Tym razem chciałabym zaproponować Czytelnikom wycieczkę do pełnego uroku miasta na Kaszubach, jakim jest Kościerzyna. Warto udać się na tamtejszy rynek otoczony niewysokimi kamieniczkami.
W jednej z nich, na której fasadzie w części szczytowej znajduje się zegar, mieści się Muzeum Ziemi Kościerskiej im. dr Jerzego Knyby.
Zapewne nie każdy wie, że oprócz ekspozycji poświęconej dziejom Kościerzyny oraz ludziom zasłużonym dla Kaszub, znajduje się tu stała, całkiem pokaźna ekspozycja akordeonów. Można ją oglądać na parterze budynku. Stanowi osobne Muzeum Akordeonu. Podobno jedyne w Polsce.
Zostało otwarte 16 XI 2010 r. dzięki inicjatywie akordeonisty i kolekcjonera Pawła A. Nowaka oraz zaangażowaniu Muzeum Ziemi Kościerskiej i władz Kościerzyny.
Początki zainteresowania Pawła A. Nowaka tego typu instrumentami sięgają roku 1999, kiedy otrzymał od swego wuja akordeon „Tatry”; w kolejnych latach zaczął powiększać swą kolekcję.
Po raz pierwszy zaprezentował ją w Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku 14 III 2002 r. Kolejne wystawy odbywały się w następnych latach w innych miastach, np. w Gdyni i Koszalinie. Wzbudziły duże zainteresowanie mediów: stały się tematem artykułów prasowych, audycji radiowych i telewizyjnych.
Z czasem, kiedy kolekcja Pawła A. Nowaka powiększała się, zrodziła się myśl utworzenia muzeum.
W międzyczasie, w 2007 r. owa kolekcja została wpisana do „Księgi Polskich Rekordów i Osobliwości”. Rok później liczyła 100 egzemplarzy, zaś w 2010 r.: 180.
W 2009 r. jej właściciel napisał pracę magisterską, która stanowiła swego rodzaju katalog systematyzujący tę nietypową kolekcję. Obecnie liczy ona ponad 300 egzemplarzy i jest największą prywatną kolekcją tego typu instrumentów w naszym kraju. Składają się na nią akordeony pochodzące niemal z całego świata; najstarsze pochodzą z XIX w.
W Muzeum Ziemi Kościerskiej obok akordeonów należących do Pawła A. Nowaka, eksponowane są także instrumenty będące własnością tego muzeum. Te zaś powstały głównie w pierwszej połowie XX w. w krajach europejskich.
Prezentowane w kościerskim muzeum instrumenty dzielą się na dwie zasadnicze grupy: działające na zasadzie stroika przelotowego oraz elektroniczne. W obrębie pierwszej z nich wyróżniamy następujące podgrupy:
- ustne
- nożne
- ręczne (najliczniejsza podgrupa)
Trzecia z wymienionych dzieli się jeszcze na bisonoryczne (kierunek prowadzenia miecha wpływa na wysokość dźwięku) i unisonoryczne (kierunek prowadzenia miecha nie wpływa na wysokość dźwięku).
Na wystawie możemy zapoznać się również z historią akordeonu.
Początki wytwarzania tego typu instrumentów sięgają lat dwudziestych XIX w. W 1822 r. Fryderyk Buschmann zbudował prototyp akordeonu, zaś pierwszy typowy akordeon – w 1929 r. Cyrill Demian.
Od tego momentu w różnych krajach w Europie zaczęły powstawać wytwórnie akordeonów.
Ok. 1830 r. rozpoczęto budowę sześciokątnej koncertiny angielskiej zaprojektowanej przez angielskiego fizyka Charlesa Wheatstone’ a . W 1934 r. niemiecki klarnecista i wytwórca instrumentów, Carl Friedrich Uhlig skonstruował koncertinę niemiecką. W podobnym czasie zbudowano w Paryżu akordeon zwany flutiną. Tego typu instrumenty należą do najstarszych eksponatów w kościerskim muzeum. Pochodzą z okresu od lat 40 – tych do lat 60 – tych XIX w.
Pierwsze wytwórnie harmonii pojawiły się w Niemczech w latach 30 – tych XIX w. , podobnież w Rosji, gdzie zasłynęła z produkcji tego typu instrumentów wytwórnia w Tule. W 2 -ej połowie XIX w. miasto Kligenthal w Niemczech stało się jednym z bardziej znaczących w Europie ośrodków, w których wytwarzano harmonie. Inna znana wytwórnia powstała w Trossingen – gdzie początkowo powstawały tylko harmonijki ustne, a dopiero na początku XX w. zaczęto wytwarzać harmonie ręczne.
We Włoszech twórcą przemysłu akordeonowego był Paolo Soprani, który wraz z braćmi otworzył w 1864 r. w Castelfidardo warsztat, w którym wytwarzał tego typu instrumenty. Obecnie istnieją tu znane na całym świecie wytwórnie akordeonów. Poza tym włoscy konstruktorzy wprowadzili wiele rozwiązań technicznych, które udoskonaliły ten instrument.
Na byłych ziemiach polskich pierwsze wytwórnie akordeonów ręcznych powstawały w latach 70 – tych XIX w. Początkowo wzorowano się na harmoniach typu niemieckiego oraz wiedeńskiego. Pierwsza harmonia pedałowa została skonstruowana w 1900 r. w firmie Piotra Stamirowskiego w Warszawie (była to jedna z najważniejszych i najlepszych wytwórni akordeonów w okresie dwudziestolecia międzywojennego i jedną z pierwszych, która na ziemiach polskich budowała harmonie).
Wiele prezentowanych w kościerskim muzeum instrumentów powstało w Bydgoskiej Fabryce Akordeonów, założonej w 1949 r. Jednakże z powodu słabej jakości wytwarzanych tam instrumentów, fabrykę zamknięto po 24 latach.
Instrumenty zaprezentowane na załączonych zdjęciach pochodzą z ekspozycji w Muzeum Akordeonu w Kościerzynie.
