19 października br. w sali kinowej na poziomie – 3 w gmachu Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku miała miejsce premiera filmu dokumentalnego pt. „Bez prawa do życia”.
Film poświęcony eksterminacji Żydów z Tarłowa i okolic w Świętokrzyskiem został zrealizowany w 2022 r. przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego reżyserem oraz autorem scenariusza jest mjr SW w spoczynku, Waldemar Kowalski, kierownik Działu Dokumentacji Filmowej Muzeum II Wojny Światowej. W realizację projektu zaangażowani byli pracownicy tegoż działu.
Twórcy filmu podjęli się jego realizacji w związku z przypadającą w bieżącym roku 80. rocznicą akcji „Reinhardt” (po niem. Aktion Reinhardt), którą niemieckie władze okupacyjne przeprowadziły na ziemiach polskich w latach 1942 – 43 celem tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. Dokładnie 80 lat temu, 19 X 1942 r. Niemcy wyprowadzili Żydów z tarłowskiego getta do pobliskiej miejscowości Jasice, skąd przetransportowali ich koleją do obozu zagłady Treblinka II. Tam zostali zgładzeni w komorze gazowej.
Filmowcy utrwalili wspomnienia mieszkańców Tarłowa, ostatnich żyjących świadków tamtych wydarzeń, m.in. Leokadii Markiewicz–Ziółkowskiej, obecnej na sali w muzeum w czasie premiery filmu. Ważnym uzupełnieniem tych relacji były komentarze ekspertów m.in. dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, prof. Grzegorza Berendta oraz Ilony Sadowskiej z Muzeum w Treblince. Autorzy filmu wykorzystali również archiwalny materiał filmowy oraz fotografie.
Zamierzeniem autorów filmu było zwrócenie uwagi widzów na kwestię zagłady Żydów – mieszkańców małych miejscowości na okupowanych ziemiach polskich. Problem ten nie jest znany szerzej opinii publicznej, w przeciwieństwie do martyrologii Żydów z dużych ośrodków np. Warszawy, czy Łodzi.
Pokaz filmu poprzedziło przemówienie Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, prof. Grzegorza Berendta. Następnie do mikrofonu podszedł Waldemar Kowalski, który przybliżył pokrótce tematykę podjętą w filmie oraz opowiedział o kulisach jego powstania.
Na sali obecni byli przedstawiciele Niezależnej Gminy Wyznania Mojżeszowego w Gdańsku (wraz z przewodniczącym Jakubem Szadajem) oraz różnych gdańskich organizacji takich, jak np. Stowarzyszenie „Rodzina Katyńska”. Na premierę filmu przybyli też liczni pracownicy Muzeum w Treblince, w tym wspomniana przeze mnie Ilona Sadowska. Ją właśnie oraz Leokadię Markiewicz – Ziółkowską i Waldemara Kowalskiego uhonorowano w dniu premiery, wręczając wiązanki kwiatów.
Film trwał 45 min.
Po projekcji goście zostali zaproszeni na poziom – 2 na poczęstunek.
