Za ołtarzem Św. Jana Chrzciciela znajduje się jeden z najciekawszych i najcenniejszych obiektów w katedrze. Mowa o wielkim baldachimie, który nie jest dziełem sztuki o wielkim rozmachu, jednakże otoczka legendy, która wiąże się bezpośrednio z jego wykonaniem dodaje mu dużej wartości niematerialnej. Do wykonania baldachimu użyto jedwabiu, w którym haftowano za pomocą srebrnych i złotych nici.
Nie tyle jednak szlachetność materiałów i piękny haft świadczą o niezwykłym charakterze tego dzieła sztuki, co osoba królowej szwedzkiej Krystyny, która według tradycji, była autorką tej pracy. Królowa Krystyna była córką króla szwedzkiego Gustawa Adolfa, dość ponuro zapisanego na kartach oliwskiego klasztoru. Wielki baldachim miał być pięknym symbolem zadośćuczynienia szkód wyrządzonych opactwu przez wojska Gustawa Adolfa. Osobą, która zainspirowała królową do pracy nad wielkim baldachimem był opat Michał Antoni Hacki, osoba znana jej znana i zaufana.
Wątpliwości co do twórcy baldachimu, jak i przesłanek jego wykonania wzbudza fakt umieszczenia na podniebiu baldachimu daty 1716 roku. Należy pamiętać, że królowa Krystyna zmarła w roku 1689 w Rzymie, a więc dwadzieścia siedem lat wcześniej. Odmienna stylistyka haftu każe się jednakże domyślać, że napis ANNO 1716 został stworzony przez kogoś innego, najprawdopodobniej jednego z zakonników i określa moment sprowadzenia baldachimu do Oliwy. Baldachim jest udekorowany motywami kwiatowymi i roślinnymi. Zwraca uwagę bogata ornamentyka roślinna i kwiatowa oraz symboliczny trójkąt promienisty – symbol Boga Ojca, dwie kotwice, jako zakotwiczenie w katolickiej wierze oraz biały gołąb – symbol Ducha Świętego. Całą podniebną część baldachimu zajmuje herb Oliwy, przedstawiający drzewko oliwne, w koronie którego znajdują się postaci Matki Bożej z Dzieciątkiem.
Jednym z najcenniejszych obiektów w ambicie jest niewątpliwie ołtarz Św. Wojciecha i Św. Krzyża. Ostateczny kształt zawdzięczać należy pracom przeprowadzonych w roku 1674. Fundatorem ołtarza jest rodzina Bruchmannów z Braniewa, która wyasygnowała na ten cel 6000 florenów. Jednym z zakonników zakonu w Oliwie był Andreas Bruchmann, którego rodzice Laurentius i Regina z domu Kuhn zapisali spadek na rzecz klasztoru. Odpowiednia inskrypcja przypominająca o fundatorach, została wyryta w predelli ołtarza. Święty Krzyż to symbol męki Pańskiej, a losy postaci świętych występujących na ołtarzu są żywym świadectwem męczeństwem w imię wiary. Święty Piotr i Andrzej, których rzeźby flankują nastawę ołtarza zostali ukrzyżowani, a figury na zwieńczeniu św. Helena i św. Ludgarda także przypominają o symbolu krzyża. Św. Helena odnalazła krzyż w Jerozolimie, natomiast Ludgarda znana była z przywiązywania ogromnej wagi i wpływu na swoje klasztorne życie tajemnicy męki Pańskiej. Figura św. Wojciecha, biskupa męczennika także podkreśla sens cierpienia i jest wyrazem czci dla jego tragicznej śmierci. Centralną postacią jest natomiast św. Weronika, która trzyma w dłoniach chustę z odbiciem cierpiącego Jezusa w koronie cierniowej. Jakby metaforycznie został oddany sens cierpienia, poprzez umieszczenie nad postacią świętej naręcza 53 alabastrowych róż – kwiatów pięknych i boleśnie kłujących zarazem.
W południowo – wschodnim krańcu świątyni, z wejściem bezpośrednio od ambitu, znajduje się Kaplica Św. Krzyża, zwana także Kaplicą Opacką, gdyż była przeznaczona do kontemplacji Boga przez oliwskich opatów. Umieszczenie pod kaplicą krypty tłumaczy podniesienie kaplicy o dwa metry ponad poziom posadzki ambitu. W krypcie miejsce swojego wiecznego spoczynku znaleźli:
– Adam Trebnic – opat oliwski w latach 1617–1630
– Lech Kaczmarek – biskup gdański w latach 1971–1984
– Kazimierz Kluz – biskup gdański (pomocniczy) w latach 1972–1982
– Edmund Nowicki – biskup gdański w latach 1964–1971
– Edward O’Rourke – administrator apostolski w latach 1922-1926 i biskup gdański w latach 1926–1938
Kaplica Św. Krzyża wzniesiona została na podstawie sześcioboku. Wnętrze zostało rozjaśnione umieszczeniem w gotyckim sklepieniu owalnej kopuły z latarnią. Wystrój jest najprawdopodobniej dziełem Ignacego Müllera – sopockiego artysty, który jednocześnie, w latach 1744 – 1745 pracował nad barokowym wystrojem kaplicy św. Jana Nepomucena. Fundatorem kaplicy był opat Jacek Rybiński, który zadbał również o wykonanie bogatych zdobień wielokolorowymi stiukami i lustrami, nadającymi nieco barokowego blichtru najstarszej z katedralnych kaplic.
Kontynuując spacer po obejściu prezbiterium dochodzimy do niewielkiego barokowego portalu, wyposażonego w solidne, okute żelazną blachą drzwi. Tutaj znajduje się bezpośrednie przejście do Pałacu Opatów. Zgodnie z tarczą herbową „Poraj’, domyślać się możemy, iż fundatorem portalu jest osoba opata Aleksandra Kęsowskiego (1641 – 1667). Drzwi natomiast powstały nieco wcześniej i ufundował je opat Adam Trebnic (1617 – 1630).
Obok portalu znajduje się trzyczęściowy ołtarz św. Weroniki, ufundowany przez opata Aleksandra Kęsowskiego w roku 1646, o czym świadczy wzmianka na belkowaniu ołtarza, który zlecił wykonanie dzieła Hermannowi Hahnowi – jednemu z najlepszych malarzy w tym czasie na Pomorzu. Główny, namalowany na drewnie obraz pokazuje scenę otarcia twarzy dźwigającego krzyż Jezusa przez św. Weronikę. Na chruście widzimy odbitą twarz Jezusa, który jest prowadzony na śmierć krzyżową. Warto zwrócić uwagę na emocje, które artysta tak sugestywnie ukazał na twarzach postaci. Św. Weronika, płacząca, ufnie i współczująco wpatruje się w sponiewieranego Jezusa, który cierpi ale Jego moc pozwala mu wznieść się ponad mękę, której doświadcza. Znosi ból z pokorą i wydawać się może jakby mentalnie nieobecny. Rzymscy żołnierze przedstawieni jako postaci bezduszne i okrutne, stłoczeni wokół Chrystusa z dziką radością zdają się zadawać Mu ból.
Niestety ołtarz jest niekompletny. Brakuje obrazu prowadzenia Jezusa i złoczyńców na śmierć krzyżową w predelli, jak również niewielkiego obrazu o kolistym kształcie w zwieńczeniu. Na szczytach pionów wyznaczanych przez dwie jońskie kolumny znajdują się figury św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Barbary. W ikonografii św. Katarzyna przedstawiana jest najczęściej w koronie na głowie, z mieczem lub połamanym kołem(tak jest przedstawiona na ołtarzu), trzymającą w ręku palmę męczeństwa, kwiat, księgę, lilię lub w drastycznych przypadkach z odciętą głową. Święta Barbara natomiast trzyma okrągłą spiczasto zakończoną wieżę. Jest to zgodne z ikonografią świętej męczennicy, która przedstawiana jest w długiej, pofałdowanej tunice, czasami ukazywana jest z wieżą, w której była więziona, oraz z mieczem, od którego zginęła. Po lewej stronie, kierując się ku północnej części ambitu znajduje się ołtarz Cierniem Ukoronowania. Główny obraz, namalowany na płótnie przez gdańskiego malarza Andrzeja Stecha, przedstawia scenę ukoronowania Chrystusa koroną cierniową. Mniejszy obraz w zwieńczeniu ukazuje postaci polskich świętych (od lewej strony): św. Kazimierza, św. Floriana, św. Stanisława Kostkę oraz św. Jacka. U góry widnieje herb fundatora – opata Michała Antoniego Hackiego. Prawdopodobnie ołtarz pochodzi z okresu piastowania przez Hackiego funkcji opata, a więc pomiędzy 1683 – 1705 rokiem. Ołtarz wykonany z marmuru, dopełniony został dekoracyjnymi elementami stiukowymi.
Ołtarz Apostołów Piotra i Pawła jest kolejnym z szeregu tego typu zabytków ufundowanych na początku XVII wieku przez opata Aleksandra Kęsowskiego. Ołtarz składa się z trzech części. Na samym dole, w predelli znajdują się medaliony, częściowo uszkodzone z płaskorzeźbami św. Dominika z lewej i św. Franciszka z prawej strony. Nastawę ołtarza flankują dwie jońskie kolumny, wykonane z marmuru. Po obu stronach centralnie umieszczonego obrazu, przedstawiającego scenę biczowania Chrystusa, znajdują się rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Obie postaci świętych rozpoznać można po atrybutach, trzymanych przez nich w dłoniach (św. Piotr z księgą i kluczem, św. Paweł z mieczem). W zwieńczeniu ołtarza umieszczono owalny obraz Matki Boskiej Bolesnej, której pierś przebita jest sztyletem. Z lewej strony zwieńczenie zdobi figura św. Szymona – cieśli z jego atrybutami: piłą i księgą, z prawej zaś św. Jakub. Nad obrazem Matki Boskiej wkomponowano herb fundatora, znaną z innych obiektów w katedrze różę „Poraj” – wskazującą na fundację opata Aleksandra Kęsowskiego.
Ołtarz znajduje się w najbardziej na wschód wysuniętej części kościoła. Naprzeciwko znajduje się wgłębienie, gdzie umieszczono kopię obrazu Jezusa Miłosiernego. Miejsce pomiędzy ołtarzem a obrazem Jezusa Miłosiernego jest szczególnie interesujące dla badaczy ziemskich energii. Zgodnie z badaniami geomancyjnymi, właśnie w tym miejscu znajduje się tzw. czakram.
cdn…
Wojciech Stybor
Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.
