W Archikatedrze Oliwskiej stoją dwa baldachimy – wielki i mały. Oba z XVII wieku. Historia klasztoru i kościoła to w dużej mierze historia plądrowań, zwłaszcza w tym właśnie wieku XVII, co związane było z najazdami szwedzkimi.
- przeczytaj: Ujazdowski pałac rabusia
Dobra oliwskie nigdy nie zostały klasztorowi ani Polsce zwrócone. Jednak znalazła się osoba, która postanowiła zadośćuczynić w pewnej mierze tym poczynionym szkodom. Chodzi o królową Krystynę Wazównę, córkę Gustawa II Adolfa, którą poniekąd bolały ojcowskie grabieże. Otóż królowa wyhaftowała baldachim, zwany wielkim, i podarowała go klasztorowi oliwskiemu. Na białym jedwabiu widać wyhaftowany srebrno-złotą nicią i sznurkiem herb Oliwy w kartuszu. Haftowała już po abdykacji przebywając w Rzymie.
Ona haftowała, a jej kuzyn Karol X Gustaw najechał Polskę (potop szwedzki). Doszło wtedy do kolejnego zniszczenia klasztoru. Panowanie królowej Krystyny było przerywnikiem w ciągu szwedzkich rabunków. Krystyna zmarła w roku 1689, ale baldachim dotarł do Oliwy dopiero w 1716. Nie wiadomo, kto uzupełnił datę ANNO 1716, ale haft jest inny.
Na lambrekinach ornamenty kwiatowe są częściowo oryginalne, a frędzelki doszły w 1925 roku.
Królowa Krystyna jest ciekawą postacią. Wychowana została na chłopca i kształcona była na łupach wojennych (zaczytywała się w zrabowanych książkach). Matka i otoczenie nie było zachwycone przyjściem na świat dziewczynki, spadały na nią belki, lądowała na podłodze, ale ojciec wręcz odwrotnie – był szczęśliwy i zrobił z niej chłopca. Wazówna go uwielbiała i jednocześnie potrafiła docenić zrabowane dzieła. Miała bardzo dobrą pamięć, w politykę zagraniczną wprowadzano ją od 12 roku życia. Znała 8 języków obcych i czytała wszystko bez umiaru, całe zbiory zrabowanych bibliotek. W wieku 16 lat była już samodzielną indywidualistką. Tym bardziej, że jest to czas Kopernika, Galileusza i Keplera. Ziemia zaczyna kręcić się wokół Słońca, Słońce dostaje plam, a Jowisz księżyce.
Królowa dosyć szybko zaczęła myśleć o abdykacji, więc stopniowo przygotowywała do objęcia tronu swojego kuzyna Karola Gustawa. Szeroko korespondowała z intelektualną śmietanką Europy. W 1650 r. zaprosiła Kartezjusza, a ten umarł na zapalnie płuc w wyziębionym pałacu, czego podobno Francja nie mogła Szwecji wybaczyć. Już po abdykacji finansowała naukę uzdolnionych dzieci, miała obserwatorium astronomiczne w Rzymie oraz laboratoria chemiczne w Rzymie i Hamburgu. Mimo zaangażowania w świat nauki, abdykowana królowa miała duże problemy finansowe. Nie miała dobrego mniemania o kobietach i była przeciwko instytucji małżeństwa. Nazywała kobiety w ciąży „krowami” i unikała ich. Niektórzy mówią, że królowa była odmiennej orientacji płciowej, ale jednak zakochała się bez wzajemności w kardynale Decio Azzolino. Kochała się też w innych, choć twierdziła „nie chcę, żeby mężczyzna traktował mnie jak jakiś chłop swoje pole”. Dobrze pisała, miała wyczucie rytmu i kompozycji (pisała autobiografię i poezję). Wszystkim rzeźbom w swojej posiadłości usunęła listki figowe, nosiła proste stroje, luźne żakiety, płaskie buty, włosy rozpuszczone. W Rzymie była sensacją.
Do tego zrobiła straszną rzecz, bo przeszła na katolicyzm (za to w Szwecji groziła kara śmierci).
Drugi baldachim (mały) powstał przed 1653 rokiem. W tym roku zmarł jego twórca – brat zakonny Johann Flemming bądź Flamming.
Baldachim jest bogato zdobiony kwiatami, również haftowany na jedwabiu srebrną i złotą nicią. Na podniebiu widnieje monogram IHS wraz z narzędziami Męki Pańskiej, wyszywanymi częściowo perłami. Litery I oraz H to słupy biczowania. Widać krzyż z koroną cierniową, włócznię, kij z gąbką nasączoną octem, gwoździe i serce Jezusa. Po obu stronach monogramu Chrystusa umieszczone są monogramy Maryi z koroną, wyszywaną perłami, i siedmioma gwiazdami.
Muszę powiedzieć, że w katedrze oliwskiej istnieje wielka przychylność dla zwiedzających. Katedra jest cały dzień otwarta, bezpłatna. Zdjęcia baldachimów zrobiłam od środka. Cenne dzieła są na wyciągnięcie ręki. Zupełnie inaczej jest w Mariackim, gdzie wejścia są ograniczone, a kaplice za kratami.
- przeczytaj też: Oliwa – w poszukiwaniu tajemnic przeszłości – cz. 40
Bibliografia:
- Peter Englund „Srebrna maska. Biografia królowej Krystyny”
- Zygmunt Iwicki „Oliwa wczoraj i dziś”
- Franciszek Mamuszka, Jerzy Stankiewicz „Oliwa. Dzieje i zabytki”
- M. Kilarski F. Mamuszka J. Stankiewicz „Oliwa. Wykaz zabytków z grudnia 1956 r.”
