Jednym z mniej znanych, a jednak bardzo zasłużonych przedwojennych polskich działaczy w II Wolnym Mieście Gdańsku był urodzony w Przemyślu, nauczyciel Bronisław Gaweł.
Urodził się 3 IX 1879 r. w Przemyślu w rodzinie Jana i Marii z d. Bilińskiej. Jego ojciec był z zawodu adwokatem. Bronisław miał liczne rodzeństwo, m. in. brata Mariana, przyszłego oficera Wojska Polskiego oraz Stanisława, w życiu dorosłym duchownego, który podjął funkcję kapelana w polskiej armii.
Swą edukację Bronisław rozpoczął w rodzinnym mieście. Następnie kształcił się w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie po ośmiu latach nauki zdał egzamin dojrzałości. Podjął wtedy studia na Akademii Górniczej w Loeben w Styrii; następnie kształcił się na uniwersytecie we Lwowie, na Wydziale Nauk Przyrodniczych.
W 1903 r. rozpoczął pracę pedagogiczną; najpierw pracował jako zastępca nauczyciela w C. K. I Gimnazjum Męskim w Przemyślu. Uczył tam języków niemieckiego i polskiego. Przez jeden rok przebywał na urlopie dla poratowania zdrowia. W Wikipedii możemy przeczytać następującą informację na temat Bronisława Gawła: na mocy reskryptu C. K. Rady Szkolnej Krajowej z lipca 1906 r. – „został przydzielony do filii przemyskiego gimnazjum, działającej na Zasaniu, jako nauczyciel języka niemieckiego, polskiego, historii naturalnej, matematyki”.
Jednakże już w kolejnym roku powrócił do Przemyśla, gdzie przez sześć lat uczył w Seminarium Nauczycielskim Żeńskim. W międzyczasie zdał egzamin pedagogiczny na nauczyciela szkół średnim z prawem nauczania historii naturalnej (na którą składały się: botanika, zoologia, mineralogia, geologia) oraz matematyki i fizyki.
16 VI 1907 r. ożenił się z Anną Kałuską. Małżonkowie doczekali się czwórki dzieci: dwóch córek Janiny i Marii oraz dwóch synów: Adama i Andrzeja.
Bronisław Gaweł, mieszkając w Przemyślu, udzielał się społecznie. Należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Towarzystwa Czytelni Ludowych, Towarzystwa Szkoły Ludowej im. H. Sienkiewicza. Występował w zespole Polskiego Towarzystwa Dramatycznego im. Aleksandra Fredry w Przemyślu.
W 1913 r. został przeniesiony do C. K. Gimnazjum w Buczaczu, gdzie pracował do wybuchu I wojny światowej. Uczył tam matematyki i historii naturalnej, a także był członkiem c. k. komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół ludowych pospolitych.
Tuż po wybuchu I wojny światowej znalazł się w Wiedniu, gdzie pełnił funkcję kierownika kursów dla polskich uczniów szkół średnich ewakuowanych z Galicji do stolicy Austro – Wegier. Następnie mieszkał w Tarnowie, gdzie pracował w tamtejszym gimnazjum. W latach 1918 – 21 uczył w szkole realnej w Krośnie, a przez kolejnych kilka lat – w Seminarium Nauczycielskim Męskim w Lesznie. Stąd został urlopowany do Gdańska: do końca grudnia 1927 r. uczył przyrody, fizyki i matematyki w tamtejszym Gimnazjum Polskim. Szkołę tę ukończyło jego dwoje dzieci: córka Maria i syn Adam, następnie student Technische Hochschule Danzig.
W styczniu 1928 r. Bronisław Gaweł objął funkcję sekretarza (lub kierownika) biura Gdańskiej Macierzy Szkolnej. Na tym stanowisku pracował do momentu wybuchu II wojny światowej. Z okazji dziesięciolecia działalności Gdańskiej Macierzy Szkolnej napisał broszurę „O polskość w Gdańsku – Dziesięciolecie Gdańskiej Macierzy Szkolnej”. W tamtym czasie mieszkał wraz z rodziną w Sopocie.
Działał aktywnie w różnych lokalnych polskich organizacjach. Należał do: Gminy Polskiej, Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Towarzystwa Czytelni Ludowych, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Pełnił ponadto funkcję referenta sopockiego oddziału Towarzystwa Byłych Powstańców i Wojaków. Kierował należącą do tej organizacji świetlicą, która mieściła się w Domu Polskim przy ob. ul. Chopina 8 – 10. Za tę działalność został odznaczony Złotym Krzyżem Zarządu Głównego tej organizacji. Opiekował się również świetlicą należącą do Związku Polaków, której siedziba znajdowała się w Sopocie przy ob. ul. Haffnera 52.
Od 1935 r. pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Emerytów Polskich na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, którego siedziba mieściła się w gmachu Dyrekcji Kolei przy Am Olivaer Tor 2 – 4 (ob. ul. Dyrekcyjna). Stowarzyszenie to zostało utworzone 22 – ego listopada tegoż roku w proteście przeciwko decyzji Prezydenta RP dotyczącej zmniejszenia o 1 / 4 emerytur funkcjonariuszom państwowym za okres pracy pod zaborami.
Gaweł został kierownikiem sekcji wycieczkowej Związku Polaków. W ramach tej działalności organizował kursy dla przewodników, a także wycieczki na teren Polski. Był współautorem „Przewodnika po Gdańsku” wydanego w 1929 r.
W 1929 r. założył teatr amatorski Gdańskiej Macierzy Szkolnej, w którego przedstawieniach brał udział jako aktor. Przez jeden sezon pisał recenzje teatralne do „Gazety Gdańskiej”. Organizował także gościnne występy zespołów teatralnych i aktorów z terenu Polski.
Z jego inicjatywy otwarto 11 VII 1936 w podgdańskiej wsi Sulmin ośrodek wypoczynkowy i repolonizacyjny.
W latach 30 – tych Gaweł podjął współpracę z ppor. Ludwikiem Muzyczką ze Związku Strzeleckiego, który w latach 1930 – 1933 był organizatorem, a jednocześnie komendantem tajnego Północnego Okręgu Związku Strzeleckiego działającego na obszarze WMG i Prus Wschodnich. Bronisław Gaweł przeszedł wtedy szkolenie w ramach tajnego kursu podoficerskiego, po ukończeniu którego został dowódcą konspiracyjnej grupy w Sopocie. Okoliczności oraz miejsce śmierci Bronisława Gawła są nieznane.
Wiadomo, że tuż przed samym wybuchem II wojny światowej wywiózł on część akt Gdańskiej Macierzy Szkolnej do Gdyni. Według jednej wersji został tam aresztowany przez Niemców; znalazł się w obozie przejściowym w Gdyni. Stamtąd miał być skierowany wraz z grupą Polaków do Gdańska. Według innej wersji na początku wojny wyjechał koleją z Gdańska do Poznania, do syna Adama, gdzie nie dotarł. Jak podaje „Encyklopedia Gdańska” po raz ostatni widziany był przez dyrektora Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, Jana Augustyńskiego jesienią 1939 r. w Laskowicach, zapewne w trakcie podróży do Poznania.
Jego nazwisko upamiętniono na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu przy ul. Chrobrego w Gdańsku, na pomniku poświęconym polskim przedwojennym działaczom z II WMG, zamordowanym w czasie II wojny światowej.
Powyższy artykuł napisałam na podstawie informacji zawartych w „Encyklopedii Gdańskiej” oraz Wikipedii.
