23 lipca 2020 r. w MIIWŚ odbyło się wyjątkowe wydarzenie – przekazanie szczególnej pamiątki z okresu II wojny światowej – cyjanku potasu, dostarczonego przez Armię Krajową krakowskiej rodzinie Pelagii i Adolfa Bergiel-Opala, którzy podczas wojny ukrywali u siebie Żydów. Trucizna miała pozwolić uniknąć niemieckiego okrucieństwa w razie gdyby rodzina wpadła w ręce gestapo.
Pamiątka była przez dziesiątki lat przechowywana przez córkę tej pary, dziś 90-letnią Irenę Kopyto, która przez całe dorosłe życie utrzymywała kontakt ze swoimi niegdysiejszymi rówieśnicami, ukrywanymi przez rodziców. Julitta i Maria Odrzywolskie wyemigrowały po wojnie do Kanady, ale odwiedzały Polskę. Hrabia Odrzywolski i jego żydowska żona byli przed wojną przyjaciółmi i sąsiadami – z kamienicy przy ul. Batorego 19 – Adolfa i Pelagii, którzy w obliczu zagrożenia życia przyjaciół nie zawahali się z narażeniem życia otoczyć opieką ich dzieci.
Podczas spotkania głos zabrał dr Karol Nawrocki, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku:
Muzeum to siła symboli, siła eksponatów, w których zamknięta jest opowieść. Ta opowieść jest o tym, jak Polacy w czasie II wojny światowej ratowali swoich żydowskich sąsiadów z narażeniem życia. Ten eksponat, ten symbol jest nie tylko granicą dla tamtej rodziny między życiem a śmiercią, ale śmiercią w męczarniach, która była prognozowana z rąk niemieckich okupantów za pomoc ludności żydowskiej, a śmiercią spokojną, bo jest to cyjanek potasu zamknięty w fiolce.
Pamiątka trafia do Muzeum II Wojny Światowej za pośrednictwem spokrewnionej z ofiarodawczynią Magdaleny Merty, którą w tej inicjatywie wsparł Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Jan Józef Kasprzyk.
Dla mnie samej jest to ogromnie wzruszający moment i bardzo się cieszę, że ta niezwykła, bardzo szczególna pamiątka trafia do tak zacnej instytucji, w tak dobre ręce i że będzie służyła szerzeniu wiedzy o postawie naszych rodaków w tym dramatycznym momencie.
Cyjanek potasu, jak większość pozostałych cyjanków, jest silnie toksyczny. Jego trujące działanie polega na blokowaniu procesu oddychania na poziomie komórkowym. Śmiertelna dawka dla człowieka wynosi 200–300 mg
Wydarzenie odbyło się w nowoczesnej Pracowni Konserwacji Zabytków MIIWŚ, która powstała w 2018 roku. Spotkanie było zarówno okazją do poznania historii tego szczególnego eksponatu, jak i możliwością zapoznania się z niezwykle ciekawym zagadnieniem jakim jest właściwa opieka konserwatorska zbiorów muzealnych. O codziennej pracy konserwatora opowiedziała Tatiana Srokowska z Pracowni Konserwatorskiej MIIWŚ:
Pierwszym krokiem w konserwacji właściwej są dokładne oględziny i analiza, co można zrobić z obiektem, aby mu nie zaszkodzić. Drugą zasadą jest podejście indywidualne w zależności od przeznaczenia obiektu i jego funkcji. (…) Ochrona konserwatorska obiektów jak ten, który dziś przekazano polega przede wszystkim na prawidłowym przechowywaniu i nadzorowaniu warunków, w jakich są magazynowane.
Gdańsk Strefa Prestiżu, materiały prasowe, Andrzej Ługin – materiały wideo
