Jest „głównym ośrodkiem życia gospodarczego i kulturalnego, poważną bazą rybacką i nadmorskim letniskiem, a wreszcie licznie odwiedzaną przez turystów miejscowością na Kępie Swarzewskiej”.

W taki sposób scharakteryzował Władysławowo Franciszek Mamuszka w swej publikacji zatytułowanej „Gdańsk i Ziemia Gdańska”. Z kolei w Wikipedii możemy przeczytać, że Władysławowo to „miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, powiecie puckim, gminie Władysławowo. Położone jest na Pobrzeżu Gdańskim, nad Morzem Bałtyckim i nad Zatoką Pucką. Mieści się tutaj port morski”.

Władysławowo jest najbardziej na północ wysuniętym polskim miastem; położone jest u nasady Półwyspu Helskiego – od północnej strony nad Bałtykiem, od południowo-wschodniej nad Zatoką Pucką. W pobliżu rozciąga się Nadmorski Park Krajobrazowy. Dzięki temu miasto to jest chętnie odwiedzane przez turystów.

Władysławowo
Słynny Dom Rybaka we Władysławowie.

Pisząc poniższy artykuł, wykorzystałam informacje zawarte w przytoczonej powyżej publikacji Franciszka Mamuszki, ponadto w książce Marii Giedz pt. „Pomorze mniej znane”, „Bedekerze Kaszubskim” Izabelli Trojanowskiej i Róży Ostrowskiej oraz Wikipedii.

Z zachowanych dokumentów wynika, że w wiekach XII i XIV w. na terenie zajmowanym przez obecne Władysławowo znajdowały się trzy osady: Wielka Wieś (po łac. Vela Ves lub Velaves), Cetniewo i Poczernino. Obecna nazwa miasta Władysławowo nawiązuje do pierwszej warowni nad pełnym morzem, wybudowanej w XVII w z inicjatywy króla Władysława IV „przy dawnej przerwie Półwyspu Helskiego, pod miastem Władysławowo” („Bedeker Kaszubski”). Z kolei w Wikipedii przeczytamy, że wspomniany monarcha „wystawił nad morzem dwa forty: Władysławów i Kazimierzów. W niewielkiej odległości od pierwszego z nich powstał port notowany w latach 1635 i 1636 jako Władysławowo”.

Początki obecnego Władysławowa sięgają 1920 r., kiedy gen. Józef Haller wraz ze swym doradcą na Pomorzu, kpt. Henrykiem Bagińskim, 11 II 1920 r. odbyli kutrem rybackim przejażdżkę po Zatoce Gdańskiej. Wkrótce Henryk Bagiński „zakupił na terenie gminy Nowa Wieś 20 ha ziemi z lasem, dając nowej osadzie nazwę Hallerowo. (…) Miała ona przypominać rok zaślubin Polski z morzem i stać się nowoczesnym kąpieliskiem. Pobudowali się w niej przede wszystkim założyciele, potem – inni” („Bedeker Kaszubski”). Wkrótce powstało Towarzystwo Przyjaciół Hallerowa, z którego inicjatywy zbudowano przykładowo nową stację kolejową, zaprojektowano i rozbudowano siatkę ulic oraz wybudowano „urządzenia nadmorskie”.

Pierwszy dworzec otwarto 15 VI 1927 r. Stacja ta nosiła nazwę „Hallerowo”, a od 15 V 1929 r. „Wielka Wieś – Hallerowo”. W latach 1936-39 zapoczątkowano budowę drogi nadmorskiej i portu rybackiego (położonego na północ od dawnej Wielkiej Wsi) nazwanego Władysławowem.

Równocześnie w sąsiedztwie powstało uzdrowisko w Cetniewie (wówczas mające charakter elitarny: przeznaczone było bowiem dla oficerów sztabowych), dziś dzielnica miasta o charakterze turystycznym, w której znajduje się Ośrodek Przygotowań Olimpijskich.

1 VII 1952 r. połączono Wielką Wieś, Hallerowo i osadę przyportową, tworząc jedną jednostkę administracyjną: gminę Władysławowo, której dwa lata później nadano status osiedla. 30 VI 1963 r. Władysławowo (cały obszar gminy) otrzymało prawa miejskie, zaś 1973 r. herb (wyłoniony na drodze konkursu). Według Statutu Miasta „miasto Władysławowo obejmowało obszar następujących miejscowości: Chałupy, Karwia, Chłapowo, Jastrzębia Góra, Rozewie, Tupadły, Ostrowo i Władysławowo” (Wikipedia). Wymienione miejscowości miały status części miasta Władysławowo. Nieuwzględnione w statucie miasta, a mające taki sam status miały: Poczernino, Lisi Jar i Cetniewo.

1 I 2015 r. zmieniono rodzaj gminy Władysławowo z miejskiego na miejsko-wiejski; poza obszarem miasta znalazły się: Chałupy, Chłapowo, Jastrzębia Góra, Karwia, Tupadły, Rozewie i Ostrowo, otrzymując status wsi. Utworzyły one obszar wiejski gminy miejsko-wiejskiej Władysławowo. Jednocześnie gmina miejska Władysławowo utraciła status miasta, a otrzymała go miejscowość Władysławowo. „Był to dwuetapowy zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską” (Wikipedia). Od tamtej pory Władysławowo składa się z następujących dzielnic: Śródmieście, Cetniewo, Hallerowo, Szotland i Żwirowo. W skład Cetniewa wchodzi Poczernino, które nie stanowi osobnej dzielnicy. Mieszkańcy wyróżniają jeszcze Osiedle 1000-lecia i Sosnowo.

Władysławowo

Po II wojnie światowej rozbudowano port; powstały w nim magazyny, chłodnie, zamrażalnie, hale manipulacyjne oraz zakłady przetwórstwa rybnego. Według zamysłu ówczesnych polskich władz Władysławowo miało stać się wzorcowym socjalistycznym miastem, kilkunastotysięcznym, którego podstawą utrzymania miało być rybołówstwo oraz przemysł przetwórczy. Z czasem plany te zarzucono. Z tamtego okresu pochodzi jednakże Dom Rybaka (przy ob. ul. Hallera 19), zwany niegdyś „Popielówką”, gdyż powstał z inicjatywy ówczesnego ministra żeglugi, Mieczysława Popiela. Pełnił dawniej funkcję hotelu, który został otwarty w 1957 r. Dziś mieści się w nim Urząd Miasta. Na jego ośmiopiętrowej wieży znajdują się dwa tarasy widokowe (jeden na wysokości 45 m n.p.m., drugi – 63 m n.p.m.), z których można podziwiać Zatokę Pucką oraz Półwysep Helski.

Z czasem Władysławowo stało się znaną miejscowością turystyczną: wybudowano pensjonaty, hotele, kawiarnie. Urządzono kąpieliska nadmorskie, marinę dla pełnomorskich jachtów, ogólnodostępne place zabaw oraz skatepark. Powstał Lunapark Sowiński (otwarty w 1997 r. przy ul. Hallera), Tor Kartingowy Półwysep, Park Linowy Alfa Park oraz Ocean Park (otwarty w 2012 r. przy ul. Żwirowej), w którym znajdują się modele większości ssaków morskich w skali 1:1.

Inne atrakcje turystyczne to: Muzeum Motyli z bogatą kolekcją owadów pochodzących z różnych kontynentów (założone w 1999 r. przez prywatnego kolekcjonera, Tomasza Falkiewicza, a znajdujące się na III p. wieży Domu Rybaka), Muzeum Przyrodnicze prezentujące gatunki flory i fauny Nadmorskiego Parku Krajobrazowego (w byłej willi adiutanta gen. Hallera), Muzeum Figur Woskowych oraz Muzeum Iluzji. W tzw. Hallerówce przy ul. Morskiej 6, czyli w willi będącej niegdyś własnością gen. Hallera, mieści się Centrum Pamięci Generała Hallera i Błękitnej Armii.

Władysławowo

Władysławowo słynie z organizowanego w pierwszych dniach września Festiwalu Dorsza. Ów festiwal rozpoczyna się od połowów tej ryby na pełnym morzu. Potem w mieście ma miejsce uroczysta degustacja złowionych ryb połączona z huczną zabawą.

W porcie we Władysławowie funkcjonują nadal przetwórnie ryb, działa fabryka sodu i mączki rybnej oraz stocznia remontowa. Na terenie portu znajduje się Izba Pamięci, czyli Muzeum Rybołówstwa i Portu we Władysławowie. Można tam obejrzeć replikę kutra rybackiego, którym gen. Józef Haller wybrał się na przejażdżkę po morzu 11 II 1920 r. W 2020 r. w porcie udostępniono do bezpłatnego zwiedzania mural składający się z 70 obrazów ilustrujących najważniejsze etapy historii miejscowości noszącej dziś nazwę Władysławowo.

W okresie turystycznym organizowanych jest wiele atrakcji, w tym letnie koncerty sezonowe i kameralne oraz rejsy turystyczne kutrami, łodziami, a także szybkimi motorówkami. Niewątpliwą osobliwością jest promenada zwana Aleją Gwiazd Sportu, w której nawierzchni widnieją gwiazdy z imionami i nazwiskami słynnych polskich sportowców, a także trzech zagranicznych. Ponadto na promenadzie można zobaczyć pomnik zwany Koroną Himalajów (odsłonięty w czerwcu 2014 r.), na który składa się 14 skalnych płyt symbolizujących 14. ośmiotysięczników zdobytych przez Polaków.

Na terenie Cetniewa znajduje się Ośrodek Przygotowań Olimpijskich Centralnego Ośrodka Sportu. Dysponuje on kortami tenisowymi o nawierzchni ziemnej oraz kortem na hali, boiskami sportowymi, pływalnią oraz wypożyczalnią sprzętu sportowego. We Władysławowie działa ponadto klub piłkarski, założony w 1995 r.

Do zabytków prawnie chronionych należy wspomniana Hallerówka, dom z 1922 r. przy ul. Merkleina 4 oraz dawna neogotycka kaplica (z lat 1932-36) przy ul. Żeromskiego 32 – dziś prezbiterium wzniesionego w latach 60. kościoła Wniebowzięcia NMP (uważanego przez Marię Giedz „za pierwszy nowoczesny kościół w powojennej Polsce”) zaprojektowanego przez dwóch znanych gdańskich architektów, Szczepana Bauma i Andrzeja Kuleszę.

Władysławowo

Walory historyczne posiadają dwa obiekty: dom modernistyczny z 1939 r. przy ul. Nadmorskiej 11 oraz opisany przeze mnie powyżej Dom Rybaka.

Gen. Józefa Hallera upamiętnia we Władysławowie pomnik wykonany przez rzeźbiarza Stanisława Szwechowicza, odsłonięty w sierpniu 1995 r. przy ul. Morskiej. Co roku w święto Odzyskania Niepodległości oraz w rocznicę Zaślubin Polski z Morzem przed tym pomnikiem są składane kwiaty.

We Władysławowie znalazła swą pierwszą siedzibę, założona w 2004 r. kaszubskojęzyczna rozgłośnia radiowa Radio Kaszëbë, przeniesiona z czasem do Rumi, a następnie do Gdyni.

Maria Sadurska

Dodaj opinię lub komentarz.