Patronem jednej z ulic na Wyspie Sobieszewskiej jest Mieczysław Bogucki – polski uczony: zoolog, fizjolog, hydrobiolog, jeden z inicjatorów badań z zakresu biologii morza w Polsce. Profesor Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego w Warszawie. Związany również z Wybrzeżem.
Mieczysław Bogucki urodził się 10 XI 1884 r. w Łodzi. Był synem urzędnika kolejowego Tadeusza Boguckiego i Klaudyny z d. Przeradzkiej. Kształcił się w swoim rodzinnym mieście w gimnazjum filologicznym, z którego został relegowany za uczestnictwo w przygotowaniach do strajku szkolnego. Egzamin dojrzałości zdał eksternistycznie w 1900 r. w Moskwie.
W 1905 r. rozpoczął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował tam m. in. pod kierunkiem prof. Emila Godlewskiego młodszego (lekarza, embriologa i biologa). W tamtym czasie zaangażował się w działalność w PPS, za co został aresztowany. Przebywał pół roku w warszawskich więzieniach, po czym został zmuszony do wyjazdu z kraju. Na emigracji kontynuował studia przyrodnicze, które ukończył w Paryżu w 1911 r.
Rok później wrócił do Krakowa. Został wtedy asystentem w Zakładzie Biologii i Embriologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1914 r. w Krakowie opublikował rozprawę pt. „La régénération du testicule de la salamandre”, za którą dwa lata później otrzymał tytuł doktora filozofii. Poświęcona była zagadnieniu regeneracji męskiego gruczołu płciowego u wykastrowanej salamandry. Była jego pierwszą pracą naukową, którą opublikował.
Jeszcze przed I wojną światową ożenił się. Jak możemy przeczytać w Wikipedii jego wybranką została Wanda z d. Derke (wg strony www.nenckifoundation.eu nazwisko panieńskie Wandy Boguckiej brzmiało „Deike”), z którą doczekał się czworga dzieci: dwóch córek (Anny – pielęgniarki i Magdaleny – psychologa) i dwóch synów (przedwcześnie zmarłego Andrzeja i Janusza – krytyka sztuki).
Po wybuchu I wojny światowej Bogucki odbył szkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Legionów Polskich w Máramaros – Sziget (w ob. Rumunii). Po jego ukończeniu podjął służbę w 2. a następnie w 4. pułku III Brygady Legionów Polskich. W 1915 r. otrzymał awans na chorążego. Po uzyskaniu tytułu doktora wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął pracę w Zakładzie Histologii i Embriologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1919 r. został asystentem w Zakładzie Fizjologii Instytutu im. Marcelego Nenckiego. Pełnił również funkcję sekretarza Instytutu. Po wybuchu wojny polsko – bolszewickiej powrócił do służby wojskowej. Walczył na froncie. Po zakończeniu wojny podjął na nowo pracę w Instytucie. W latach 1920 – 21 równolegle wykładał embriologię w Wolnej Wszechnicy Polskiej (prywatnej uczelni utworzonej w Warszawie w 1916 r.), zaś w 1922 r. – na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
W 1928 r. na Uniwersytecie Warszawskim uzyskał habilitację za pracę pt. „Badania nad przepuszczalnością błon oraz ciśnieniem osmotycznem jaj ryb łososiowatych”. W latach 1928 – 1934 pracował jako docent w Zakładzie Fizjologii Instytutu im. Marcelego Nenckiego. Na początku lat 30. Bogucki otrzymał zadanie zorganizowania w Helu Stacji Morskiej – nowoczesnej placówki, która miała zajmować się szeroko zakrojonymi badaniami z zakresu biologii morza. Od początku lat 20. w Helu działało Morskie Laboratorium Rybackie powołane decyzją ówczesnych władz polskich z dnia 18 VI 1921 r. Jego pierwszym dyrektorem został Antoni Jakubski. Dwa lata później funkcję tę przejął Kazimierz Demel, uczony, specjalista z zakresu biologii morza.
W 1931 r. na mocy decyzji Ministerstwa Rolnictwa Morskiego Laboratorium Rybackie zostało zlikwidowane. Jego funkcję miała przejąć wspomniana Stacja Morska, której projekt w najbliższych paru latach przygotował Mieczysław Bogucki, jej pierwszy dyrektor. Najpierw odbył podróż zagraniczną, w czasie której odwiedził tego typu placówki badawcze funkcjonujące w innych krajach np. w Norwegii, czy Wielkiej Brytanii. Nowo utworzona Stacja Morska miała dwa osobne oddziały: biologiczny w Helu (kierowany przez Kazimierza Demela) i rybacki w Gdyni (kierowany przez Borysa Dixona).
W 1938 r. w Gdyni oddano do użytku nowoczesny budynek, wzniesiony na końcu Mola Południowego (obecnie mieści się w nim Akwarium Gdyńskie), który od tej pory stał się siedzibą Stacji Morskiej (przeniesiono do niego oba oddziały). Zaprojektowali go warszawscy architekci: Leonard Tomaszewski i Juliusz Żakowski. Jej pracami – do września 1939 r. – kierował Mieczysław Bogucki, pełniąc równolegle obowiązki dyrektora Instytutu im. Marcelego Nenckiego. W latach 30. uczony ten otrzymał dwa wysokie odznaczenia: Krzyż Niepodległości oraz Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
Okres II wojny światowej spędził w Warszawie. Pracował tam jako szklarz i urzędnik szpitalnictwa. Zaangażował się również w tajne nauczanie. Prowadził wykłady z fizjologii dla studentów medycyny. Po zakończeniu wojny wrócił do Gdyni z zamiarem reaktywowania Stacji Morskiej. Placówka ta wznowiła działalność (pod nazwą Morskie Laboratorium Rybackie) w swej dawnej siedzibie na końcu Mola Południowego.
Znaleźli w niej zatrudnienie przedwojenni pracownicy Stacji Morskiej, w tym Kazimierz Demel. Mieczysław Bogucki został szefem Działu Ichtiologii Morskiego Laboratorium Rybackiego. Pełnił też formalnie funkcję kierownika całej placówki. W 1949 r. Morskie Laboratorium Rybackie utraciło samodzielność. Zostało włączone do Morskiego Instytutu Rybackiego. Mieczysław Bogucki pracował w nim do 1951 r., kiedy to wskutek represji ze strony ówczesnych władz polskich został zwolniony i przeniesiony na emeryturę. Należy dodać, iż w roku akademickim 1946/47 Mieczysław Bogucki dodatkowo pracował w Akademii Lekarskiej w Gdańsku, gdzie wykładał biologię ogólną.
Po zwolnieniu z Laboratorium Rybackiego w Gdyni powrócił do pracy w Instytucie im. M. Nenckiego, reaktywowanym po wojnie w Łodzi. Został w nim zatrudniony jako samodzielny pracownik naukowy. Uzyskał wtedy tytuł profesora. W 1959 r. został profesorem zwyczajnym. W latach 1963 – 65 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu. W tamtym okresie był redaktorem naczelnym następujących pism branżowych: „Polskiego Archiwum Hydrobiologii”, „Acta Biologiae Experimentalis” i „Polskiej Bibliografii Analitycznej PAN. Dział Biologia”.
Zarówno przed wojną, jak i po wojnie był aktywnym działaczem wielu towarzystw naukowych, krajowych jak i zagranicznych np. Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Biochemicznego, International Association of Theoretical and Applied Limnology (Societas Internationalis Limnologiae). Był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego. W latach 1934 – 1939 zasiadał w Międzynarodowej Radzie Morza (International Council for Marine Research, właść.: International Council for the Exploration of the Sea) z siedzibą w Kopenhadze. W latach 1946 – 1947 uczestniczył w jej pracach jako ekspert Delegacji Rządu Polskiego.
Za swe zasługi oraz za działalność naukową otrzymał Nagrodę Naukową m. Gdańska. Mieczysław Bogucki był autorem (i współautorem) licznych publikacji naukowych. Ich wartość doceniali uczeni z innych krajów. Omawiał je embriolog Albert Dalcq w swej książce pt. „Les Bases physiologiques de la fécondation et de la parthénogénèse” (Paris, 1928 r.), biochemik Joseph Needham w: „Chemical embryology” (New York, 1931 r.) i „Biochemistry of morphogenesis” (Cambridge, 1942 r.), a także lekarz, fizjolog, laureat Nagrody Nobla August Krogh w „Osmotic regulation in aquatic animals” (Cambridge, 1939 r.).
Jak wcześniej wspomniałam pierwsza praca naukowa Mieczysława Boguckiego pt. „La régénération du testicule de la salamandre” (Kraków, 1914 r.) dotyczyła regeneracji męskiego gruczołu płciowego u wykastrowanej salamandry. Następne poświęcone były zagadnieniu sztucznej partogenezy, czyli dzieworództwa. Proces ten jest odmianą rozmnażania polegającą na rozwoju osobników potomnych z komórki jajowej bez udziału plemnika. Bogucki badał ją u płazów i szkarłupni „wykazując w nich rolę bodźców mechanicznych jako inicjatorów partenogenezy traumatycznej oraz możliwość jej wywołania w wyniku kontaktu komórek pochodzących z różnych organów badanych zwierząt z niezapłodnionymi jajami” (Wikipedia, www.nenckifoundation.eu).
W kolejnych latach uczony ten zajął się badaniami „z zakresu fizjologii ekologicznej, skupiając się na zagadnieniu przystosowań zwierząt do życia w wodach słonawych. Ich wynikiem były prace o osmoregulacji w jajach ryb łososiowatych i jeżowców, prace dotyczące skorupiaków (badania regulacji ciśnienia osmotycznego i składu mineralnego hemolimfy podwoja oraz składu mineralnego krwi u raka rzecznego) powstałe w latach 1928 – 1933. Badał też rozwój i biologię rozrodu meduzy Aurelia aurita” (www.nenckifoundation.eu).
Po zakończeniu II wojny światowej jego przedmiotem badań prowadzonych stała się ponownie biologia zwierząt słonawowodnych, zwłaszcza nereidy Nereis diversicolor i podwoja Mesidothea entomon L. Wiele jego prac z lat 1951 – 63 „poświęconych nereidzie dotyczyło jej rozrodu, rozwoju, etologii i ekologii oraz zdolności adaptacyjnej do życia w wodach słonawych i słodkich” (www.nenckifoundation.eu). Badania poświęcone drugiemu z wymienionych gatunków zwierząt również związane były z jego rozrodem i osmoregulacją.
W latach 50. Bogucki opublikował dwie osobne monografie: „Nereida” (1951 r.) i „Podwój” (1956 r.). W 1964 r. ukazała się publikacja poświęcona nereidzie pt. „Content of body water in Nereis diversicolor (O.F. Müller) in various medium concentrations”, której był współautorem.
Mieczysław Bogucki zmarł 8 II 1965 r. Romuald Z. Klekowski (biolog, uczestnik polskich wypraw arktycznych) nazywając profesora „nestorem hydrobiologów polskich” napisał wtedy: „Nauka polska straciła swego długoletniego wybitnego współtwórcę i organizatora, społeczność hydrobiologiczna — duchowego i moralnego przewodnika, a współpracownicy — mądrego, cierpliwego i bardzo wyrozumiałego opiekuna” (www.kosmos.icm.edu.pl/PDF/2015/I.pdf). Prof. Bogucki spoczął na Starych Powązkach w Warszawie. W 1977 r. został patronem ulicy na Wyspie Sobieszewskiej w Gdańsku.
Wspomnienie o Mieczysławie Boguckim napisałam na podstawie:
- Wikipedii
- www.mir.gdynia.pl/o-instytucie/
- www.genetyka.gumed.edu.pl/
- www.nenckifoundation.eu/wp-content/uploads/2016/01/Biogram_Mieczyslaw_Bogucki.pdf opracowała Monika Małecka – Krawczyk (2013 r.)
- www. kosmos.icm.edu.pl/PDF/2015/I.pdf
