KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA

Położony na wzgórzu, na północny zachód od katedry. Kościół Św. Jakuba znajduje się u zbiegu ulic Cystersów i Opackiej. Jest to jeden z najstarszych obiektów w Oliwie. Wybudowany został około roku 1300 i został przeznaczony dla parafian z Oliwy oraz sąsiadujących osad – między innymi: Sopotu, Jelitkowa, Brzeźna, Strzyży. Prawdopodobnie dzisiejszy kościół powstał na miejscu wcześniejszego drewnianego budynku. Kościół został zniszczony w 1577 przez wojska gdańskie. Na odbudowę kościoła parafialnego mieszkańcy Oliwy i sąsiednich miejscowości czekali bardzo długo, w końcu  restauracja została przeprowadzona w latach 1591 – 1593. W styczniu 1604 roku kościół konsekrował biskup Franciszek Łącki z Włocławka. Niestety remont przeprowadzono na tyle niedbale, że w 1637 musiano ponownie naprawiać nadwątlone mury. Obita miedzią i wysoka na 24 metry wieżyczka kościoła pochodzi z 1709 roku. Na szczycie wieży znajdują się chorągiewki z herbami oraz inicjałami opatów Dawida Konarskiego i Kazimierza Dąbrowskiego, którzy wnieśli duże zasługi w budowie i renowacji kościoła.

Kościół św. Jakuba jest obiektem dwunawowym. Badania archeologiczne, dzięki którym odsłonięto łęki i fragmenty gotyckiego fryzu na ścianie południowej, dowodzą, że pierwotnie kościół posiadał również nawę południową. Być może niedbale przeprowadzona odbudowa kościoła po niszczycielskim ataku Gdańszczan w 1577, pozbawiła również kościół symetrycznej budowy.

Kościół św. Jakuba

Po kasacie opactwa w Oliwie kościół został przejęty w lutym 1833 roku przez gminę ewangelicko – augsburską. Ten stan rzeczy trwał aż do października 1920 roku, kiedy to wybudowano dla ewangelików znacznie większy kościół Pojednania przy ulicy Leśnej. Kościół zawdzięcza gminie ewangelickiej gruntowny remont, który miał miejsce w latach 1879 – 1882. Efektem tych prac była nowa kruchta zachodnia i strop. W roku 1946 kościół przekazano ponownie katolikom i do dnia dzisiejszego spełnia rolę świątyni filialnej dla bazyliki archikatedralnej.

Kościół posiada wystrój utrzymany w stylu rokokowym. Składają się nań przede wszystkim: ołtarz, ambona, konfesjonał, a także zewnętrzny kartusz na ścianie wschodniej. Kartusz przypomina nieco ten ze wschodniej ściany katedry, wypełniony „Radwanem” – herbem opata Jacka Rybińskiego i herbem Oliwy. Kartusz zewnętrzny kościoła św. Jakuba jest jednakże pusty. Wewnątrz, zaraz przy wejściu, po lewej stronie, znajduje się współczesna, bardzo ekspresyjna figura Chrystusa Ukrzyżowanego. Postać Jezusa jest bezpośrednio przybita do ściany. Poprzez wyeliminowanie symbolu krzyża, postać Jezusa staje się odbiorcy bliższa – ecce homo, chciałoby się rzec patrząc na Jego cierpienie. Jest to jeden z ciekawszych obiektów nowoczesnej sztuki sakralnej na terenie Gdańska.

Po minięciu kruchty i kraty oddzielającej kruchtę od nawy głównej uwagę zwraca ołtarz główny. Pochodzący z II połowy XVIII wieku drewniany ołtarz w swojej nastawie przedstawiał niegdyś obraz „Chrystus”, sygnowany przez Louisa de Sy, wykonany w 1853 roku. Niestety ani „Chrystus” ani „Madonna della sedia” z Kaplicy Mariackiej w Oliwie, autorstwa de Sy nie dotrwały do dzisiaj. W nastawie ołtarza umieszczono obraz „Zmartwychwstanie”. Poniżej, w kartuszu malowidło z postaciami Adama i Ewy. W nastawie ołtarza, gdzie znajdował się niegdyś obraz „Chrystus”, pustkę w interesujący sposób wypełniają współczesne plastyczne figury putt oraz wizerunek hostii. Całości dopełniają liczne złocone reliefy, nadające ołtarzowi charakterystyczną rokokową stylistykę.

Kościół św. Jakuba

Ambona nawiązuje stylistyką do ołtarza. Prawdopodobnie powstała w tym samym czasie i w tej samej pracowni snycerskiej. Za twórcę ołtarza, ambony oraz utrzymanego w podobnej konwencji konfesjonału, uznaje się zakład snycerski, prowadzony przez cystersów w Oliwie.

W tym niewielkim kościółku potrafiono umiejętnie wkomponować w stare mury i rokokowe wyposażenie nowoczesną sztukę sakralną o ekspresyjnej wymowie. Poza wspomnianą rzeźbą ukrzyżowanego Chrystusa w kruchcie, znajdują się tutaj również nowoczesny pulpit lektora oraz stół ołtarzowy. Nieregularne kształty, charakteryzujące te dwa obiekty, przypominają elementy drzewa oraz kory. Ciemna barwa, jak również niepokojące kształty stołu ołtarzowego i pulpitu lektora kontrastują stylistycznie od otoczenia złoceń i zdobień barokowego ołtarza i ambony. Dzięki udanemu połączeniu nowoczesnej stylistyki rzeźbiarskiej i barokowego przepychu, miejsce gdzie kapłan sprawuje mszę świętą nabrało nowego specyficznego charakteru.

Warto również zwrócić uwagę na sześć płyt nagrobnych z XVII i XVIII wieku, znajdujących się w posadzce. Najciekawsze z nich – ozdobione herbami znajdują się w północnej nawie kościoła.

cdn…

Wojciech Stybor

Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.

Dodaj opinię lub komentarz.