż do roku 1525, kiedy to wielki mistrz Albrecht Hohenzollern przyjął luteranizm i sekularyzował Zakon. Inflandzka gałąź zakonu dotrwała do 1561 roku.
W roku 1834 nastąpiło odnowienie Zakonu Krzyżackiego w Cesarstwie Austriackim, gdzie wcześniej brali udział w walkach z Turkami (min. Pod Wiedniem w 1683 roku), jak również w wojnie trzydziestoletniej ze Szwedami (w latach 1618 – 1648). Od roku 1809 rezydencją wielkiego mistrza stał się Wiedeń. Zmieniona została również sama nazwa zakonu, który przyjął nazwę „Niemieckiego Zakonu Rycerskiego”. Zakonnicy powrócili do swoich zadań w działalności charytatywnej, a także w szpitalnictwie i oświacie. Zakon otrzymał nową regułę, nadaną przez papieża Piusa XI w 1929 roku, która likwidowała w zakonie instytucję braci – rycerzy, ustanawiając tylko braci duchownych i kongregację żeńską, mającą działać na polu dobroczynnym. Wielcy mistrzowie – a raczej wybieralni opaci – do dzisiaj rezydują w Wiedniu.
Wojny o opanowanie zamieszkałe przez Prusów trwały do roku 1283, kiedy to Krzyżacy zakończyli podbój i umocnili się nad Bałtykiem. Krzyżacy w tym czasie trzykrotnie niszczyli i plądrowali klasztor w Oliwie – w latach 1243, 1247 i 1252. Były to represyjne napady rabunkowe mające pośrednio ukarać księcia Świętopełka za popieranie powstania pruskiego. Ostatni z napadów był najboleśniejszy dla klasztoru. W klasztorze oliwskim schronił się bowiem książę Świętopełk i dzielnie się bronił.
Niechęć pomiędzy krzyżakami i cystersami ma swoje głębsze korzenie. Do pierwszego konfliktu pomiędzy zakonami doszło w 1211 roku na Węgrzech, gdzie Krzyżacy nawracając plemię Kumanów ogniem i mieczem powiększali swoje posiadłości, pobudowali na nich murowane zamki i zaczęli sprowadzać osadników niemieckich. Dążąc do usamodzielnienia politycznego postarali się o przyjęcie ich ziem przez papieża jako „ojcowizny św. Piotra”, co uwalniało ich od zwierzchnictwa królewskiego. Gdy król węgierski spostrzegł zagrożenie dla integralności państwa węgierskiego, postanowił wygnać zakon i poparli go w tym cystersi.
cdn…
Wojciech Stybor
Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.
