Postanowiłem połączyć pochodzące z różnych źródeł informacje na temat zaginionych dokumentów „Porozumień Sierpniowych”, podpisanych przez Lecha Wałęsę i NSZZ Solidarność, o których to prawie nikt nie wie. Wykonałem również grafikę przedstawiającą zachodzące zależności i relacje w tej sprawie. Korzystałem ze źródeł internetowych, wszystkie wymieniam na końcu.
Polecam Wam świetny film dokumentalny „Gdzie jest Porozumienie Gdańskie?” autorstwa Pawła Brożka i Jakuba Barana. Miał on premierę 28 sierpnia 2017 w Sali BHP. – Gdzie jest Porozumienie Gdańskie
Jeżeli w tekście są błędy, proszę o sprostowanie.
Chyba każdy Polak wie, czym są Porozumienia Sierpniowe. Podpisane zostały 31.08.1980 w Stoczni Gdańskiej (chociaż trzeba przyznać, że Szczecin świętował zwycięstwo dzień wcześniej). Doszło do tego po wielu dniach negocjacji, w słynnej Sali BHP między stroną rządową a protestującymi robotnikami, i było to absolutne novum w bloku komunistycznym. Podpisanie dokumentu pokazywano nawet w telewizji! Nic w tym dziwnego, że walczących ogarnęła euforia, a w radosnej atmosferze zapomniano o zwykłej, biurowej pracy (te dokumenty można zobaczyć pod tym adresem: http://www.wszechnica.solidarnosc.org.pl/?page_id=188).
Ale sądzę, że niewielu z Was wie, co z tak ważnym dokumentem działo się później. Okazuje się, że oba oryginały dokumentów… rozpłynęły się w powietrzu. Przepadły też oryginały z Jastrzębia i Szczecina. Nie ma ich. Zniknęły. I to zaraz po podpisaniu. Jak to jest możliwe? Mnożą się wątpliwości, domysły i przypuszczenia.
Zacznijmy od kopii będącej we władaniu “Solidarności”. Strony podają różne wersje. Najważniejszy sygnatariusz, Lech Wałęsa, pytany w 2000 roku przez Wirtualną Polskę odpowiedział, że dokumenty trafiły do biur Solidarności we Wrzeszczu, ale zostały zabrane podczas rewizji po wprowadzeniu stanu wojennego, inne źródła – choć są traktowane z przymrużeniem oka (wspomina o niej jeden z sąsiadów Wałęsów z czasów, gdy mieszkali na Stogach) – to według nich Porozumienie miało skończyć… w pralce, chociaż ciężko uwierzyć w to, że można nie zauważyć w kieszeni pliku kilkunastu kartek.
Andrzej Kołodziej, wiceprzewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego utrzymuje, że dokument wraz z innymi miał trafić do zaufanego mieszkania we Wrzeszczu, na ulicy Wyspiańskiego, należącego do Borusewicza. Co działo się z nim dalej – nie wiadomo. W innym wywiadzie stwierdził, że dokument otrzymał pewien profesor mieszkający na ulicy Politechnicznej, Alina Pieńkowska miała mu to powiedzieć w 2000 r. Zna też podobno kobietę, która zawoziła ten dokument, jednak ciężko z nią się porozumieć, nie mieszka w Polsce.
Idźmy dalej – Bogdan Borusewicz oraz Bogdan Lis odsyłają do zmarłej w 2002 r. Aliny Pieńkowskiej, jednak Bogdan Lis często mówi na ten temat co innego – raz, że dokumenty kserowano w zakładowej drukarni (wyburzony budynek Wzorcowni, gdzie stoczniowa drukarnia miała swoją siedzibę), w kolejnym roku wspomina o urządzeniu do kserowania na zapleczu Sali BHP (małżeństwo Gwiazdów, Wyszkowski i inni zaprzeczają posiadaniu kserokopiarki w Stoczni).
Wraz z Aliną Pieńkowską mieli wykonać kilkanaście kopii (taką wersję zna też Jerzy Borowczak) – nikt ich nie widział. Dokument następnie miał być schowany w bezpiecznym miejscu, w kamienicy na ul. Jana z Kolna, a po latach w szafie w archiwum Solidarności. Bogdan Borusewicz od lat przekonuje, że dokument miał skończyć w piecu w wyżej wymienionej kamienicy.
Tak sądzi również Danuta Kobzdej, która razem z fundacją „Centrum Solidarności” w XX rocznicę podpisania zaginionego dokumentu otwierała w Sali BHP wystawę “Drogi do Wolności”. Jeden z gości miał się wypowiadać jako mąż koleżanki Aliny Pieńkowskiej, a jego żona miała posiadać Porozumienie, i inne cenne dokumenty – teściowa tego nieznajomego miała przyznać mu się do utylizacji w piecu pamiątek i papierów zgromadzonych w mieszkaniu, a wrzuciła je tam, bo bała się konsekwencji w przypadku wizyty SB.
Podejmowano wiele prób odzyskania tychże, między sobą rozmowy podejmowali sami sygnatariusze, później szukano ich w latach 96-97, z powodu przygotowań do wpisania “Porozumień” na Listę UNESCO “Pamięć Świata” – prowadził je Marek Konopka z Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, w 2000 r. akcję poszukiwawczą rozpoczęła “Gazeta Wyborcza” – i wiązano z nią duże nadzieje, ponieważ w jednym z domów w podgdańskim Borkowie odnaleziono dziesięć segregatorów dokumentów, które ukryto pod schodami.
Są też ludzie, którzy twierdzą, że oryginał wcale nie został spalony. Pierwszy z nich to Janusz Śniadek, miał usłyszeć od Andrzeja Kołodzieja, że wie, gdzie jest ukryty. Drugą ma być Zenon Kwoka – przedstawiciel gdańskiego Zakładu Komunikacji Miejskiej – w rozmowie z dziennikarzem Grzegorzem Brożkiem, również mówi, że wie, gdzie on jest, że jest w bezpiecznych rękach, i niestety nie może powiedzieć, gdzie on się aktualnie znajduje. Nie wiadomo ile w tym prawdy, a ile fałszu. Kwoka miał też usłyszeć od dwóch osób, że są bezpieczne, a Bogdan Lis, pytany o tę sprawę, wskazał na Bogusława Gołąba.
W nieznanych okolicznościach zaginął także egzemplarz przeciwników Solidarności – nie odnaleziono go w archiwach, mimo że jest to dokument urzędowy. Instytut Pamięci Narodowej odnalazł tylko kopię powstałą z wersji urzędowej, wykonaną w nieznanych okolicznościach. Pan Brożek w swoim filmie pokazał kopię wersji “solidarnościowej” – co ciekawe, brakuje na niej podpisu Andrzeja Gwiazdy. Szkoda, że nie wyjaśniono dlaczego.
Pan Marek Konopka brał udział w poszukiwaniach tekstu w celu wpisania go na listę UNESCO “Pamięć Świata”, jednak wysiłki spełzły na niczym. Na liście znalazły się dwie tablice z 21 postulatami protestujących stoczniowców.
Źródła:
1.https://www.gosc.pl/doc/4152024.Zaginiony-duch-porozumienia
2.https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1518524,2,tajemnica-znikniecia-oryginalow-porozumien-z-sierpnia-1980-r.read
3.https://www.salon24.pl/u/szostak/530470,gdzie-jest-dokument-porozumien-sierpniowych
4.https://dziennikpolski24.pl/zaginione-porozumienia/ar/2067204
5.https://wiadomosci.wp.pl/gdzie-sa-oryginaly-porozumien-sierpniowych-6109409724306049a
6.http://www.wszechnica.solidarnosc.org.pl/?page_id=188
