Jednej z gdańskich ulic patronuje Jan Bażyński. Jak podaje Wikipedia, właściwa forma jego imienia i nazwiska brzmiała: Johannes von Baysen; znana jest także forma „Bażeński”. Był on przedstawicielem szlachty pruskiej.
Jego przodkowie pochodzili z Lubeki i pierwotnie nosili nazwisko Fleming. Przedstawiciele tegoż rodu przybyli na Warmię w połowie XIII w. Jeden z przodków Johannesa, Henryk, został biskupem warmińskim. On to nadał swemu bratu, Albertowi wieś Bażyny (dziś w powiecie lidzbarskim). Od tej pory on i jego potomkowie podpisywali się „von Baysen”. Z czasem stali się właścicielami dalszych posiadłości, takich, jak chociażby Kadyny, Osiekowo, Gąsiorowo, Lubajny. Byli oni poddanymi Wielkiego Mistrza Krzyżackiego, gdyż ziemie te leżały w obrębie państwa krzyżackiego.
Johannes von Baysen, którego nazwisko – jak już wspomniałam – w spolszczonej formie brzmi „Bażyński” urodził się ok. 1390 r.
Od młodości ćwiczył się w rycerskim rzemiośle. Początkowo służył lojalnie Krzyżakom – brał udział w podróżach zagranicznych jako poseł rycerzy zakonnych. Między innymi podróżował do Anglii, gdzie na tamtejszym dworze królewskim miał okazję poznać życie dworskie oraz ówczesny zachodnioeuropejski obyczaj rycerski.
W latach 1419 – 1422 odbył podróż do Portugalii, na dwór ówczesnego króla Henryka Żeglarza, którego otaczali uczeni, żeglarze i rycerze, marzący o podbojach nieznanych ziem. Portugalia znajdowała się w przededniu wielkich odkryć geograficznych. Niezwykła atmosfera panująca na portugalskim dworze przyciągała rycerzy z różnych krajów europejskich.
Dodatkowo w Portugalii rycerze mogli zyskać sławę obrońców chrześcijaństwa, biorąc udział w walce z Maurami.
Po powrocie w rodzinne strony, Bażyński nadal uczestniczył w życiu publicznym; angażował się w służbę dyplomatyczną z ramienia Zakonu Krzyżackiego. Przykładowo wziął udział w poselstwie Zakonu wysłanym do Danii. Uczestniczył też w zjazdach stanów pruskich oraz przystąpił do Związku Jaszczurczego, który był organizacją jawną, uznawaną przez Wielkiego Mistrza. Utworzono ją bowiem dla obrony interesów rycerskich.
Wraz z nasilaniem się w społeczeństwie Prus nastrojów nieprzychylnych Krzyżakom oraz zaognianiem się konfliktu stanów pruskich z Zakonem, Bażyński zaczął zmieniać swą postawę wobec Krzyżaków. Zaczął skupiać wokół siebie szlachtę niechętną wobec władzy zwierzchniej, jednakże w 1432 r. wszedł w skład Tajnej Rady powołanej w 1432 r. przez Wielkiego Mistrza Paula von Russdorfa. Krzyżacy utworzyli ją z przedstawicieli pruskiej szlachty chcąc uzyskać szersze poparcie społeczne.
Niebawem jednak Rada rozpadła się, a Bażyński stał się przywódcą antykrzyżackiej opozycji.
W 1435 r. na zjeździe szlachty w Mikołajkach Pomorskich przewodniczył szlachcie pruskiej niezadowolonej z rządów krzyżackich.
W 1440 r. wraz z braćmi: Ściborem i Gabrielem znalazł się w gronie założycieli Związku Pruskiego, który wypowiedział posłuszeństwo Krzyżakom.
Związek Pruski powołano 21 II 1440 r. na zjeździe miast i ziem pruskich w Elblągu, w celu obrony praw i przywilejów (politycznych, sądowych i ekonomicznych) podobnych do posiadanych przez szlachtę i mieszczaństwo w innych krajach, a nie przeciw panowaniu Krzyżaków na ziemiach pruskich.
Niebawem jednak, na kolejnym zjeździe w Kwidzynie, który miał miejsce 14 III, pełnomocnicy większości okręgów i miast opieczętowawszy formalny akt utworzenia tej organizacji, powołali ją jako konfederację szlachty i miast pruskich skierowaną przeciwko Krzyżakom. W ciągu 1440 r. do związku przystąpiły prawie wszystkie miasta pruskie oraz większość tamtejszej szlachty.
Krzyżacy zaczęli dążyć do osłabienia, a nawet rozbicia Związku, odwołując się do papieża i cesarza.
W 1453 r. jego członkowie zostali postawieni przed sądem cesarskim. Cesarz Fryderyk III Habsburg wydał wyrok potępiający Związek Pruski i nakazał rozwiązanie go. Nałożył kary pieniężne oraz wydał wyrok śmierci jego trzystu członkom. Większość przedstawicieli Związku była przeciwna podporządkowaniu się wyrokowi cesarza. Wtedy członkowie Tajnej Rady Związku (rezydującej w Toruniu) postanowili zwrócić się do polskiego króla, Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o jego protektorat nad Prusami. Wcześniej nawiązali kontakty z wpływowymi polskimi politykami. W styczniu 1454 r. delegacja przybyła do króla, ofiarując mu poddanie się Prus jego władzy.
3 II 1454 r. Tajna Rada wystosowała – poprzez posłańca – pismo do Malborka, do Wielkiego Mistrza, opatrzone pieczęciami miasta Torunia oraz samego Bażyńskiego, wypowiadając mu posłuszeństwo. Pismo to Wielki Mistrz otrzymał 6 II. Tego samego dnia wybuchło w Prusach powstanie przeciwko Krzyżakom, zapoczątkowane atakiem na zamek w Toruniu. Bunt rozszerzał się. Wkrótce gdańszczanie opanowali miejscowy zamek, z którego wygnali Krzyżaków. Po czym go zburzyli, aby uniemożliwić powrót Krzyżaków.
Jeszcze w tym samym miesiącu Jan Bażyński udał się na czele poselstwa (jako przedstawiciel Związku Pruskiego) do Krakowa, na zamek królewski z prośbą o włączenie Prus do Polski. 21 II 1454 r. wygłosił przed królem mowę (której fragmenty zachowały się), w której przedstawił sytuację mieszkańców Prus pod panowaniem krzyżackim oraz przytoczył argumenty przemawiające za prawem polskiego władcy do tych ziem. W efekcie król wydał 6 III 1454 r. przywilej inkorporacyjny, na mocy którego Pomorze zostało włączone do Polski. Decyzja króla była jednoznaczna z wypowiedzeniem wojny Zakonowi. Był to początek wojny trzynastoletniej. W maju tegoż roku król Kazimierz Jagiellończyk odebrał w Toruniu hołd od Ziemi Chełmińskiej, zaś 11 czerwca w Elblągu m. in. od Gdańska i Elbląga.
Jan Bażyński dwukrotnie – w 1457 r. i 1459 r. dowodził obroną Malborka obleganego przez Krzyżaków. Po zajęciu tegoż miasta przez polskie wojska w 1457 r. został mianowany przez króla namiestnikiem królewskim (gubernatorem) Prus. Kilkakrotnie uniknął zamachów na swoje życie, inicjowanych przez Krzyżaków.
Zmarł w Malborku 9 XI 1459 r. , w czasie trwania wojny trzynastoletniej. Został pochowany w Elblągu. Jego następcą na stanowisku gubernatora został jego brat, Ścibor.
Jan Bażyński patronuje ulicom w kilku miastach – np. w Gdańsku, Elblągu, Malborku oraz Liceum Ogólnokształcącemu w Ostródzie.
W czasie pisania tego artykułu pomocny okazał się rozdział autorstwa Stanisława Mielczarskiego w książce pt. „Pomorscy patroni ulic Trójmiasta” oraz Wikipedia.
