W przedwojennym Gdańsku Polacy bardzo aktywnie angażowali się w działalność tutejszych polskich organizacji. Wielu działaczy zapisało się trwale w historii miasta, niektórzy z nich są dziś patronami gdańskich ulic, placów, czy tramwajów. Nie wszystkich jednak spotkało takie wyróżnienie. Dlatego warto przypominać nazwiska tych mniej znanych, których zasługi są dziś często pomijane.
Jednym z nich był pochodzący z Kociewia, Jan Kanty Pomierski. Lekarz dentysta, który zamieszkał w Gdańsku na początku XX w., kiedy miasto to znajdowało się pod panowaniem niemieckim, a tutejsi Polacy poddawani byli silnej presji germanizacyjnej.
Jan Kanty Pomierski urodził się 30 X 1855 r. w Nowej Cerkwi niedaleko Pelplina. Jego rodzice: Jan Pomierski i Barbara z d. Kozłowska byli właścicielami niewielkiego folwarku. Jan Kanty kształcił się w Królewskim Katolickim Gimnazjum Męskim w Chełmnie, gdzie niestety nie uzyskał matury. Nie zamknęło mu to jednak drogi do zdobycia wyższego wykształcenia: wybrał stomatologię – kierunek studiów, na którym nie wymagano świadectwa dojrzałości. Pierwsze sześć semestrów studiował na uniwersytecie we Wrocławiu, kolejne dwa – w Królewcu. Dyplom lekarza dentysty otrzymał 17 V 1897 r. W 1921 r. na uniwersytecie w Królewcu obronił pracę doktorską.
W 1905 r. zamieszkał w Gdańsku. Otworzył tu gabinet dentystyczny w kamienicy przy Langgasse 65 (ul. Długiej); przeniósł go później do budynku przy tej samej ulicy pod nr 74 (na poniższych zdjęciach powojenne kamienice przy ul. Długiej 65 i 74). W ostatnich latach życia został zatrudniony jako lekarz dentysta w Dyrekcji PKP w Tczewie.
Włączył się aktywnie w działalność tutejszych polskich organizacji. Należał do Gminy Polskiej – niezwykle ważnej organizacji, założonej 21 IV 1921 r. w celu obrony praw zamieszkałych na terenie Wolnego Miasta, Polaków. Trzy lata później jej siedzibą został tzw. Dom Polski przy Wallgasse 16 (dziś ul. Wałowej).
W 1920 r. Pomierski został wiceprezesem Rady Opiekuńczej okręgu gdańskiego. Był jednym z założycieli utworzonego w 1922 r. Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, którego został prezesem. W związku z tą funkcją, od 1925 r. należał do Rady Głównej Związku Towarzystw Polskich w II Wolnym Mieście Gdańsku, „utworzonej przez Gminę Polską w celu koordynacji pracy polskich organizacji na terenie Gdańska” („Encyklopedia Gdańska”).
Jak możemy przeczytać na stronie www.gdansk.pl: Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki „powstało w Wolnym Mieście w Gdańsku – 11 lipca 1922 roku – z inicjatywy księdza i działacza społecznego Kamila Kantaka. Spotkanie założycielskie odbyło się w hotelu Continental, a uczestniczyli w nim Jan Kanty Pomierski, Witold Kukowski, Władysław Cieszyński, Marceli Scheffs z żoną Marią, Jan Kwiatkowski, Michał Szuca i Stanisław Kuhnert”. W zarządzie głównym towarzystwa „zasiadali: prezes Jan K. Pomierski, wiceprezesi ks. Kamil Kantak i Stefan Lalicki, sekretarzem generalnym był Władysław Cieszyński, a skarbnikiem Witold Kukowski”.
Jan Kanty Pomierski był również współzałożycielem, a następnie członkiem Klubu Polskiego, założonego w 1924 r. z inicjatywy lekarza, Władysława Paneckiego, który zrzeszał tutejszą polską inteligencję. Pomierski przyczynił się też do otwarcia w Gdańsku, w 1922 r. Gimnazjum Polskiego, w budynku przy Am Weißen Turm 1 (ob. Jana Augustyńskiego).
Pomierski zmarł 7 III 1926 r. w Städtisches Krankenhaus Danzig – Langfuhr (czyli w Szpitalu Miejskim; dziś Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w dzielnicy Aniołki).
Został pochowany na cmentarzu należącym do dwóch gdańskich parafii katolickich: Kaplicy Królewskiej i św. Mikołaja, znajdującym się przy skrzyżowaniu Große Allee (Al. Zwycięstwa) i Gossler Allee (ul. Narutowicza), którego teren zajmuje dziś Park Akademicki, a także parking Politechniki Gdańskiej. Cmentarz ten bowiem został zamknięty z końcem lat 50 – tych XX w., zlikwidowany w latach 1969 – 70.
Żoną Jana Kantego Pomierskiego była Maria z d. Oświęcimska, działaczka wielu lokalnych polskich organizacji, w tym Towarzystwa Polek. W 1920 r. została wiceprzewodniczącą gdańskiego oddziału PCK. Przed I wojną światową prowadziła w Sopocie pensjonat „Villa Maria”.
Maria Pomierska zmarła 27 III 1926 r., mając 58 lat. Poniosła śmierć w drodze powrotnej z cmentarza, gdzie udała się na grób męża. Została potrącona przez samochód w czasie przechodzenia przez Große Allee na wysokości „Café Konietzko” (kawiarni, której nazwa pochodziła od nazwiska ówczesnego właściciela, Hermanna Konietzke). Kolejni właściciele, bracia Jantowscy zmienili nazwę lokalu na „Vier Jahreszeiten”, czyli „Cztery Pory Roku”. Budynek kawiarni został zburzony w 1945 r. W kwietniu tegoż roku na części tej posesji ustawiono w charakterze pomnika rosyjski czołg typu Shermann, zamieniony następnie na inny, typu T-34, odsłonięty uroczyście 7 IV 1946 jako pomnik Czołgistów im. Bohaterów Westerplatte (był to pierwszy czołg, który 27 III 1945 r. wjechał do Gdyni).
Marię Pomierską pochowano obok męża. Zgodnie z informacją podaną na stronie www.genealogia.okiem.pl pomnik nagrobny Marii i Jana Kantego Pomierskich znajduje się obecnie na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, co potwierdza współcześnie wykonana, zamieszczona na tej stronie fotografia tego pomnika wraz załączonym opisem. Jak się znalazł pomnik ze zlikwidowanego gdańskiego cmentarza w Krakowie? – niestety brak informacji na ten temat.
Córka Marii i Jana Kantego, Melania była działaczką gdańskiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża. Pracowała w lazaretach wojskowych w Poznaniu i Bydgoszczy.
