Zakon krzyżacki
Zakon rycerski powstały pod koniec dwunastego wieku. Początkowo było to bractwo, opiekujące się wojskami chrześcijańskimi powracającymi z trzeciej wyprawy krzyżowej. Założyli je mieszczanie z Bremy i Lubeki tworząc szpital dla rannych biorących udział w oblężeniu Akki (1189 – 1191). Wtedy to przyjęto nazwę Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie i oddano szpital kapelanowi, związanemu z księciem Fryderykiem Szwabskim. Dzięki poparciu księcia, zakon został szybko zatwierdzony przez papieża Klemensa III i w roku 1191 stał się odrębnym bractwem religijno – charytatywnym. Klimat dla rozwoju bractwa był bardzo dobry, gdyż nadal cieszyli się przychylnością następnego papieża Celestyna III, który zwolnił ich z dziesięciny (ówczesnego podatku kościelnego), a także cesarza Henryka VI. Dodatkowo bractwo otrzymywało liczne darowizny – najpierw w południowych Włoszech, a później nad Bałtykiem. W roku 1198, przed powrotem z Ziemi Świętej do Europy, bractwo zostało przekształcone w zakon rycerski.
Na czele zakonu krzyżackiego stał wielki mistrz, wybierany z grona braci zakonnych na okres dożywotni. Pomimo potężnej władzy wielkiego mistrza w zakonie, najważniejsze decyzje były podejmowane przez kapitułę generalną, która mogła nawet pozbawić wielkiego mistrza urzędu. W skład kapituły wchodzili: wielki komtur – zajmujący się sprawami administracyjnymi i gospodarczymi zakonu, wielki marszałek – zajmujący się sprawami wojskowymi, wielki skarbnik – zarządzający finansami zakonu, wielki szpitalnik – prowadzący działalność charytatywną, wielki szatny – odpowiedzialny za umundurowanie i ekwipunek członków zakonu, a także inni.
Organizacja zakonu była bardzo spójna. Terytoria krzyżackie podzielone zostały na baliwaty, czyli prowincje. Kierowali nimi komturowie krajowi, ewentualnie były bezpośrednio zarządzane przez wielkiego mistrza. Baliwaty dzieliły się na komturie (komandorie), którymi władali komturowie, rezydujący w zamkach – klasztorach. Krzyżacy zbudowali bardzo prężny aparat administracyjny, oparty na hierarchii szlacheckiej. Najważniejszą grupą byli bowiem bracia – rycerze, wywodzący się ze stanu szlacheckiego, pochodzący z niemieckiego obszaru językowego. Oni też obejmowali najważniejsze funkcje zakonne. Niżej w hierarchii byli duchowni i służba, podobnie jak w innych zakonach rycerskich – u joannitów i templariuszy.
cdn…
Wojciech Stybor
Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.
