Poniższy artykuł został zaczerpnięty z wystawy “Zdrowie i higiena w dawnym Gdańsku”, którą można zwiedzać w Muzeum Archeologicznym do 14 czerwca b.r.. Katalog z wystawy jest do nabycia w muzealnym sklepie.
Terminem Wasserkunst, kunszt wodny lub rurmus określano w Gdańsku zespół zabudowań z 1. połowy XVI wieku na prawym brzegu kanału Raduni, przy głównym wjeździe do miasta, pełniący funkcję stacji pomp i wieży ciśnień ówczesnej sieci wodociągowej.
Wasserkunst dostarczał wodę do wielu punktów poboru w centralnej części Głównego Miasta. Funkcjonował od 1536 r. i jako jeden z pierwszych w Europie był wyposażony w pompy tłokowe. Udoskonalali go wybitni mistrzowie holenderscy: Adam Wiebe, Peter Willer i Michael Wittwerck. Dzięki temu stanowił wysoko wydajne, zaawansowane technicznie urządzenie, o którym pisano w XVII-wiecznych podręcznikach do mechaniki.
Dokumentacja z ok. 1719 r. pokazuje, że mechanizm gdańskiego kunsztu wodnego był obudowany szkieletową wieżą. Zbiornik na spiętrzoną wodę miał wysokość ok. 9 m. Serce urządzenia stanowiły zamontowane w dnie zbiornika dwa metalowe cylindry pomp ssących z tłokami poruszanymi naprzemiennie za pośrednictwem korbowodu i dźwigni wahadłowej. Siła napędowa pochodziła z koła zanurzonego w nurcie Raduni. Całość urządzenia wykonano niemal wyłącznie z drewna, wzmocnionego metalowymi obejmami i śrubami. Spiętrzona woda uchodziła do trzech rur wodociągowych zaopatrzonych w odlane z brązu zawory. Wasserkunst funkcjonował równolegle obok systemu wodociągów grawitacyjnych zaopatrujących głównie studnie publiczne. Dostarczał wodę pod ciśnieniem do fontann oraz stale bijących „zdrojów” zlokalizowanych często na posesjach najbogatszych mieszczan.
- przeczytaj: Z dziejów gdańskich wodociągów
Archeolodzy odkryli w Gdańsku kilka przykładowych drewnianych pomp tłokowych, jakie służyły do pobierania wody ze studni gruntowych lub rząpi. Szczególnym odkryciem jest prezentowana na wystawie pompa z południowej części Wyspy Spichrzów, wyposażona w dwa cylindry (kanały wodne). Podobnie działały pompy z Wasserkunstu.
Bogdan Kościński, Muzeum Archeologiczne