Obiekty i miejsca

Brama Stoczniowa – rozpoczęta procedura wpisu do rejestru zabytków

Trudno mówić w tym wypadku o całej bramie. Rok temu odkryto na zapleczu Wałowej resztki fundamentów Bramy Stoczniowej (Werfter Thor) oraz ściany przepustu fosy miejskiej. Decyzją Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 17 maja 2021 r. została wszczęta procedura wpisania ich do rejestru zabytków.

Werfter Thor była konstrukcją ziemno-kamienno-ceglaną, zbudowaną (trochę w stylu neogotyckim) w latach 1866-78 w przebiciu kurtyny wałów między Bastionem Fuchs a Bastionem Luchs. Obecnie na terenie Bastionu Fuchs (Lis) stoi przychodnia na Wałowej, a na Bastionie Luchs (Ryś) gazownia. Kurtyna wału jest odcinkiem fortyfikacji cofniętym względem bastionów, często umocnionym cegłą lub kamieniem.

Brama Stoczniowa, rysunek przekrojowy/Gedanopedia

Poniższy szkic sytuacyjny (mocno uproszczony) pokazuje wzajemne usytuowanie bastionów Lis i Ryś, Bramy Stoczniowej, fosy miejskiej i ulicy Werftgasse na planie dzisiejszego miasta.

Brama Stoczniowa łączyła miasto z powstającą Stocznią Cesarską. Plan z 1886 r. dobrze przedstawia miejsce bramy w ówczesnej topografii miasta.  Ta mapka pokazuje ponadto kilka interesujących rzeczy, np. to, że Werftgasse (czyli uliczka Stoczniowa) miała zygzakowaty przebieg i przecinała ją śluza. Widać też, że powojenna Podstoczna, która nawiązuje do tej ulicy, ma inny przebieg (patrz też szkic powyżej). Werftgasse powstała w 1878 r. między dwoma fosami okalającymi bastiony. Z jednej strony prowadziła do stoczni, z drugiej do gospody Mleczny Piotr. Ten drugi odcinek  w roku 1930 wydzielono ze Stoczniowej i nazwano Do Mlecznego Piotra (Am Milchpeter). Najciekawsze jest jednak to, co dzieje się wokół gospody na tej mapie. Zabudowania otoczone są odnogami zewnętrznej fosy. Odcinek od południa do mostu nazywał się Pfandgraben (Rów Fantowy lub Zastawny), a odcinek od mostu w górę Trahngraben (Rów Tranowy).  Za fosą zewnętrzną i Rowem Tranowym rozlokowały się od 1844 r.  Królewskie Warsztaty Budowy Korwet. Warsztaty z biegiem lat pozyskiwały nowe tereny.  Dwa lata po wykonaniu tej mapy fosa i rowy przestały istnieć.  Na miejscu Rowu Tranowego powstał Dockbasin (Basen Doku).

W 1888 r. zlikwidowano fortyfikacje w ciągu północno-wschodnim, zniknęły bastiony, a wraz z nimi Brama Stoczniowa. Istniała więc tylko 10 lat, ale jej fundamenty i ściany fosy miejskiej są chyba jedynymi świadkami  tych fortyfikacji od strony północnej i  jednocześnie zachodzących zmian przemysłowych w życiu Gdańska. Na miejscu bramy wzniesiono wojskowe magazyny i stajnie. Po oddaniu terenu miastu w 1926 r. za nieistniejącą już bramą postawiono zbiornik gazowy, który też już nie istnieje. Został rozebrany w 2018 r.

Zbiorniki gazowe na dawnym Bastionie Ryś, w głębi zbiornik postawiony w miejscu Bramy Stoczniowej. Z prawej strony zbiorników biegnie ulica Am Milchpeter, w obecnym przebiegu nieistniejąca. U dołu zdjęcia Basen Doku.

Szczątki bramy i przepustu odkryto w 2020 r. Poniżej przedstawiam ich wygląd obecny.

Anna Pisarska-Umańska

Dodaj opinię lub komentarz.