Dnia 4 września br. o godzinie 18-tej w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbyło się uroczyste otwarcie wystawy zatytułowanej „Bądźcie bez litości! Bądźcie brutalni! Zniszczenie Polski jest naszym pierwszym zadaniem. Agresja na Polskę 1939 r.”.
Uroczystość ta rozpoczęła trzydniową międzynarodową Konferencję „World Battlefield Museums”, która odbywała się w dniach 4 – 6 września w Muzeum II Wojny Światowej.
Zgromadzonych gości przywitał dyrektor Muzeum II Wojny Światowej, dr Karol Nawrocki. Nawiązał do pierwszych słów przemówienia Hitlera, wygłoszonych 22 sierpnia 1939 r. do oficerów Wehrmachtu w czasie konferencji w Obersalzbergu, podczas której przedstawił im cele wojny z Polską. Zacytowane słowa posłużyły twórcom wystawy za tytuł („Bądźcie bez litości! Bądźcie brutalni!” ). Wypowiadając je wódz Rzeszy nakazał dowódcom swych wojsk prowadzenie wojny, której celem było totalne zniewolenie narodu polskiego. Działaniom wojsk niemieckich miał towarzyszyć terror i zniszczenie ziem polskich.
Następnie dyr. Nawrocki zwrócił uwagę słuchaczy na daty stanowiące punkty zwrotne w historii nowożytnej, czyli 7 VII 1937 r. (incydent na moście Marco Polo, który zapoczątkował wojnę chińsko – japońską), 1 IX 1939 r. (atak na Westerplatte) i 7 XII 1941 r. (atak na Pearl Harbour).
Podkreślił, że w wielu krajach początek drugiej wojny światowej jest jednoznacznie rozumiany z początkiem wojny na Pacyfiku, czyli z atakiem wojsk japońskich na amerykańską bazę na Hawajach. Wielu ludzi na świecie nie zdaje sobie sprawy, iż wojna rozpoczęła się wcześniej, atakiem wojsk niemieckich na Westerplatte we wrześniu 1939 r. Dlatego naszym zadaniem jest upowszechnienie wiedzy na temat tych wstrząsających wydarzeń, jakie miały miejsce począwszy od tej bolesnej daty na ziemiach polskich i w innych krajach europejskich. Cel ten przyświecał organizatorom rozpoczętej tego dnia konferencji, na którą zostali zaproszeni goście z różnych krajów.
Prelegent przypomniał także, iż konsekwencje drugiej wojny światowej dotknęły całe polskie społeczeństwo: śmierć ponieśli nie tylko wojskowi, ale także kobiety, dzieci, chorzy itp. Nasze społeczeństwo utraciło kilka milionów osób, w tym licznych przedstawicieli inteligencji.
Nie możemy także zapomnieć o tragedii Holocaustu, która miała miejsce w Europie w tamtym czasie.
Drugie przemówienie wygłosiła Paulina Florjanowicz, dyr. Departamentu Dziedzictwa Kulturowego z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Prelegentka podkreśliła, iż ta, jakże bolesna data 1 IX 1939 r. stanowi swego rodzaju cezurę w dziejach naszego kraju. Druga wojna światowa wycisnęła piętno na każdej polskiej rodzinie. Wszyscy zebrani na tej uroczystości to potomkowie osób, które przeżyły drugą wojnę światową. Zachęciła gości, by oglądając wystawę, pomyśleli o wojennej przeszłości swojej rodziny.
W dalszej kolejności wystąpił Bartosz Garba, dyr. Działu Wystaw Muzeum II Wojny Światowej, który oprowadził gości po wystawie, przybliżył jej treść.
Wystawa ta poświęcona jest pierwszym tygodniom drugiej wojny światowej, przy czym pierwsza plansza stanowi swego rodzaju prolog tej jakże tragicznej opowieści. Przybliża nastroje panujące w ostatnich dniach sierpnia 1939 r. na ziemiach polskich. Z jednej strony życie toczyło się zwyczajnym trybem: dzieci przygotowywały się do rozpoczęcia nowego roku szkolnego, mieszkańcy wsi świętowali dożynki, w różnych częściach kraju odbywały się zawody sportowe. Z drugiej jednak trwała mobilizacja do wojska. Organizowano szkolenia wojskowe. Panowała atmosfera niepewności, oczekiwania na ewentualny wybuch wojny.
Kolejne plansze mówią o dramacie pierwszych dni września, w których miał miejsce atak wojsk niemieckich na nasze ziemie (zarówno przez jednostki lądowe, jak i powietrzne). Prezydent RP, Ignacy Mościcki ogłosił powszechną mobilizację. Jak wiemy armia niemiecka miała ogromną przewagę nad wojskiem polskim: mniej licznym, gorzej uzbrojonym. Dzięki temu zaczęła szybko odnosić sukcesy na froncie; w szybkim tempie przemieszczała się w głąb naszego kraju. Te jakże dramatyczne wydarzenia zostały uwiecznione na fotografiach zaprezentowanych na wystawie. Widzimy na nich wkraczające do różnych miejscowości wojska niemieckie, kolumny czołgów, zniszczenia spowodowane przez naloty. Uwieczniono na zdjęciach również ludność cywilną poddawaną represjom. Samoloty Luftwaffe ostrzeliwały uciekinierów, którzy masowo opuszczali swoje miejsca zamieszkania. Ponadto na porządku dziennym były masowe egzekucje cywilów. Dokumenty pokazują, że w dniach od 1 – 25 września w siedmiuset masowych egzekucjach zgładzono 16 tys. cywilów. Rozpoczęły się również represje wobec ludności żydowskiej. Masowo rozstrzeliwano także jeńców wojennych – największe takie egzekucje miały miejsce w Ciepielowie, Zakroczymiu i Zambrowie.
Jednym z ważniejszych punktów niemieckiego ataku na mapie Polski była Warszawa, która tuż po wybuchu wojny została otoczona przez wojska okupanta. Dodatkowo Luftwaffe dokonywała nalotów (największy z nich miał miejsce 25 września, w czasie którego zginęło kilkanaście tys. mieszkańców stolicy). Warszawiacy bronili się do 28 września.
Na wystawie nie mogło zabraknąć planszy poświęconej kolejnej bolesnej karcie w historii naszej ojczyzny. Mianowicie wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie 17 września.
Tuż po tym fakcie Naczelny Wódz, Prezydent RP oraz Rząd opuścili ziemie polskie, po czym zostali internowani w Rumunii.
Wojska obu okupantów zajęły ziemie polskie; granica dzieląca strefy okupacyjne przebiegała wzdłuż Wisły, Narwi i Sanu.
Walki polskich oddziałów wojskowych trwały do 6 października ( w nocy z 5/6 października skapitulował ostatni polski oddział: żołnierze z Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” pod dowództwem gen. Kleeberga).
Rozpoczęła się okupacja ziem polskich, której towarzyszyły masowe egzekucje (w pierwszej kolejności poddawano jej przedstawicieli inteligencji), deportacje (np. w głąb ZSRR), wywózki na roboty przymusowe oraz do obozów koncentracyjnych i łagrów. Ludność żydowską umieszczano w gettach. Każdy przejaw oporu ludności miejscowej wobec okupanta spotykał się z wyjątkowym okrucieństwem. Dodatkowo na ziemiach zajętych przez ZSRR, zamykano kościoły przekształcając je w magazyny lub przeznaczając na cele muzealne.
Jednocześnie w tamtym czasie zaczęły formować się polskie oddziały wojskowe, które od tej pory prowadziły walkę partyzancką, której symbolem stał się Oddział Wydzielony Wojska Polskiego dowodzony przez mjr. Dobrzańskiego znanego pod pseudonimem „Hubal”. Zaczęły też tworzyć się pierwsze struktury polskiego Państwa Podziemnego. Najważniejszą z organizacji konspiracyjnych była Służba Zwycięstwu Polski (dowodzona przez gen. M. Karaszewicza – Tokarzewskiego, ps. „Torwid”), przekształcona w listopadzie 1939 r. w Związek Walki Zbrojnej, podporządkowany polskiemu rządowi na uchodźstwie.
Wystawa ta znajduje się w holu muzeum na poziomie – 3 . Można ją zwiedzać do 30 września br. Wstęp jest bezpłatny.
Ekspozycja ta wpisuje się w projekt zrealizowany w ramach obchodów stulecia niepodległości naszego kraju.
