Jednym z patronów gdańskich ulic jest Władysław Pniewski – przedwojenny gdański pedagog, a zarazem działacz tutejszych organizacji polonijnych.
Mieczysław Widernik, autor biogramu tego pedagoga, zamieszczonego w publikacji „Pomorscy patroni ulic Trójmiasta” napisał na jego temat następująco: „Pniewski reprezentował najwyższe cechy moralno-etyczne, co zjednywało mu szacunek i poważanie polskiej społeczności Gdańska. Po dziś dzień jest on wzorem dobrego nauczyciela i wychowawcy, naukowca i społecznika”.
Pisząc artykuł, korzystałam ze wspomnianego źródła, także z „Encyklopedii Gdańskiej” oraz z publikacji Gabrieli Danielewicz pt. „Pamięci powojennego Gdańska-Wrzeszcza”.
Pniewski urodził się 3 II 1893 r. w Gostyniu w Wielkopolsce. Był synem tamtejszego szewca. Swą edukację rozpoczął w szkole powszechnej. Następnie uczęszczał do gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim, a potem do Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Będąc uczniem, podejmował działalność konspiracyjną – organizował tajne kółka samokształceniowe dla uczniów Polaków. Zadaniem takiej działalności było przybliżanie polskiej młodzieży zagadnień z zakresu polskiej literatury i historii Polski, nauczanie języka polskiego. Takie nielegalne spotkania pełniły niezmiernie ważną rolę w czasach nasilonej germanizacji – walki władz zaborczych z wszelkimi przejawami polskości. Władysław Pniewski kierował ponadto szkolnym Kołem Filaretów oraz zakładał tajne polskie biblioteczki.
W 1913 r. podjął studia na uniwersytecie w Krakowie, na wydziale filozofii i teologii, które zmuszony był przerwać z powodu wybuchu I wojny światowej. Został powołany do wojska pruskiego; walczył na froncie wschodnim. W listopadzie 1918 r. opuścił szeregi armii i postanowił ponownie podjąć studia. Tym razem kształcił się na wydziale filozoficznym uniwersytetu we Wrocławiu, a następnie w Poznaniu. „Encyklopedia Gdańska” podaje także, że Pniewski studiował jednocześnie polonistykę. W maju 1920 r. ukończył studia. Zdał pomyślnie egzamin dający mu uprawnienia do nauczania języka polskiego i propedeutyki filozofii w klasach wyższych oraz historii w klasach niższych. Przy czym zanim rozpoczął pracę w szkolnictwie, odbył służbę w Wojsku Polskim, w randze starszego szeregowego.
Po demobilizacji uczestniczył w organizowaniu kursów języka polskiego dla urzędników w województwie poznańskim. Następnie, począwszy od listopada 1920 r., pracował jako nauczyciel w kilku poznańskich gimnazjach.
W 1924 r. przybył do Gdańska, gdzie 1 IX 1924 r. został zatrudniony w słynnym Gimnazjum Polskim (przy Am Waißen Turm, dziś przy ul. Augustyńskiego) jako nauczyciel języka polskiego. Przedmiot, którego uczył Władysław Pniewski, był niezwykle ważny dla uczniów tej placówki z tej racji, że nie wszyscy potrafili dobrze posługiwać się językiem polskim, nie mówiąc o płynnym czytaniu i pisaniu w tym języku. Ponadto nauczanie polskiej literatury, przybliżanie uczniom wielkich dzieł polskich twórców literatury odgrywało ogromną rolę w walce z nasilającą się germanizacją na terenie WMG.
Nie bez powodu Gimnazjum Polskie zyskało opinię „bastionu polskości”. Zwłaszcza, że zadaniem grona pedagogicznego było nie tylko przekazywanie wiedzy, ale również wychowanie młodzieży w duchu patriotycznym i w polskiej kulturze. Młody polonista stanął przed nie lada wyzwaniem, podejmując pracę w tej placówce oświatowej. Czas pokazał, że pedagog ten w pełni sprostał temu trudnemu wyzwaniu. Pniewski przywiązywał wielką wagę do czystości języka polskiego. W swych pracach naukowych dowodził, że „nieskażony język polski jest najlepszym świadectwem żywotności narodowej Polaków na Pomorzu” (M. Widernik). Ponadto przyczynił się do założenia w Gimnazjum Polskim biblioteki (kierował nią), która stała się największą publiczną polską biblioteką w Gdańsku. W 1938 r. jej zasób liczył 13 tys. tomów.
Władysław Pniewski w tamtym czasie jednocześnie pracował naukowo, czego owocem była chociażby praca doktorska. W 1925 r. otrzymał dyplom doktora filozofii oraz nominację na profesora szkół wyższych. Od 1929 r. dodatkowo pracował jako polonista w Polskich Szkołach Handlowych w Gdańsku przy Trojangasse (ob. ul. Seredyńskiego).
Opublikował ponad sto prac o różnorodnej tematyce. Jednym z zagadnień było nauczanie języka polskiego w dawnym szkolnictwie gdańskim. Przykładowo, pod jego redakcją wydano obszerną publikację pt. „Krzysztof Celestyn Mrongowiusz 1764–1855. Księga pamiątkowa” (1933 r.), poświęconą postaci słynnego gdańskiego kaznodziei języka polskiego (z przełomu XVIII i XIX w.) z kościoła św. Anny oraz nauczyciela tego języka m.in. w Gimnazjum Akademickim, a będącego także badaczem dziejów języka polskiego na Pomorzu.
Inne przykładowe publikacje Władysława Pniewskiego, to: „Akademja Poznańska. Szkic historyczny” (Poznań 1919 r.), „Łużyce. Przeszłość i teraźniejszość” (Poznań 1924 r.), „Gdańsk w polskiej literaturze pięknej” (Gdańsk 1931 r.), „Antoni Abraham (1869–1923) wielki patrjota ludu kaszubskiego” (Warszawa 1936 r.), „Język polski w dawnych szkołach gdańskich” (1938 r.). Pniewski był także redaktorem i wydawcą pozycji „Morze polskie i Pomorze w pieśni” (Gdańsk 1931 r.). Podejmował w swoich pracach również tematykę kaszubską, czego przykładem jest np. „Przegląd literatury kaszubskiej” (Gdańsk 1926 r.).
Władysław Pniewski także działał społecznie. W 1925 r. założył w Gimnazjum Polskim Koło Miłośników Języka Ojczystego, którego został opiekunem. W ramach jego działalności i pod kierunkiem Pniewskiego organizowano odczyty, dyskusje, wieczorki, wycieczki, oglądano spektakle teatralne itp.
Władysław Pniewski przyczynił się także do wznowienia wydawania czasopisma „Gryf”, które zostało założone w 1908 r. w Kościerzynie przez Aleksandra Majkowskiego, jako organ prasowy Towarzystwa Młodokaszubów. Z czasem jego redakcja została przeniesiona do Gdańska. Czasopismo to wychodziło z przerwami do 1934 r. (ostatni jego numer ukazał się 15 czerwca tego roku). Czasopismo wznowione przez Pniewskiego nazywane było „żółtym Gryfem” (z uwagi na kolor okładki). Nosiło podtytuł „Pismo poświęcone sprawom kaszubsko-pomorskim”. Za opracowanie graficzne odpowiadał Stanisław Brzęczkowski, artysta grafik i pedagog, który w latach 1921-35 mieszkał i tworzył w Wolnym Mieście Gdańsku. W latach 1931-32 ukazywał się dodatek do „Gryfa”, „Gryf Kaszubski. Pismo dla ludu pomorskiego”, redagowany przez działacza kaszubskiego, Aleksandra Labudę. Władysław Pniewski prowadził w nim dział „Kroniki i recenzje”.
Pniewski, podobnie jak inni pedagodzy zatrudnieni w Gimnazjum Polskim, był czynnym działaczem Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku (założonym w 1922 r.). Przez kilka lat pełnił w nim funkcję wiceprezesa zarządu. Od 1926 r. przewodniczył Sekcji Językoznawczej tego Towarzystwa. Wraz z gdańskimi pedagogami, Adamem Czartkowskim i Marcinem Draganem w latach 1927-39 wchodził w skład komitetu redakcyjnego „Rocznika Gdańskiego”, organu prasowego Towarzystwa Nauki i Sztuki.
Pniewski ponadto współpracował z Instytutem Bałtyckim w Gdyni oraz ze Związkiem Polaków w Gdańsku. Był członkiem komitetu redakcyjnego „Straży Gdańskiej”, organu prasowego organizacji polonijnej, jakim był właśnie Związek Polaków.
Władysław Pniewski po przyjeździe do Gdańska zamieszkał w baraku obok gmachu Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, następnie przeprowadził się na Hundegasse (ob. ul. Ogarna). Potem mieszkał w Oliwie, a następnie we Wrzeszczu przy Hauptstrasse (ob. al. Grunwaldzka). Miał żonę Helenę, z którą z czasem się rozwiódł, oraz troje dzieci. Syn Włodzisław zmarł przedwcześnie, dwie córki to – Julia (po mężu Andrulewicz) i Eugenia (po mężu Kosińską).
Za swoją działalność otrzymał od polskich władz następujące odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi, Medal 10-lecia Odzyskania Niepodległości, Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury.
Działalność Władysława Pniewskiego oraz wielu innych przedstawicieli gdańskiej Polonii wywoływała gniew władz Wolnego Miasta Gdańska. Dlatego wraz z wybuchem II wojny światowej Władysław Pniewski oraz inni aktywni działacze polonijni, którzy nie zdecydowali się zawczasu na opuszczenie terenu Wolnego Miasta Gdańska, zostali aresztowani. Wielu z nich znalazło się w KL Stutthof, w tym Pniewski. 22 III 1940 r. został on zgładzony w czasie masowej egzekucji 67 działaczy polonijnych. Po wojnie jego prochy (jak i pozostałych) zostały złożone na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu przy ul. Chrobrego w Gdańsku. Podobnie jak inni otrzymał symboliczny pomnik w tamtejszej Alei Zasłużonych.
Władysław Pniewski w 1945 r. został patronem ulicy we Wrzeszczu (wcześniej Fröbelstraße), która od 1946 r. nosi nazwę Gołębiej. W 1946 r. zamieniono bowiem patronów ulic: dotychczasową Gołębią – boczną od Jaśkowej Doliny (do zakończenia wojny – Taubenweg) przemianowano na Pniewskiego, a Pniewskiego na Gołębią i tak jest do dziś. Stało się tak dlatego, że jedna z pierwszych otwartych po zakończeniu II wojny szkół w Gdańsku, a mianowicie Państwowe Gimnazjum i Liceum we Wrzeszczu, 2 XII 1945 r., otrzymało imię Władysława Pniewskiego. Siedziba tej szkoły przez pierwsze lata jej istnienia znajdowała się właśnie przy ul. Gołębiej (Taubenweg) – bocznej od Jaśkowej Doliny – w 1946 r. przemianowanej na Pniewskiego. Szkoła ta zajęła budynki należące do przedwojennej niemieckiej szkoły dla dziewcząt, znanej jako Stephan-Waetzold-Lyzeum Höhere Lehranstalt für Mädchen (pod adresem Taubenweg 3). Fakty te przytoczyła publicystka Gabriela Danielewicz w swej książce pt. „Pamięci powojennego Gdańska-Wrzeszcza”. Nazwa ulicy pozostała mimo przeniesienia siedziby szkoły w sierpniu 1953 r. do dawnego budynku szkolnego przy ul. Pestalozziego. Dziś jest to II Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku.
W 1976 r. w szkole tej ustanowiono nagrodę im. Władysława Pniewskiego dla najlepszego absolwenta szkoły, której fundatorem jest Komitet Rodzicielski.
