- Wydarzenie: SPOTKANIA Z HISTORIĄ – promocja albumu Tomasza Glinieckiego i Dmitriya Panto „Krzywy obraz wojny. Armia Czerwona w Gdańsku i Prusach w 1945 r.”
- Miejsce: Muzeum II Wojny Światowej, Foyer (poziom – 2)
- Czas: 22 stycznia 2020 r. (środa), godz. 17:30
- Wstęp wolny
„Krzywy obraz wojny. Armia Czerwona w Gdańsku i Prusach w 1945 r.” to unikatowy album prezentujący niepublikowane w większości zdjęcia sowieckiego fotografa Arkadija Szajcheta, uwieczniającego walki żołnierzy 2. Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej na terenach dawnych Prus Zachodnich i Prus Wschodnich (obecnie województwo pomorskie i warmińsko-mazurskie). W albumie znajdują się m.in. zdjęcia dokumentujące skalę wojennych zniszczeń w Gdańsku, Elblągu, Tolkmicku, Fromborku i innych miastach, wykonywane w pierwszych miesiącach 1945 r.
Krzywy obraz wojny. Armia Czerwona w Gdańsku i Prusach w 1945 roku (ze wstępu).
Powojenna Polska, poddana dyktatowi Związku Sowieckiego w kwestiach politycznych i gospodarczych, ale także historiograficznych, przez kilkadziesiąt lat nie miała wystarczającego dostępu do archiwów, a za tym i możliwości ustalenia faktów oraz interpretacji zdarzeń. W ostatnim czasie jednak, w Federacji Rosyjskiej odtajniono i upowszechniono wiele dokumentów dotyczących konfliktu niemiecko-sowieckiego z lat 1941–1945. Dzięki temu również autorzy albumu mogli pozyskać, zarówno fotografie autorstwa Arkadija Szajcheta, jak i liczne dokumenty wojskowe, dotyczące walk i przebywania Armii Czerwonej na terenach dolnego biegu rzeki Wisły i wybrzeża Zatoki Gdańskiej.
Materiał ten stał się częścią badań nad propagandą i mitami wojennymi, fałszywie prezentującymi obraz „wyzwolenia”, w szczególności na przekazanych Polsce po wojnie tzw. Ziemiach Zachodnich i Północnych. Zamieszczone w publikacji zdjęcia i opisy dotyczą głównie terenów wchodzących w skład dzisiejszych województw pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Najważniejszym materiałem źródłowym były oczywiście zdjęcia. Zostały pozyskane do zasobu Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku z archiwum rodzinnego autora, będącego dziś w dyspozycji Marii Żotikowej, wnuczki Arkadija Szajcheta.
Album został podzielony na pięć rozdziałów. W początkowym zaprezentowane zostało umiejscowienie sowieckich fotokorespondentów wojennych w strukturze Armii Czerwonej, ich powinności i sposoby działania. Pokazano tu i opisano najważniejsze grupy tematów, jakie rejestrowano na zdjęciach podczas wypełniania wskazanych przez zwierzchników potrzeb propagandowych i informacyjnych.
Rozdział drugi przybliża operacje ofensywne 2. Frontu Białoruskiego na ówczesnym styku Prus Wschodnich i Zachodnich, czyli dzisiejszych ziemiach Polski północnej, ze szczególnym uwzględnieniem uczestnictwa w nich 5. Armii Pancernej Gwardii, w której służył oficer wykonujący fotografie.
W rozdziale trzecim ukazana została Armia Czerwona jako zwycięskie wojsko, które funkcjonuje na zdobytych terytoriach, należących dotąd do wroga. W niewielkim stopniu zważano wówczas na docelowe przekazanie tych ziem powojennej Polsce, prowadząc rabunkowy zbór mienia w ramach reparacji wojennych. Także zachowania czerwonoarmistów dalekie były od humanitaryzmu – w wielu przypadkach cechowało je pijaństwo, grabieże, gwałty i podpalenia.
Oddzielny rozdział skonstruowano z fotoreportaży autorstwa Arkadija Szajcheta. W kilku wybranych przypadkach, przedstawione na zdjęciach zdarzenia zostały opisane w tekstach opartych na zazwyczaj nieznanych dotąd materiałach źródłowych, stawiających działania fotoreportera, a za jego przykładem funkcjonowanie sfery informacyjnej Armii Czerwonej, w zupełnie nowym świetle. Jest to wyjątkowy materiał, dowodzący celowej inscenizacji zdarzeń oraz propagandowego charakteru fotografii wojennej.
Ostatni rozdział jest szerzej ujętym biogramem autora zdjęć, ukazującym fotoreportera jako postać żyjącą i funkcjonującą w Związku Sowieckim jako państwie totalitarnym, a jednocześnie poświęcającą się pasji fotografowania bez względu na ponoszone konsekwencje i późniejsze oceny swej działalności.
O książce rozmawiać będą autorzy publikacji: Tomasz Gliniecki i Dmitriy Panto. Dyskusję poprowadzi Wojciech Grott.
dr Tomasz Gliniecki – historyk, pedagog, dziennikarz. Autor licznych prac popularyzujących i budujących tożsamość miejsca, zwłaszcza w wymiarze regionalnym – wystaw muzealnych, zajęć i wydarzeń kulturalnych, książek i artykułów prasowych, audycji radiowych i dokumentów filmowych.
dr Dmitriy Panto – pracownik Działu Naukowego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Do jego zainteresowań badawczych należą historia Kościoła Katolickiego w Cesarstwie Rosyjskim i ZSRS, stalinowski terror oraz deportacje narodów do ZSRS.
Gdańsk Strefa Prestiżu, materiały prasowe
