PWKZ [Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków] wydał 27.09.2019 „Postanowienie o wstrzymaniu prac przy przebudowie mostu w Tczewie”. Celem było wstrzymanie cięcia na złom ostatniego z dwóch przęseł ESTB, wpisanych przez poprzedniego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do Rejestru Zabytków 7 października 2017.
Przęsła te miały być, zgodnie z wytycznymi mojej poprzedniczki p. Agnieszki Kowalskiej skierowanymi na piśmie do projektanta mostu, firmy Europrojekt, zdemontowane i ponownie złożone w celu eksponowania.
Należy podkreślić, że Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków nie wydał nigdy decyzji o skreśleniu tych przęseł z Rejestru Zabytków ani decyzji o zezwoleniu na ich zniszczenie lub zezłomowanie. Nie było też żadnego wniosku Inwestora o ich wykreślenie ich z rejestru zabytków.
Starostwo w Tczewie zakwestionowało postanowienie PWKZ z dnia 27.09.2019, w zażaleniu do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- przeczytaj: Rozbiórka mostu drogowego w Tczewie wstrzymana
Niestety, analiza dokumentów, które otrzymuje PWKZ, zdaje się świadczyć, że Inwestor już na wczesnym etapie prac zaplanował zniszczenie obu przęseł poprzez ich pocięcie i zezłomowanie, a uzyskane za złom pieniądze już wliczył do budżetu inwestycji, wbrew wytycznym konserwatorskim wydanym przez ówczesną PWKZ.
Zaznaczam, że oba przęsła ESTB, podobnie jak przęsła z 1912 roku, znajdujące się po wschodniej stronie Wisły, figurują nadal w rejestrze zabytków, a więc podlegają ochronie prawnej, której PWKZ ma obowiązek bezwzględnie przestrzegać.
Jak wyjaśniłem przedstawicielom Starostwa i wykonawcy oraz samemu Staroście Tczewskiemu w toku dwóch spotkań w dniach 2 i 5 października, celem postanowienia o wstrzymaniu prac z 27.09.19 jest jedynie wstrzymanie niszczenia drugiego, dotąd nie pociętego jeszcze w całości przęsła ESTB, a nie wstrzymanie innych prac budowlanych. Zadeklarowałem Panu Staroście w dniu 5.10.19 że wycofam postanowienie z 27.09.19 jeśli Starostwo zadeklaruje pisemnie wolę ochrony, tj. niedestrukcyjnego demontażu i zachowania na lądzie zabytkowego przęsła. Nie otrzymałem takiej deklaracji.
Termin, w którym mój Urząd mógł sam wycofać swoje postanowienie, już minął.
Dlatego, kierując się zasadą jak najmniejszej ingerencji w prace budowlane, aby wyjaśnić nasze intencje i umożliwić Starostwu oraz Wykonawcy kontynuowanie wszystkich prac, które nie niszczą zabytku, wydałem postanowienie o wstrzymaniu prac w dniu 10.10.2019 roku.
Kluczowe jest ostatnie zdanie postanowienia, które jednoznacznie stanowi, że postanowienie z 27.09.2019 wstrzymujące prace „nie dotyczy całości prac związanych z przebudową mostu, lecz jedynie z rozbiórką w sposób destrukcyjny segmentów przęsła nr 3 systemu ESTB.”. To zdanie wyjaśnia zakres wstrzymanych robót. Wyrazem mojej dobrej woli była też zgoda na destrukcyjną rozbiórkę jeszcze siedmiu metrów ESTB, jeśli – jak twierdził wykonawca – byłoby to niezbędne dla kontynuacji prac przy budowie nowej podpory mostowej.
Starostwo zakwestionowało jednak i to postanowienie w liście do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zarzucając mu wady prawne i formalne. Obecnie minął już czas w którym PWKZ mógł wycofać postanowienie. Wydaje się jednak, że Starostwo Powiatowe w Tczewie nie jest zainteresowane żadną decyzją, która, pozwalając na budowę, zabraniałaby mu zezłomowania drugiego już, zabytkowego przęsła.
PWKZ przedstawił Generalnemu Konserwatorowi Zabytków swoje stanowisko podczas spotkania w dniu 18. 10. 2019 i oczekuje teraz decyzji Ministerstwa w sprawie obu zażaleń Starostwa.
Jednocześnie powzięto decyzję o powiadomieniu Prokuratury Rejonowej w Tczewie o możliwości popełnienia przestępstwa zniszczenia zabytku.
Powiadomienie Prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na niszczeniu obiektu wpisanego do Rejestru Zabytków jest prawnym, bezwarunkowym obowiązkiem Konserwatora Zabytków. Zaniedbanie tego byłoby ciężkim naruszeniem obowiązków wynikających z obowiązującej nas „Ustawy o Ochronie Zabytków (…)”
PWKZ nie kwestionuje zasady przebudowy mostu w celu przynajmniej częściowego powrotu do form sprzed 1939, skoro jest to niezbędne dla stworzenia warunków dla ruchu dwukierunkowego.
Nie oznacza to jednak zniszczenia rzadkiego zabytku techniki, zwłaszcza że jest on elementem historii mostu, świadkiem podnoszenia go z wojennych zniszczeń.
mgr inż. arch. Igor Strzok – Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
od redakcji:
O tym, jak wystawiono na sprzedaż zabytkowe przęsła jako złom -> link
