Ojcem kupiectwa polskiego na Pomorzu nazywano niegdyś księdza Feliksa Bolta. Był on bowiem znanym pomorskim społecznikiem, a także działaczem politycznym. Który postawił sobie za cel poprawę poziomu życia Polaków pod zaborem pruskim poprzez umocnienie polskiej przedsiębiorczości. Zależało mu także na umacnianiu polskiej tożsamości narodowej na tym terenie.
Ks. Wojciech Gajdus wspominał ks. Bolta następująco: „Był wielki. (…) Siedział na małej parafii w Srebrnikach pod Kowalewem Pomorskim, nie odznaczony ni odznakami kościelnymi, ni państwowymi, lecz był wielki, większy nad wszystkie ludzkie zaszczyty i dostojeństwa. Bogaty w szacunek i miłość ludu pomorskiego, którego był rzecznikiem u tronu Rzeczypospolitej, a orędownikiem u Boga”.
Feliks Bolt urodził się w Barłożnie na Kociewiu 7 I 1864 r. w rodzinie Józefa i Joanny z d. Gajkowskiej. Kształcił się w Collegium Marianum w Pelplinie, a następnie w gimnazjum w Chełmnie. Tam włączył się w działalność tajnej organizacji filomackiej, za co został wydalony ze szkoły i poddany pod nadzór policyjny.
Maturę zdał eksternistycznie w 1887 r. w gimnazjum w Chojnicach. Następnie podjął studia teologiczne kolejno Münster, Monachium i Pelplinie. W 1891 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Posługę swą pełnił w następujących parafiach: w Śliwicach, Wielu, Brusach, Bobrowie, Kielnie, Raciążu i Lutowie. W 1900 r. rozpoczął pracę duszpasterską w parafii pw. Matki Bożej Śnieżnej w Srebrnikach niedaleko Kowalewa Pomorskiego w ob. województwie kujawsko – pomorskim. W dziewięć lat później został proboszczem tej parafii. Przyczynił się do odrestaurowania tamtejszego, gotyckiego kościoła pochodzącego z XV w.
W okresie, kiedy pracował jako wikary w Brusach, wspólnie ze znanym lokalnym społecznikiem Stanisławem Sikorskim, utworzył spółkę „Kupiec”. Stała się ona z czasem poważną konkurencją dla niemieckiego handlu na Pomorzu np. w Pelplinie, Skarszewach, Bytowie, Kartuzach. W 1900 r. był głównym organizatorem Centralnego Towarzystwa Rolniczego dla Prus Zachodnich. Pozwoliło to na utworzenie lub reaktywację licznych wiejskich kółek rolniczych.
W 1904 r. Feliks Bolt został członkiem Patronatu Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w Poznaniu – najstarszej centrali polskich spółek kredytowych w Wielkopolsce – utworzonej w 1871 r. Współpracował tu z ks. Piotrem Wawrzyniakiem, jednym z głównych Patronów Związku.
W latach 1906 – 15 ks. Bolt pełnił funkcję wiceprezesa, a następnie prezesa Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Kowalewie Pomorskim. Założył spółkę handlującą artykułami rolniczymi „Rolnik” obejmującą teren Prus Zachodnich. W 1912 r. zorganizował w Brusach spółkę „Ceres”. Zakładane przez niego spółki i towarzystwa pozwalały ludności polskiej uniezależnić się od niemieckich banków i kredytów; były też w istocie masowymi organizacjami narodowymi.
Wśród spółek tych były też i takie, które finansowały czasopisma wydawane w języku polskim, a mianowicie: „Pielgrzym” i „Gazeta Chojnicka”. Pierwsze z nich zostało założone w Pelplinie w 1869 r. Przez pierwsze cztery lata redagował je ks. Szczepan Keller, pomorski działacz społeczny i oświatowy, a zarazem pisarz ludowy.
Na łamach wspomnianych tytułów prasowych ks. Bolt publikował teksty o charakterze patriotycznym, wywierając duży wpływ na utrzymanie polskiej świadomości narodowej na Pomorzu.
Jako reprezentant „Pielgrzyma” zasiadał w powstałej w 1913 r. Radzie Narodowej w Poznaniu.
W latach 1897 – 1920 należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Włączył się także w działalność polityczną: został członkiem Ligi Narodowej, tajnej organizacji skupiającej Polaków z trzech zaborów, utworzonej w 1893 r., reprezentującej ruch narodowo – demokratyczny. Stał się z czasem „filarem pomorskiej endecji”.
W 1916 r. został członkiem utworzonego wówczas w Poznaniu tajnego Komitetu Międzypartyjnego, nazywanego również Centralnym Komitetem Obywatelskim, skupiającego wokół siebie większość polskich ugrupowań politycznych w zaborze pruskim. Organ ten ujawnił się wraz z zakończeniem I wojny światowej (w dniu podpisania rozejmu przez Niemcy 11 XI 1918 r.), przyjmując najpierw nazwę Rada Ludową, a następnie Naczelna Rada Ludowa (NRL).
Polski Sejm Dzielnicowy obradujący na początku grudnia tegoż roku w Poznaniu uznał NRL za legalną władzę państwową.
Ks. Bolt wspierał też utworzony w 1916 r. Komitet Niesienia Pomocy w Królestwie Polskim.
Po zakończeniu I wojny światowej został członkiem oraz zastępcą komisarza Międzynarodowej Komisji do spraw Wytyczania Granicy Polsko – Gdańskiej. Ponadto organizował pomoc zarówno dla powstańców wielkopolskich, jak i śląskich.
W latach 1919 – 21 w odradzającym się państwie polskim został wybrany posłem na Sejm Ustawodawczy – „jednoizbowy organ parlamentarny wybrany dla uchwalenia konstytucji (Konstytuanta) II Rzeczypospolitej. Pierwsze posiedzenie odbyło się 10 lutego 1919, zaś ostatnie 27 listopada 1922” (Wikipedia). Był członkiem Komisji Morskiej i specjalnej Komisji Pomorskiej.
W latach 1920 – 35 pełnił funkcję prezesa Rady Wojewódzkiej Związku Ludowo – Narodowego (w 1928 r. przemianowanego na Stronnictwo Narodowe) w Toruniu. Z listy tegoż Związku (a potem Stronnictwa) został wybrany Senatorem II RP: w latach 1922 – 1927 (zasiadał wtedy w Komisji Skarbowo – Budżetowej) i 1930 – 1935 (od 11 XII 1930 r. pełnił funkcję marszałka Senatu RP). Był głównym reprezentantem na Pomorzu interesów endecji; współpracował jej przywódcą – Romanem Dmowskim. Był członkiem honorowym Korporacji Akademickiej Baltia. Skupiała ona studentów uniwersytetu poznańskiego. Została utworzona 7 XII 1921 r.
Jesienią 1939 r. ks. Feliks Bolt został aresztowany. Początkowo był więziony w Dębowej Łące i Chełmnie, następnie w marcu kolejnego roku przewieziony do obozu Stutthof (nr obozowy 9234), gdzie zapadł na ciężką chorobę i po kilkunastu dniach zmarł. Jego szczątki pochowano na ob. Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu przy ul. Chrobrego w Gdańsku, na którym – do czasu uruchomienia krematorium w 1942 r. na terenie obozu Stutthof – chowano zmarłych tam więźniów.
Po wojnie upamiętniono ks. Bolta stawiając mu na tym cmentarzu pomnik nagrobny.
Jego imię nadano szkole w Barłożnie. Patronuje także ulicom w różnych pomorskich miejscowościach np. w Kowalach w gminie Kolbudy.
Powyższy artykuł napisałam na podstawie:
Wikipedii, „Encyklopedii Gdańskiej” oraz opracowanej przez IPN tablicy znajdującej się na terenie Cmentarza Ofiar Hitleryzmu przy ul. Chrobrego w Gdańsku.
