Za twórcę gdańskiej powojennej szkoły architektury uważany jest prof. Marian Osiński, przybyły do Gdańska jesienią 1945 r., jeden z pionierów Politechniki Gdańskiej, wielce zasłużony przy odbudowie naszego miasta po II wojnie światowej.

Poniższy artykuł napisałam na podstawie informacji zawartych w następujących źródłach: „Encyklopedia Gdańska”, Wikipedia i pg.edu.pl.

Przyszły architekt urodził się 2 I 1883 r. w Krakowie, w rodzinie Franciszka i Marii (z d. Wiadrowskiej). W 1894 r. rozpoczął naukę w krakowskim Gimnazjum św. Anny, gdzie 24 V 1901 r. zdał egzamin maturalny. W tym samym roku podjął studia na Wydziale Architektury Szkoły Politechnicznej we Lwowie (wg „Encyklopedii Gdańskiej” studiował na Wydziale Budownictwa, a nie Architektury). Ukończył je w 1906 r. W latach 1906–1908 odbywał praktykę w biurze prof. Jana Lewińskiego we Lwowie. W maju 1908 r. zdał egzamin dyplomowy z oceną „znamienicie uzdolniony”. Otrzymał wtedy tytuł inżyniera architekta.

prof. Marian Osiński, inmemoriam.architektsarp.pl

Jednak już w 1907 r. rozpoczął staż asystencki w Katedrze Architektury Szkoły Politechnicznej; ukończył go w 1910 r. Przyznane mu przez Galicyjski Wydział Krajowy stypendium pozwoliło mu w roku akademickim 1909/1910 na wyjazd do Rzymu, gdzie w tym czasie studiował na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych i w Muzeum Artystyczno-Przemysłowym, zaś w roku akademickim 1911/1912 – w Monachium na Wydziale Architektury tamtejszej Politechniki i w Szkole Przemysłu Artystycznego.

W latach 1910-16 Marian Osiński był wykładowcą (z tytułem docenta) na Wydziale Architektury Szkoły Politechnicznej we Lwowie (uczył form architektonicznych i perspektywy malarskiej).

W latach 1915 i 1918 r. (wg „Encyklopedii Gdańskiej” w 1915 r. i 1916 r.) na zlecenie Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie oceniał szkody wojenne dotyczące zabytków architektury w powiatach na wschód od Sanu.

W latach 1916–1919 pracował w Jaśle jako architekt w tamtejszej ekspozyturze Centrali Krajowej dla Gospodarczej Odbudowy Galicji. Sprawował wtedy nadzór nad budową obiektów mieszkalnych i przemysłowych w powiatach: krośnieńskim, jasielskim i strzyżewskim.

19 X 1919 r. poślubił Zofię Szostkiewicz (1892–1980), z którą doczekał się dwojga dzieci: Marii (ur. 1920 r.), lekarki, po mężu Chimiak i Antoniego (1924–2011), architekta.

Dom przy ul. Wita Stwosza w Gdańsku, w którym mieszkał prof. M. Osiński.

W tamtym czasie Marian Osiński został zatrudniony jako architekt Spółki Akcyjnej Elektrowni Okręgowych we Lwowie. Najpierw opracował projekt elektrowni w Borysławiu. W latach 1921-23 kierował rozbudową elektrowni (należącej do tej spółki) w Sierszy Wodnej k. Trzebini.

W latach 1921-29 Osiński wykładał (najpierw jako profesor kontraktowy, potem etatowy) w Państwowej Szkole Technicznej we Lwowie, przekształconej 18 VI 1921 r. zgodnie z nowym statutem zatwierdzonym przez senat uczelni – w Politechnikę Lwowską.

W latach 1924-34 pracował tam na stanowisku zastępcy profesora Katedry Historii Architektury. Wykładał konstrukcje budowlane, naukę o rzutach i perspektywie oraz historię architektury polskiej wraz z ochroną zabytków.

W 1934 r. uzyskał uprawnienia budowlane i w tym samym roku obronił pracę doktorską pt. „Zamek w Żółkwi”. 10 X 1934 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Historii Architektury. Na Politechnice Lwowskiej pracował do momentu wybuchu II wojny światowej. W latach 1936-38 pełnił funkcję dziekana Wydziału Architektury. Po przemianowaniu tej uczelni  przez okupanta sowieckiego na Instytut Politechniczny wykładał tam zasady kompozycji architektonicznej. Po zajęciu Lwowa przez Niemców i kolejnym przekształceniu tej placówki, tym razem na Państwowe Techniczne Kursy Zawodowe, pracował tam nadal, z prawie roczną przerwą – do czerwca 1944 r. Przez niecały 1942 r. pracował bowiem w Państwowej Szkole Zawodowej we Lwowie.

Tablica pamiątkowa odsłonięta 18 X 2021 r. na domu przy ul. Wita Stwosza, w którym mieszkał profesor.

W dwudziestoleciu międzywojennym Marian Osiński należał do lwowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (gdzie pełnił funkcję prezesa), Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie oraz tamtejszego Towarzystwa Naukowego. W 1938 r. został członkiem założycielem powołanego wówczas Stowarzyszenia „Towarzystwo Budowy Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa” .

Pracował ponadto jako architekt. Opracował projekty kościołów parafialnych w takich miejscowościach, jak: Polanka, Głębokie, Stale, Grębów; obiektów przemysłowych w Jaśle i Krośnie, budynków mieszkalnych we Lwowie, ratusza w Stryju, zrekonstruowanego zamku w Żółkwi.

Dokonał inwentaryzacji zamków: w Zbarażu, Żółkwi, Brzeżanach, Świrzu oraz zabytkowych kościołów w Rzeszowie i Lwowie.

Tuż przed ponownym wkroczeniem Armii Czerwonej do Lwowa Osiński wraz z rodziną opuścił miasto. Wyjechał najpierw do Dębicy, potem do Rzeszowa. Tam w październiku 1944 r. został zatrudniony w Urzędzie Wojewódzkim jako kierownik Oddziału Odbudowy. W listopadzie 1945 r. przybył do Gdańska, gdzie znalazł się w gronie pionierów tworzącej się wówczas Politechniki Gdańskiej. 1 XII 1945 r. otrzymał nominację na prof. nadzwyczajnego Katedry Historii Architektury Polskiej (jednej z szesnastu katedr Wydz. Architektury) oraz dziekana Wydziału Architektury. Był pierwszym dziekanem tego wydziału. Funkcję tę pełnił do 1952 r.

Prof. Osiński był jednym z organizatorów Wydziału Architektury – obok m.in mgr. inż. Władysława Czernego i artysty malarza Władysława Lama.

1 VII 1946 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

Państwowe Szkoły Budownictwa im. prof. M. Osińskiego przy al. Grunwaldzkiej 238 w Gdańsku.

W 1948 r. prof. Marian Osiński zorganizował Wydział Architektury Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej Naczelnej Organizacji Technicznej w Gdańsku. Do 1953 r. był jego dziekanem.

Prof. Osiński, kierując zespołem pracowników Politechniki Gdańskiej, przy współpracy z Pracownią Rekonstrukcji Architektury Zabytkowej Centralnego Biura Projektów i Studiów Budownictwa Osiedlowego, wziął udział w odbudowie Gdańska. Po likwidacji w 1951 r. wspomnianej pracowni, jej zadania przejął utworzony wtedy na Politechnice Gdańskiej Zakład Historii Architektury Polskiej. Kierownictwo nad nim przejął właśnie prof. Osiński. Pod jego kierunkiem opracowywano chociażby projekty elewacji kamienic Głównego Miasta Gdańska. Prof. Osiński przyczynił się do tego, że ta część miasta zachowała historyczny wygląd.

Profesor był ponadto konsultantem do spraw odbudowy miast Pomorza Zachodniego: Szczecina, Koszalina i Kołobrzegu.

Współpracował także z Biurem Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego „Miastoprojekt”.

Profesor, mimo przejścia na emeryturę w 1961 r., jeszcze przez dziewięć lat wykładał na Politechnice Gdańskiej konserwację zabytków.

Po II wojnie światowej został członkiem Oddziału Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich z siedzibą w Gdańsku (1947–1974) oraz Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Był autorem i współautorem kilkudziesięciu publikacji poświęconych architekturze, konserwacji i rekonstrukcji zabytków, odbudowie zabytków gdańskich, jak np. „Dom Uphagena w Gdańsku” („Architectura Perennis” 1971, z. 8).

ul. prof. Mariana Osińskiego w dzielnicy Gdańska, Jasieniu.

Jak już wspomniałam, prof. Marian Osiński jest uważany za twórcę gdańskiej szkoły architektury po 1945 r.

Mieszkał w Gdańsku przy ul. Wita Stwosza 38, gdzie na fasadzie domu 18 X 2021 r. odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową.

Prof. Marian Osiński otrzymał następujące nagrody i odznaczenia: w 1956 r. Nagrodę Naukową przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku, 28 IX 1954 r. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, w 1964 r. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, w 1955 r. Medal 10-lecia Polski Ludowej, Odznakę „Zasłużony Ziemi Gdańskiej”.

1 X 1970 r. otrzymał godność honoris causa Politechniki Gdańskiej „w uznaniu wielkich i niezniszczalnych zasług położonych przy odbudowie Starego Gdańska oraz w ciągu sześćdziesięciu lat działalności dydaktycznej, architektonicznej i naukowej dla dobra polskiej nauki i kultury”.

W 1963r., w 80. rocznicę urodzin prof. Mariana Osińskiego, Rada Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej wybiła medal pamiątkowy (według projektu Leszka Weroscy, wybity w tombaku w Mennicy Państwowej) z profilem uczonego na awersie.

Profesor zmarł 4 XII 1974 r. Trzy dni później został pochowany na cmentarzu Oliwskim w Gdańsku.

Grób na cmentarzu Oliwskim w Gdańsku, w którym spoczywają prof. Osiński, jego żona i syn.

27 III 1980 r. miała miejsce uroczystość nadania Państwowym Szkołom Budownictwa w Gdańsku przy al. Grunwaldzkiej 238 imienia profesora Mariana Osińskiego.

W 2018 r. Rada Miasta Gdańska nadała imię prof. Mariana Osińskiego jednej z ulic w Gdańsku, w dzielnicy Jasień.

Maria Sadurska

Dodaj opinię lub komentarz.