Pręgowo (Prangenau) to bardzo stara, pamiętająca czasy krzyżackie, malownicza kaszubska wieś przylegająca do doliny Raduni, w gminie Kolbudy. Formalnie nazwa obowiązuje od 1 stycznia 2014 roku, gdy połączono dwa Pręgowa, Dolne i Górne. Położona na uboczu głównych dróg, zdaje się być trochę omijane przez turystów. A szkoda.
Pręgowo, hala p. Bernarda
Bo Pręgowo to nie tylko specyficzny krajobraz przypominający Podhale i zabytkowy kościół parafialny pw. Bożego Ciała z XIV wieku. To także historyczne ujęcie wody „Pręgowo”, oddane do eksploatacji w 1869 roku i czynne do dziś. Powstało na potrzeby Gdańska, który cierpiał na niedostatek dobrej wody pitnej, przez co wybuchające epidemie chorób zakaźnych zaczęły dziesiątkować ludność miasta. Trzeba było problem rozwiązać jak najszybciej.
Stacja uzdatniania wody (SUW) przy ujęciu „Pręgowo”
Po intensywnych poszukiwaniach i badaniach okazało się, że to właśnie w Pręgowie (18 km od Gdańska) znajdują się bogate źródła wody o bardzo dobrej jakości. Zbierana jest w Dolinie Pręgowskiej i do 1995 roku w Dolinie Ostróżki na wysokości około 115 m n.p.m. (patrz mapa). Zastosowano system drenów ułożonych dosyć płytko, bo na głębokości 2 – 4 m pod powierzchnią. Dreny spinają studnie, które osadzają zanieczyszczenia. Następnie zebrana woda spływa grawitacyjnie (bez stosowania pomp) rurociągiem żeliwnym o długości 14,5 km i średnicy 418 mm do zbiornika Orunia (Ohra), posadowionego na wysokości 43,30 m n.p.m., przy ulicy Kampinoskiej (patrz mapa).
Pręgowo – ujęcie wody w Dolinie Pręgowskiej i Dolinie Ostróżki. Najpierw dwa ciągi drenażowe ze studniami łącznikowymi, w których odkładają się zanieczyszczenia. Potem Stacja Uzdatniania Wody (SUW) i początkowy fragment wodociągu do Gdańska Oruni. Przystanek kolejowy Pręgowo Gd. i mostek na Raduni oraz szlaki turystyczne w tym rejonie.
Wodociąg „Pręgowo” i inne wodociągi na południu Gdańska
Stąd, również grawitacyjnie jest doprowadzana do sieci miejskiej. Dzięki temu wspaniałemu wodociągowi Gdańsk stał się sławnym miastem w Europie. Wielu specjalistów odwiedzało również Pręgowo, by podziwiać to dzieło. W 1978 roku zbiornik „Stara Orunia” został wyłączony z użytkowania. Jego funkcję przejął nowy „Zbiornik Wody Orunia”, zbudowany w pobliżu – na wyższych rzędnych. Po upływie eksploatacji wszystkie wejścia do „Starej Oruni” zostały zamknięte. Dzięki temu wnętrze zbiornika jest od wielu lat miejscem zimowania nietoperzy. Każdej zimy w ceglanych czeluściach hibernuje kilkaset osobników. Jest to jedno z największych i bardziej wartościowych siedlisk nietoperzy w Polsce. W połowie kwietnia 2016 roku rozpoczął się remont „Starej Oruni”. Zakończył w 2018 roku i został udostępniony do zwiedzania na trasie Gdańskiego Szlaku Wodociągowego. Oczywiście poza sezonem hibernacji nietoperzy.
Od lewej: Dolina Pręgowska U-kształtna, pierwsza studnia na ciągu drenażowym oraz strome zbocze góry, w dole potok.
Przeczy taj też: Pręgowo – zdjęcia
Wracamy do Pręgowa. Na zdjęciu widać, że Dolina Pręgowska jest U-kształtna, z płaskim dnem i meandrującym potokiem. Na ciągu drenażowym są 42 studnie. Pierwsza studnia oznaczona jest numerem 4. Ostatnia ma numer 31. Do tego dochodzą oznaczenia literowe A, B, C.
Na końcu Doliny Pręgowskiej, tuż nad ciągiem drenażowym wznosi się Góra Zamkowa. Strome zbocza mają 30 metrów wysokości. Właśnie na tej górze są ślady grodziska z IX–XI wieku. Ja wspinaczkę na nią (2017 r.), zacząłem w pobliżu studni numer 30. Trzeba przyznać, że ta góra na cyplu to miejsce niedostępne i trudne do zdobycia w ówczesnym czasie.
Szlaki turystyczne na ulicy Strażackiej – niebieski prosto przez ujęcie w Dolinie Ostróżki, zielony w prawo przez ujęcie w Dolinie Pręgowskiej.
Do ujęcia wody w Pręgowie Górnym prowadzą dwa szlaki turystyczne:
- Szlak Kaszubsko – Żuławski, niebieski z Pruszcza, przez Dolinę Ostróżki;
- Szlak Skarszewski, zielony z Sopotu, przez Dolinę Pręgowską.
Ciekawe turystyczne obiekty są także w Pręgowie Dolnym położonym nad Radunią, na trasie linii kolejowej nr 229 Pruszcz Gdański – Kartuzy (obecnie nieczynnej). Tu był przystanek kolejowy „Pręgowo Gdańskie”. W jego pobliżu na Raduni jest mostek pieszo – rowerowy, na którym zbiegają się dwa szlaki turystyczne:
- Szlak Skarszewski, Sopot – Otomin – Skarszewy, zielony, 81,8 km;
- Szlak Bursztynowy, Pruszcz Gd. – Kolbudy – Otomin, żółty, 32,5 km.
Obok mostka jest jedyny w powiecie bród drogowy przez Radunię.
Mostek na Raduni w Pręgowie Dolnym, dwa szlaki przez mostek. Obok bród drogowy przez rzekę.
Zachęcam do odwiedzenia tych ciekawych miejsc z historią.
Jan Sabała
A tego bródu drogowego nikt nie sprzątnie?
Pręgowa wsią kaszubską bym nie nazwała. Szkoda, że nie ma tu zdjęć, które naprawdę pokazałyby piękno tej miejscowości, bo jest tu wiele cudownych miejsc, które nie zostały wymienione. Oczywiście najpiękniej jest tu wiosną/latem, kiedy wszystko kwitnie i jest zielone, są łąki z dywanami z kwiatów. Zwłaszcza las w tym czasie jest cudowny. Zimą przepięknie i magicznie wygląda las, przez który prowadzi droga do Pręgowa. Nie było tu także nic na temat górnej części Pręgowa. Jest stąd piękny widok na pobliskie miejscowości. Jest tu także muzeum rzeczy codziennego użytku.
Artykuł raczej koncentruje się na ujęciu wody. Jeśli ma Pani ochotę opisać Pręgowo i przysłać nam zdjęcia, to zapraszamy.