Na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie zachowały się nieliczne pomniki nagrobne osób pochowanych tu przed zakończeniem II wojny światowej. Wówczas teren ten należał do cmentarza ewangelickiego. Po drugiej stronie ulicy, zwanej wtedy „drogą do Wielkiego Kacka” (po niemiecku Grosskatzer Strasse in Mariental) znajdowały się dwie inne nekropolie: cmentarz katolicki i żydowski.
Jednym z tych, którzy spoczęli przed wojną na terenie ob. Cmentarza Komunalnego, a którego pomnik zachował się do dziś, był pochowany tu w 1937 r. Friedrich Lorentz. Niemiecki slawista i historyk, badacz języka, kultury i historii Kaszubów i Słowińców (ludu zamieszkującego Pomorze Zachodnie, stanowiącego luterańskie odgałęzienie Kaszubów).
Jak podaje Stanisław Geppert (w swym artykule na stronie www.naszekaszuby.pl) niektórzy badacze i politycy zarzucali Friedrichowi Lorentzowi „działalność germanizacyjną na Kaszubach”, gdyż patronował kilku kaszubskim wydawnictwom takim jak np. „Przyjaciel ludu kaszubskiego”. Autor tego artykułu broni jednakże językoznawcę, iż wydawnictwa te „nie wyrządziły Kaszubom szkody (…), bo nie były ani antypolskie, ani proniemieckie. Po prostu kaszubskie”. Jednakże na zdecydowane potępienie zasługuje dzieło Friedricha Lorentza o wydźwięku wyraźnie propagandowym zatytułowane „Geschichte der Kaschuben”, które ideolog ruchu Młodokaszubskiego, poeta Jan Karnowski nazwał „historią germanizacji Kaszubów”. Niemniej warto przybliżyć tę postać z uwagi na wartość naukową pozostałych jego prac. Docenili ją Polacy ,wydając wiele jego publikacji w odrodzonej ojczyźnie, w języku polskim w różnych krajowych oficynach.
Friedrich Lorentz urodził się 18 XII 1870 r. w Güstrow w Meklemburgii. Do gimnazjum uczęszczał w Wismarze. Następnie kształcił się na uniwersytetach w Heidelbergu i w Lipsku, gdzie studiował językoznawstwo i slawistykę. W 1894 r. otrzymał tytuł doktora.
W dwa lata później otrzymał stypendia: księcia meklemburskiego Friedricha Franza III oraz hrabiego von Zitzewitza z Budowa w pow. słupskim; zamieszkał wtedy w Gdańsku, gdzie poświęcił się badaniom języka kaszubskiego. Mieszkając w grodzie nad Motławą odbywał podróże do powiatów słupskiego i lęborskiego. Tam zbierał materiały do swych późniejszych prac naukowych poświęconych Kaszubom i Słowińcom. Artykuły te publikował w czasopismach polskich, rosyjskich i niemieckich.
Jego trzy pierwsze prace, mające niezwykle ważne znaczenie dla nauki, wydał w Rosji. Były to: „Slovinzische Grammatik” (1903 r. ), „Slovinzische Texte” (1905 r.) i „Slovinzisches Worterbuch” (1908 – 1912). Po wyjeździe z Gdańska mieszkał krótko w Wejherowie, potem w Kartuzach. Następnie zamieszkał na stałe w Sopocie przy Wilhelmstrasse (ob. ul. Haffnera 35). Informuje nas o tym tablica widniejąca na ścianie bocznej tego budynku (od strony ul. Mokwy).
W 1907 r. Friedrich Lorentz wraz z Izydorem Gulgowskim, nauczycielem z Wdzydz Kiszewskich, poetą kaszubskim, jednocześnie publicystą, a z zamiłowania etnografem, założył w Kartuzach Verein fur Kaschubische Volkskunde (czyli Kaszubskie Towarzystwo Ludoznawcze), którego członkami zostali tacy zasłużeni polscy działacze, jak lekarz i poeta Aleksander Majkowski oraz bankowiec Franciszek Kręcki, mieszkaniec Gdańska.
W latach 1911 – 12 Lorentz współpracował z wydawanym przez nich czasopismem „Gryf”, którego siedziba w tamtym czasie została przeniesiona z Kartuz do Gdańska, na Hundegasse (ob. ul. Ogarna).
Ponadto podjął współpracę z założonym przez Aleksandra Majkowskiego w Gdańsku, w sierpniu 1912 r. Towarzystwem Młodokaszubów. Na prośbę członków tegoż towarzystwa opracował „Zarys ogólnej pisowni i składni pomorsko – kaszubskiej”. W 1920 r. został członkiem Instytutu Zachodnio – Słowiańskiego w Poznaniu, a w pięć lat później – członkiem korespondentem Akademii Nauk w Leningradzie.
Interesujące, że w dwudziestoleciu międzywojennym głównymi wydawcami prac Friedricha Lorentza były polskie oficyny wydawnicze. W 1923 r. ukazała się w Poznaniu jego praca zatytułowana „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskim”, a w kilka lat później – „Gramatyka pomorska” (wznowiona przez Ossolineum w latach 1958 – 1962).
W 1924 r. wydano w Krakowie „Teksty pomorskie (kaszubskie)”, a w 1934 r. Instytut Bałtycki w opracowanej wtedy pracy zbiorowej pt. „Kaszubi, kultura ludowa i język” zamieścił „Zarys etnografii kaszubskiej” Friedricha Lorentza. W Berlinie w 1926 r. Friedrich Lorentz wydał dwie publikacje: „Geschichte der pomoranischen (kaschubischen) Sprache” i „Geschichte der Kaschuben”. O drugiej z nich wspomniałam powyżej: spotkała się z jednoznacznym potępieniem ze strony Polaków.
Friedrich Lorentz zmarł w Sopocie 29 III 1937 r. i jak wspomniałam, spoczął na ówczesnym cmentarzu ewangelickim przy Grosskatzer Strasse in Mariental.
