Na początku wcale nie numerowano. I tak było aż do 1794 r.
Lokalizacja domów była opisowa, a czasem domy miały swoją nazwę. Domy rozróżniano po sąsiedztwie, w jakim stały, po cechach szczególnych, po właścicielu. Z nazw do dzisiaj zachowały się: Dom Uphagena, Dom Angielski, Pod Łososiem, Lwi Zamek, Dom Opatów Pelplińskich. Andrzej Januszajtis w książce „Gdański Król Żurawi” wymienia Pod Krwawą Kością na Podwalu Przedmiejskim. Zapewne nazw było dużo więcej. Obecnie można echo tej tradycji zaobserwować w punktach gastronomicznych, hotelikach i kwiaciarniach – bar „U Oli”, pub „U Szkota”, pensjonat „U Jacka”, kwiaciarnia „U Wioli”, czasem z takich nazw korzystają fryzjerzy czy warzywniaki. W lokalnych społecznościach są to obiekty rozpoznawalne.
Tak więc dom obok Domu Angielskiego mógł być opisany w następujący sposób: „dom przy Chlebnickiej, obok Domu Angielskiego, po lewej stronie od bramy”. Albo inny przykład: „Długie Ogrody, drugi dom od pałacu hr. Mniszcha” lub „obok stolarza”. Taki system komplikował się przy sprawach urzędowych, np. w dziedziczeniu, podatkach lub zawieraniu transakcji. System opisowy był zbyt skomplikowany. Wtedy posługiwano się księgami gruntowymi. Najstarsza pochodzi z 1357 r. i obejmuje opis 1270 parcel Prawego Miasta. Ulice prostopadłe do Motławy opisywano zgodnie z ruchem wskazówek zegara zaczynając od bramy (dodając „w górę” – od Motławy oraz „w dół” – do Motławy), a ulice równoległe określano „w stronę Wysoczyzny” lub „w stronę wody”.
Rok 1794 wraz z zaborem pruskim przyniósł istotną zmianę – pojawiły się numery serwisowe. Odtąd nieważna była nazwa domu lub jego cecha szczególna, ale numer nadany w obrębie danej dzielnicy. Każda dzielnica posiadała swoją numerację. W 1803 r. zawisły na narożnych domach tabliczki z nazwami ulic: na Prawym Mieście zielone, na Starym czerwone, na Dolnym żółte i na Przedmieściu niebieskie. I tak na przykład domów serwisowych na Prawym Mieście było 2020. Najniższe były na Ołowiance, najwyższe na Targu Węglowym. Dzisiaj na Prawym Mieście możemy podziwiać dwa numery serwisowe: na Domu Gildii Szyprów oraz na Wielkiej Zbrojowni.
50 lat później pojawiła się nowa numeracja – była okrężna, na ulicach prostopadłych do Motławy zaczynała się zawsze na zachodnim krańcu ulicy i biegła odwrotnie do ruchu wskazówek zegara. Na ulicach równoległych do Motławy zaczynała się na krańcu północnym i również biegła od strony prawej.
W 1905 r. nastąpiła kolejna zmiana: nadszedł czas nowych tabliczek dla ulic i domów, z których dużo przetrwało do czasów obecnych. Wszyscy doskonale znamy numery ze strzałką, która to strzałka pokazuje kierunek wzrostu numeracji. Wiele z nich poległo jednak w starciu z remontami, a i z urzędu zostało wymienionych. Szkoda. Na takim Domu Gildii Szyprów przy Św. Ducha widnieje numer serwisowy i współczesny. Gdyby zachował się również ze strzałką, mielibyśmy obraz zmian numeracji na jednym domu. Odtworzenie tabliczki postuluje Andrzej Januszajtis we wspomnianej przeze mnie publikacji. Ulica Św. Ducha nie ma w ogóle szczęścia do numerów. Po wojnie zmieniono je kompletnie (parzyste i nieparzyste, nie ma obiegu dookoła) robiąc bałagan na Prawym Mieście. Jest to wielka trudność dla wszystkich badaczy historii Gdańska i bardzo niehistoryczne na terenie pomnika historii.
Podział numerów na dwie strony: parzyste po jednej, nieparzyste po drugiej sięga czasów Napoleona (1801 r.). Jednak w Gdańsku pojawił się stosunkowo późno. Po raz pierwszy zastosowano na Grunwaldzkiej i Kartuskiej dopiero w 1934 r. Widzimy więc, że zachowana numeracja okrężna jest swoistym ewenementem w skali kraju i warto ją na Św. Ducha przywrócić.
- Na podstawie: A. Januszajtis „Gdański król Żurawi”, wyd. Marpress, Gdańsk 2015
na Chlebnickiej 15 znalazłem numer 670 ,ale zdjęcie jest z około 1910 roku