Cystersi
Zakon założony w 1098 roku przez świętego Roberta, który opuścił zakon benedyktynów w Molesme, gdzie był opatem, i założył klasztor w miejscowości Citeaux koło Dijon.
Nazwa konwentu pochodzi od łacińskiej nazwy tejże miejscowości (Cistercium). Utworzenie nowego zakonu było wywołane potrzebą ścisłego przestrzegania reguły św. Benedykta – a więc głębokiego odczuwania wiary, prostoty i ubóstwa.
Jednym z prekursorów zakonu, który swoją osobą wpłynął na jego kształt był burgundzki rycerz Bernard. Przystąpił do nowo powstałego zakonu wraz z czwórką swoich braci, a także dwudziestoma sześcioma szlachcicami. Otrzymał polecenie założenia pierwszego klasztoru w miejscowości Clairvaux w Lotaryngii w roku 1118. Klasztor ten stał się wzorem, na kształt którego inne klasztory się przekształcały lub powstawały.
W chwili śmierci Bernarda 160 klasztorów trzymało się surowej reguły cysterskiej i czciło go jako swego ojca duchowego. Św. Bernard zostawił po sobie nie tylko spuściznę materialną (ponoć sam założył 67 opactw cysterskich), ale także duchową. Był autorem setek kazań i listów, w których zawarł wizję doświadczenia kontemplacji Boga.
Święty Bernard został kanonizowany w roku 1174, a w 1830 roku ogłoszony Doktorem Kościoła. Poza dużym wkładem duchowym do tradycji Kościoła Katolickiego, wywarł duży wpływ swoim zaangażowanie eklezjalnym i społecznym na cały dwunasty wiek.
Za prekursorów zakonu uważa się również świętego Alberyka, któremu papież Urban II w roku pańskim 1099 powierzył godność kierowania opactwem w Citeaux. W tym czasie cystersi zaczęli się odróżniać od benedyktynów nosząc niefarbowane (białe lub szare) wełniane habity. Sukcesor zmarłego w roku 1109 Alberyka św. Stefan Harding ułożył osobną regułę, zwaną Charta charitatis (karta miłości). Reguła ta odznaczała się szczególną surowością, skrajnym ubóstwem, które miały wpływ również na wczesną architekturę cysterską i ubogi wystrój wnętrz. Cystersów obowiązywała ścisła asceza. Kierowali się surowym przestrzeganiem reguły Św. Benedykta, a więc modlitwą i pracą (ora et labora).
Dynamiczny rozwój zakonu spowodował rozbudowę następnych opactw, a także erekcję żeńskiej gałęzi klasztoru w miejscowości Tart koło Citeaux w roku 1125. W roku 1134, a więc w momencie śmierci świętego Stefana Hardinga, cystersi posiadali już ponad 70 opactw. Pod koniec trzynastego wieku intensywny rozwój zakonu spowodował wzrost ilości opactw do liczby niemal siedmiuset. Szybki przyrost ich ilości spowodowany był licznymi nadaniami ziemskimi wraz z ludnością, co w konsekwencji doprowadziło do odejścia od ścisłych i ascetycznych reguł. Proces fundacyjny kreowany był wówczas przez książęta, możnowładców i hierarchię kościelną. Stwarzali oni niezwykle sprzyjającą atmosferę do wzrostu ekonomicznego opactw, wyposażając je w coraz rozleglejsze dobra i przywileje.
Odejście od pierwotnych ścisłych reguł wpłynął na późniejszy rozłam i wyodrębnienie się zakonu trapistów, jako reformowanej obserwancji. Odłam ten powstał w roku 1664 w miejscowości La Trappe z inicjatywy opata Bonthilliera de Rancego. Powodem rozłamu, było – o ironio – odejście od zasad głoszonych przez Św. Benedykta. Od 1894 zakon ten uzyskał pełną niezależność od zakonu macierzystego cystersów. Reguła trapistów uważana jest za jedną z najsurowszych w Kościele Katolickim.
cdn…
Wojciech Stybor
Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.
