Władysław Biegański, patron jednej z ulic na gdańskim Chełmie był znanym polskim lekarzem, zarazem teoretykiem logiki i psychologii, filozofem, a także zasłużonym działaczem społecznym. Jako lekarz zajmował się wieloma specjalizacjami medycznymi, w szczególności jednak chorobami zakaźnymi, diagnostyką chorób i logiką w medycynie. Swoje życie zawodowe związał z Częstochową. Zapamiętano go jako tytana pracy oraz człowieka wrażliwego na ludzką biedę.
Urodził się 28 IV 1857 r. w Grabowie nad Prosną, w ziemi wieluńskiej, w ob. województwie wielkopolskim.
W latach 70 – tych XIX w. mieszkał w Janowie, wsi położonej w ob. powiecie piotrkowskim. Uczęszczał wtedy do gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim. Po jego ukończeniu wstąpił na Cesarski Uniwersytet Medyczny w Warszawie, otwarty w 1870 r. w miejsce zlikwidowanej przez władze rosyjskie Szkoły Głównej Warszawskiej. Kształcił się tam na wydziale medycznym. Na piątym roku studiów wziął udział w konkursie zorganizowanym przez Wydział Filozofii. Organizatorzy wyróżnili wtedy napisaną przez niego pracę pt. „Porównanie nauki o ideach Locke’ a i Leibnitza”.
Obowiązkową praktykę zawodową po ukończeniu studiów odbył m. in. w klinikach położniczych w Berlinie i Pradze. Potem przez krótki czas pracował w jako lekarz w Imperium Rosyjskim. W 1883 r. zamieszkał na stałe w Częstochowie.
Był to okres szybkiego rozwoju miasta, do czego przyczyniło się otwarcie Kolei Warszawsko – Wiedeńskiej oraz powstanie lub rozbudowa już istniejących zakładów przemysłowych. Stało się to zachętą do osiedlania się tu nowych mieszkańców, a to z kolei przyczyniło się do rozbudowy miasta. Z możliwości, jakie dawał nowy rynek pracy skorzystał również Władysław Biegański: przez kilkanaście lat pełnił funkcję lekarza na Kolei Warszawsko – Wiedeńskiej oraz lekarza zakładowego w dwóch fabrykach: „Motte” i „Częstochowianka”.
W Częstochowie otworzył też praktykę prywatną. Pracował również w tutejszym Szpitalu Miejskim; jako jego dyrektor dokonał reorganizacji tej placówki i przekształcił ją w liczący się ośrodek leczniczo – naukowy regionu. Przez pewien czas pracował także jako lekarz miejski.
W 1885 r. ożenił się z pochodzącą z Kujaw Mieczysławą z. d. Rozenfeld, nauczycielką języka polskiego w żeńskiej pensji w Częstochowie, z którą doczekał się dwóch córek: Haliny i Ludomiry Wandy. Obie córki zdobyły wyższe wykształcenie: pierwsza z nich została doktorem filozofii, druga – doktorem chemii. Oboje małżonkowie angażowali się w działalność społeczną i oświatową w Częstochowie.
Władysław Biegański przyczynił się do utworzenia Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego, w którym przez kilkanaście lat pełnił funkcję prezesa. Utworzył również (i przez dwa lata był jego prezesem) Towarzystwo Dobroczynności dla Chrześcijan oraz Towarzystwo Higieniczne. Jako popularyzator turystyki i krajoznawstwa w 1906 r. założył Oddział Częstochowski Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Z inicjatywy Władysława Biegańskiego powstała w Częstochowie Biblioteka Miejska (której jest ob. patronem), której współorganizatorką już po jego śmierci była jego żona.
Na fali strajków szkolnych, które miały miejsce w 1905 r. Królestwie Polskim, w tym w Częstochowie (w których wzięły udział również uczennice miejscowych pensji), w czasie panowania cara Mikołaja II, w następnych latach powstały w tym mieście dwie prywatne średnie szkoły męskie z wykładowym językiem polskim: 8 – klasowe gimnazjum Waleriana Kuropatwińskiego (w 1906 r.) i 8 – klasowe gimnazjum Czesława Bagieńskiego (w 1907 r.).
Jak podaje Agnieszka Kaczyńska pierwsza z nich „dała początek polskiemu szkolnictwu prywatnemu, była też pierwszą szkołą społeczną. Należała ona nie do jednej osoby, lecz grupy udziałowców”, głównie lekarzy, inżynierów i prawników. Jej współzałożycielami byli znani ówcześni miejscowi społecznicy, do których należał Władysław Biegański. Pierwszym dyrektorem został Walerian Kuropatwiński. Jej program „zasadniczo odbiegał od programu rosyjskich gimnazjów państwowych. Jego głównym celem było przygotowanie młodzieży do życia, ale także wychowanie młodzieży w duchu narodowym” (A. Kaczyńska). Dyrektor zadbał o wykwalifikowaną kadrę nauczycielską, zapewniając w ten sposób uczniom wysoki poziom nauczania. W szkole tej podjął pracę również Władysław Biegański, jako nauczyciel logiki.
W 1907 r. Władysław Biegański wraz z żoną włączył się w organizację Wystawy Przemysłu i Rolnictwa, która została zaprezentowana w Częstochowie w okresie od 5 VIII do 3 X 1909 r. Zwiedziło ją ok. pół miliona osób. Funkcję prezesa Komitetu Wystawy objął książę Stefan Lubomirski. Władysław Biegański był jednym jego wiceprezesów.
Mieczysława Biegańska należała do Towarzystwa Szerzenia Wiedzy oraz Towarzystwa Opieki Szkolnej w Częstochowie (wchodziła w skład jego zarządu). W latach 1915 – 17 jako jedyna kobieta wykładała na kursach samokształceniowych w Częstochowie. W 1918 r. została wybrana do zarządu Narodowej Organizacji Wyborczej Kobiet Polskich (rok później podporządkowanej strukturom Związku Narodowo – Ludowego, partii zrzeszającej polityków o poglądach narodowych, konserwatywnych i chadeckich). Mieczysława Biegańska należała także do Stowarzyszenia Spółdzielczego „Jedność”. Władysław Biegański był także członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.
Lekarz ten zajmował się również filozofią, w tym filozofią medycyny; zaliczany jest do twórców polskiej szkoły filozofii medycyny. Interesowała go teoria poznania (inaczej gnoseologia) oraz geneza moralności. Swoje poglądy określał mianem prewidyzmu.
Jak podaje Wikipedia teoria poznania stanowi dział filozofii „zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością (…) rozważa naturę takich pojęć, jak prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie”. Doktryna, którą głosił Biegański, a którą nazywał prewidyzmem, zawierała m. in. tezę, że „poznanie polega na przewidywaniu przyszłych faktów”.
Do jego najważniejszych publikacji poświęconych zagadnieniom z zakresu filozofii, należą: „Zasady logiki ogólnej” (1903 r.), „Teoria logiki” (1912 r.), „Traktat o poznaniu i prawdzie” (1910 r.), „Teoria poznania ze stanowiska zasady celowości” (1914 – 1915), „Prewidyzm i pragmatyzm. Podręcznik logiki dla szkół średnich i samouków” (1906 r.), „Etyka ogólna” (wydanie pośmiertne, 1918 r.).
Napisał również kilka podręczników poświęconych zagadnieniom medycznym oraz filozofii medycyny: „Diagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych” (1891 r.), „Wykłady o chorobach zakaźnych ostrych” (1900 – 1901), „Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich” (1897 r.), „Logika medycyny” (1894 r.). Ostatni z wymienionych podręczników został wydany ponownie w 1909 r. w wersji poszerzonej pt. „Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich”.
Biegański pisał również artykuły poświęcone zagadnieniom z zakresu medycyny, które publikował „Przeglądzie Lekarskim”, „Nowinach” i „Medycynie”. Lekarz ten zmarł 29 I 1917 r. Przyczyną jego śmierci była choroba niedokrwienna serca. Został pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie.
Mieczysława Biegańska w 1930 r. wydała biografię swego męża. Pod koniec swego życia (zmarła w 1954 r.) zapisała ok. 1200 książek z księgozbioru męża oraz różne pozostałe po nim pamiątki Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie.
Współcześnie na domu (zwanym Domem Biegańskiego), przy al. Wolności w Częstochowie), którego właścicielem był Władysław Biegański, znajduje się tablica upamiętniająca tego zasłużonego lekarza i społecznika. Jego imię nadano jednemu z placów w Śródmieściu Częstochowy.
W 2008 r. mieście w tym przy Al. Najświętszej Marii Panny – z okazji 150 – ej rocznicy urodzin i 90 – ej rocznicy śmierci tegoż medyka odsłonięto jego pomnik w formie ławeczki. Ustawiono ją naprzeciwko miejsca, gdzie niegdyś znajdował się Szpital Miejski, jednocześnie w pobliżu Biblioteki Publicznej im. dr Władysława Biegańskiego.
W Grabowie nad Prosną otwarto Izbę pamiątek po Władysławie Biegańskim. W 2017 r. nadano mu pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Grabów nad Prosną. Rok ten, uchwałą Sejmu RP, został ogłoszony Rokiem Władysława Biegańskiego. W kwietniu tegoż roku została zorganizowana w Częstochowie Konferencja Naukowa poświęcona upamiętnieniu 100 – lecia śmierci Doktora Władysława Biegańskiego. Towarzyszyła jej wystawa pt. „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci” prezentowana m.in. w Senacie RP.
Od 1997 r. przyznawana jest Nagroda Prezydenta Miasta Częstochowy im. dr Władysława Biegańskiego „osobom wyróżniającym się wybitną oraz znaczącą działalnością w ochronie zdrowia i pracą na rzecz pacjenta”.
Powyższy artykuł napisałam na podstawie:
- Wikipedii
- artykułu Agnieszki Kaczyńskiej pt. „Szkoły średnie w Częstochowie na przełomie XIX i XX w.” na stronie bazhum.muzhp.pl
- www.fiat.fm, Władysław Biegański – lekarz i społecznik
