Cedry Wielkie (Groß Zünder)
Cedry Wielkie to największa wieś na Żuławach Gdańskich (obecnie siedziba gminy), lokowana przez wielkiego mistrza Winrycha von Kniprode w 1353 roku, ale istniejąca już przed 1330 rokiem.
Cedry Wielkie to typowa dla Żuław wieś ulicowo-placowa, zorganizowana wokół dwóch równoległych ulic oddzielonych dawniej szerokim placem, na którym obok kościoła parafialnego i kilku budynków mieszkalnych znajdowało się kilka stawów (większość istnieje do dzisiaj), pełniących przede wszystkim funkcję przeciwpożarowych.
Pierwsze zdjęcie przedstawia dzisiejszą ulicę Osadników Wojskowych w Cedrach Wielkich. Na ulicy tej obok kościoła parafialnego i budynków mieszkalnych znajdowało się kilka stawów pełniących funkcję zbiorników przeciwpożarowych. Po lewej stronie widoczny duży dom podcieniowy- własność rodziny Frowerk. Na zdjęciu lewym przedstawiono kościół parafialny z pierwszej połowy XIV wieku. Zniszczony w 1946 roku, został odbudowany pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku. Z dawnego wyposażenia zachował się dzwon odlany 1647roku przez słynnego gdańskiego ludwisarza Gerta Benninga. Na dolnym zdjęciu widzimy duży murowany dom, opisany jako siedziba urzędu obwodowego. Budynek zachował się do dzisiaj (Osadników Wojskowych 53-55).
Na zdjęciu górnym klub rozrywkowy (etablissement) należący do znanego kupca Jakuba Jahnkego. Przed domem charakterystyczny dla żuławskich wsi staw przeciwpożarowy.Na mniejszym zdjęciu apteka prowadzona przez Brunona Schapera (wcześniej właścicielem był H. Gerlach). Po wojnie do1989 roku mieściła się w tym budynku restauracja Pod kasztanami.
Dwuobrazkowa pocztówka z Cedrów Wielkich. Na zdjęciu górnym budynek cukrowni, której budowę rozpoczęto 1888 roku (zakończenie ostatniego etapu budowy w 1905). Na zdjęciu dolnym szachulcowy budynek dworca kolejki wąskotorowej, pociąg prowadzony przez lokomotywę Cn2t ze składem mieszanym wagoników (towarowe i pasażerskie).
Cedry Wielkie są największą wsią na żuławach Gdańskich. Lokował ją w 1353 roku wielki mistrz krzyżacki Winrych von Kniprode. Na pocztówce widzimy cztery największe budowle tej miejscowości: kościół, aptekę, restaurację Schleusnera i cukrownię. Początki kościoła sięgają połowy XIV wieku. Z czasem przybrał formę trójnawowej bazyliki co świadczyło o zamożności i znaczeniu osady. W 1946 podpalony przez szabrowników, został odbudowany pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku. Od 1989 jest kościołem parafialnym pod wezwaniem Aniołów Stróżów.
Zapraszamy do oglądania i subskrypcji naszego kanału YouTube oraz śledzenia profilu na FB.
Dariusz Piasek „Żuławy Gdańskie na dawnej pocztówce” Gdański Kantor Wydawniczy 2019 r. Pocztówki Krzysztofa Gryndera. Album dostępny jest w Gdańskiej Księgarni Naukowej przy ul. Łagiewniki 56.
Anna Pisarska-Umańska
