18 maja br. w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku została uroczyście otwarta wystawa pt. „Wielki głód w Kazachstanie (Aszarszyłyk). Historia nieznana.” Wernisażowi towarzyszyła konferencja prasowa.

Jednocześnie w dniach 17 – 19 maja br. w Muzeum II Wojny Światowej odbyło się III posiedzenie Polsko -Kazachstańskiej Komisji Historycznej.

Wspomniana wystawa została zorganizowana we współpracy następujących instytucji i stowarzyszeń: Polsko – Kazachstańskiej Komisji Historycznej, Muzeum Sybiru, Centralnego Muzeum Kinematografii – Dokumenty Fotograficzne i Nagrania Dźwiękowe (Ałmaty, Kazachstan) oraz Państwowego Archiwum obwodu pawłodarskiego.

Kuratorzy wystawy to: dr Dmitryi Panto i dr Jerzy Rohozinski. Konsultacji merytorycznej udzielili: dr hab. Grzegorz Berendt i dr Saule Satayeva. Za realizację wystawy odpowiadają: Monika Krzencessa – Ropiak i Barbara Kosk, natomiast projekt graficzny wykonało YOS studio.com.

Tematem wystawy jest Wielki Głód w Kazachstanie, do którego doszło w latach 1930 – 33, a który doprowadził do brzemiennej w skutki katastrofy demograficznej na tym obszarze.

Tereny Kazachstanu począwszy od połowy XVIII w. były stopniowo włączane do Imperium Rosyjskiego. Dochodziło jednocześnie do kolonizacji tych ziem przez osadników przybywających z europejskiej części Rosji. Komuniści, którzy w 1917 r. w wyniku przewrotu zdobyli władzę, początkowo w Moskwie i Piotrogrodzie, stopniowo zaczęli narzucać ją  w innych obszarach kraju – często siłą – wbrew woli miejscowej ludności. Tak było również w Kazachstanie. W 1920 r. powstała Kirgizka Autonomiczna Republika Sowiecka, przemianowana po pięciu latach na Kazachską ASRS. Dopiero w 1936 r. utworzono Kazachską SRS, którą włączono do ZSRR.

Wprowadzanie władzy przez Sowietów wiązało się z licznymi represjami: masowymi aresztowaniami tutejszej inteligencji oraz działaczy społecznych i narodowościowych (wielu z nich skazano na karę śmierci lub długoletnie więzienie), prześladowaniem religii, ingerencją w lokalne struktury społeczne (poprzez likwidację koczowniczej organizacji społeczeństwa) itp. Siłą narzucano ideologię komunistyczną, czemu towarzyszyła propaganda sowiecka. Kazachską młodzież objęto obowiązkową służbą wojskową w Armii Czerwonej.

Zmuszano ludność koczowniczą do zakładania gospodarstw rolnych, a następnie w przyśpieszonym tempie przeprowadzono kolektywizację rolnictwa. Tych, którzy sprzeciwiali się temu, rozstrzeliwano. Skutkiem był nasilający się głód i epidemie, co doprowadziło do katastrofy demograficznej. W latach 1930 – 33 zmarło co najmniej 1 mln 200 tys. osób, czyli ok 1/3 ludności Kazachstanu.

Dochodziło też do masowej migracji ludności. W tym okresie ok. 800 tys. ludzi opuściło Kazachską ASRS. Ludność uciekająca przed głodem udawała się do sąsiednich republik, a nawet do innych krajów azjatyckich, takich jak Chiny, czy Iran. Wielu z nich zmarło w drodze. Drogę tę pokonywano pieszo, bowiem władze zabroniły uchodźcom korzystania z pociągów.

Wyludniony Kazachstan stał się dla Stalina dogodnym terenem do utworzenia tam systemu obozów Archipelagu Gułag. Trafiło do nich tysiące przedstawicieli „narodów ukaranych”, w tym ok. 180 tys. Polaków. Zmuszani byli do pracy w tamtejszych fabrykach i kopalniach. Kolejna fala deportacji do Kazachstanu nastąpiła w czasie II wojny światowej.

Wystawę pt. „Wielki głód w Kazachstanie (Aszarszyłyk). Historia nieznana.” można zwiedzać bezpłatnie do 30 czerwca br. na poziomie – 3, w pobliżu szatni.

Maria Sadurska

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *