To nie był zwykły teatr, podczas nocnych walk bokserów na zaaranżowanym ringu przelewała się tutaj krew, innego dnia w tym samym miejscu, można było podziwiać wodewile i operetki… wszystko przy akompaniamencie muzyki i przy golonce z piwem.
Był rok 1861, kiedy to tron pruski objął Wilhelm I Hohenzollern (1797-1888) a w Królestwie Polskim rosyjski namiestnik Karol hr. Lambert (1815-1865) wprowadził stan wojenny. W tym też roku w Gdańsku na Długich Ogrodach restaurator Franz Joseph Selonke (1825-1898) nabył od spadkobierców Josepha Karmanna lokal gastronomiczny rozpoczynając jedną z największych przygód swojego życia, przygodę z Teatrem.
Swe śmiałe przedsięwzięcie nazwał własnym nazwiskiem ‘Selonkes Variete Theater’. Budynek mieścił się przy Langgarten 31/33A. Teatr rozpoczął swą formalną działalność dnia 1 października 1869 roku. Niestety budynek teatru nie przetrwał nawet roku. Rankiem 1 lipca 1870 roku teatr spłonął. Salonke podjął trud odbudowy swego teatru. Zaciągnął kredyt i wybudował (w tym samym miejscu) kolejny teatr.
Nowy budynek (projektu Juliusa Alberta Lichta, 1821-1898) został wzniesiony z tzw. muru pruskiego. Wnętrze budynku posiadało ciekawą, drewniano-żeliwną konstrukcję. Teatr posiadał dwa piętra (balkony) przy czym najwyższe piętro (galeria) mieściło tylko miejsca stojące. Balkony pierwszego piętra podzielone były na loże. Najbardziej reprezentacyjne (i najdroższe) miejsca znajdowały się na I piętrze (w loży balkonu) oraz na wprost sceny (miejsca oznaczone numerami od 1 do 60). Scena oddzielona była od widowni tzw. rampą, wzdłuż której zainstalowane było gazowe oświetlenie (pierwszy zakład oświetlenia gazowego powstał w Gdańsku w roku 1853). Tuż przed sceną znajdowało się pomieszczenie (kanał) dla orkiestry. Natomiast w środkowej części sceny, tuż przy rampie, znajdowała się tzw. budka suflera. Dnia 23 grudnia 1871 roku, Teatr po raz kolejny wznowił swą działalność tym razem jako 'Selonke Theater’.
Szczególne położenie teatru (na przełomie XIX i XX wieku obszar Długich Ogrodów i Dolnego Miasta zamieszkany był w znacznej mierze przez robotników oraz żołnierzy stacjonujących w pobliskich koszarach Herrengarten) wymagało odpowiedniego, lekkiego i rozrywkowego repertuaru. Odpowiadając na ‘potrzeby rynku’ organizowano tutaj głównie spektakle komediowe i wodewile (fr. varieté). Repertuar teatru ‘odświeżany’ był przez spektakle objazdowych aktorów. W 1876 r. w Teatrze na Długich Ogrodach wystąpił kwartet aktorów Braci Semmel i Szwarc dając początek teatrowi żydowskiemu w Gdańsku, który od tej pory rozwijał swą szeroką działalność w 'Grodzie nad Motławą’. Kwartet miał swój repertuar wespół z Sofią Goldsztejn vel Sopjią Karp (1861-1904), divą i primadonną niezwykle cenioną przez amerykańską publiczność. Właściciel wiedział, że jeżeli inwestycja w teatr ma się zwrócić to należy ubogacić serwowany widzom repertuar. Prócz pokarmu dla duszy zaczęto serwować pokarm dla ciała. Selonke zainwestował w zaplecze restauracyjne, zatrudnił kucharzy i kelnerów. W części parterowej teatru ustawiono stoliki restauracyjne, przy których serwowano dania oraz napoje. Wybudowano bufet oraz pięknie zaaranżowany, zewnętrzny ogród teatralny (Theater Garten) nazwany przez Gdańszczan ‘Danziger Schmuckkästchen’. Ogród teatralny posiadał oświetloną altanę i stoliki obsługiwane przez kelnerów. Teatr na Długich Ogrodach polecały wszystkie ówczesne przewodniki po Gdańsku.
Zaciągnięty na odbudowę teatru kredyt coraz bardziej przygniatał Selonkego. Wydatki rosły, a wierzyciele coraz częściej domagali się zwrotu swoich należności. Teatr, owszem przynosił zyski, ale nie tak wysokie jak Salonke przypuszczał w chwili, gdy podejmował decyzje o odbudowie. Był rok 1877, kiedy to trudna sytuacja finansowa zmusiła właściciela teatru do wydzierżawienia, a następnie do sprzedaży swej 'inwestycji w sztukę’.
Tym samym Franz Joseph Selonke ‘zszedł ze sceny’ teatru na Długich Ogrodach.
„Świat jest teatrem, aktorami są ludzie,
Którzy kolejno wchodzą i znikają” – William Shakespeare (1564–1616).
Wobec powyższego, dnia 21 września 1877 r., za cenę 120 tysięcy ówczesnych marek, teatr wykupił Carl Gustav Hermann Meyer (1832 -1890). Zmieniono nazwę teatru, który od tej pory znany był jako Wilhelm Theater. Carl Gustav zmarł w 1890 roku, a teatr przejął jego brat Hugo Meyer (1842 -1920). Meyer wiedział, iż należy ciągle zabiegać o względy widzów organizując coraz ciekawsze wydarzenia artystyczne. Dlatego dnia 20 października 1896 roku w Teatrze Wilhelma miało miejsce szczególne wydarzenie, do Gdańska po raz pierwszy zawitała 'dziesiąta muza’. To właśnie w Teatrze Wilhelma odbył się pierwszy pokaz kinematograficzny. Zaprezentowano krótkie zestawy filmów. W owym czasie w Europie niezwykle popularne były pierwsze filmy braci Lumière, pt. „Wyjście robotników z fabryki w Lyonie” (fr. La Sortie de l’usine Lumière à Lyon) sielankowa scena pt. „Śniadanie”, komiczny epizod „Polewacza polanego” (fr. L’Arroseur arrosé) oraz słynny „Wjazd pociągu na stację w La Ciotat” (fr. L’Arrivée d’un train en gare de La Ciotat). Warto w tym miejscu wspomnieć, iż pierwszy na świecie, komercyjny (cena biletu: 1 frank) pokaz filmowy miał miejsce dnia 28 grudnia 1895 roku w paryskiej kawiarni Salon indien du Grand Café i został zorganizowany właśnie przez braci Lumière. Wieść głosi, iż podczas tej historycznej projekcji cześć widzów uciekła z obawy przed zbliżającym się pociągiem widocznym na ekranie.
W 1900 roku Meyer mając na sercu rozwój teatru zainwestował w elektryczne oświetlenie. Szeroki wachlarz publiczności domagał się się coraz większych wrażeń, toteż w dniach od 1 do 16 grudnia 1907 r. scena teatru gościła międzynarodowe gwiazdy boksu (odbywał się tutaj turniej bokserski).
Podczas I Wojny Światowej teatr nadal funkcjonował, pomimo iż w 1915 roku część teatru wydzielono na szpital dla rosyjskich jeńców wojennych.
W 1920 roku teatr po raz kolejny zmienił właściciela, tym razem został nim Paul Bansmann, który w 1930 roku zmienił nazwę obiektu na ‘Danziger Scala’, a następnie przebudował budynek nastawiając go głównie na projekcje filmowe. Nad ranem dnia 7 czerwca 1933 roku kolejny pożar nawiedził teatr. Niestety, żywioł strawił doszczętnie cały budynek. Teatr na Długich Ogrodach już nie został odbudowany. Obecnie po dawnym teatrze nie ma śladu. W miejscu, w którym stał słynny Teatr Wilhelma, znajduje się nowe osiedle wraz z zabudowaniami garażowymi na tyłach wieżowców Długie Ogrody 22 i 24. Swego czasu na jego miejscu istniał warsztat samochodowy pana Brunona Mazurkiewicza, ale to już zupełnie inna historia…
P.S. Warto wspomnieć, iż na Długich Ogrodach pod adresem Langgarten 104/105 mieściło w latach: 1928-1945 kino o nazwie „Capitol Volkskino” z 631 miejscami dla widzów.
Owe kino otwarto dnia 25 listopada 1928 r. i wtedy istniało pod nazwą „Kammer Lichtspiele”. Właścicielami kina byli m.in. Harald i Georg Lewinscy, Walter Eisenstaedt oraz Hans Kaszubowski. W sierpniu 1930 r. bilet do tego kina kosztował 30 fenigów.
