Na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, w powiecie kartuskim, w gminie Stężyca, znajduje się wieś Gołubie. Wieś ta ma ewidentne walory turystyczne: położona jest pomiędzy dwoma jeziorami, wśród zalesionych wzgórz.
Słynie z organizowanych w tutejszych ośrodkach turystycznych, turnusów rehabilitacyjnych i wczasów zdrowotnych. Dojazd do Gołubia z Trójmiasta jest dogodny: wiedzie tamże linia Pomorskiej Kolei Metropolitarnej.
Jest jeszcze jeden powód, dla którego warto wybrać się do tej miejscowości. Otóż przy ul. Botanicznej (w oddaleniu ok. kilometra od stacji kolejowej) znajduje się Gołubieński Ogród Botaniczny. Jest to obiekt jedyny w swoim rodzaju na Pojezierzu Kaszubskim. Jest on własnością prywatną, a mianowicie Ludwiki i Zbigniewa Butowskich, których dom usytuowany jest w centralnej części ogrodu. Ogród udostępniany jest zwiedzającym codziennie w sezonie od połowy kwietnia do końca października. Wstęp jest płatny.
Jego początki sięgają lat trzydziestych ubiegłego wieku, kiedy to wykarczowano las celem zagospodarowania gruntów ornych. Obok zabudowań gospodarczych urządzono ozdobny ogród, w którym zaczęto sadzić egzotyczne rośliny. Zapewne pozostałością z tamtego czasu jest pompa z napisem „O. Besch – Danzig” znajdująca się na terenie ogrodu.
Jednakże dopiero rok 1971 r. uchodzi za oficjalną datę założenia ogrodu. Obecnie zajmuje on obszar dwóch hektarów, na których posadzono 4 i pół tysiąca różnych gatunków i odmian roślin z różnych stref klimatycznych niemalże z całego świata! Zastanawiające, że rośliny te zaadaptowały się do tamtejszych niełatwych warunków klimatycznych.
Kierunek zwiedzania ogrodu wskazują drewniane tabliczki ze strzałkami.
Przy każdej roślinie umieszczono tabliczkę z jej nazwą w języku polskim i po łacinie. Dodatkowo właściciele umieścili tablice ze szczegółowymi informacjami na temat poszczególnych grup roślin z podaniem przykładów należących do nich gatunków (oprócz charakterystyki danego gatunku podano w niektórych przypadkach różne ciekawostki na ich temat, przykładowo kiedy i przez kogo dana roślina została odkryta).
Wiele prezentowanych w tym ogrodzie gatunków podlega ochronie (ścisłej lub częściowej); niektóre (szczególnie zagrożone wyginięciem) są wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin albo do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych IUCN (Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody); niektóre podlegają Konwencji Berneńskiej (traktującej o ochronie dzikich gatunków fauny i flory podpisanej w 1979 r. w Bernie), bądź Waszyngtońskiej (CITES) z 1973 r.
Interesującym przykładem rośliny chronionej w Polsce (od 2014 r. pod ochroną częściową) jest cis pospolity. Został objęty ochroną jako pierwsza roślina rosnąca na ziemiach polskich już w 1423 r. – na podstawie statutu wareckiego wydanego przez Władysława Jagiełłę. Obecnie figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.
W ogrodzie tym poszczególne gatunki roślin zostały przyporządkowane do jednego z pięciu odrębnych działów: ekologicznego, roślin ozdobnych, roślin leczniczych, arboretum i zadrzewień. Podział ten zaznaczony jest na mapie ogrodu (opatrzonej bardzo szczegółową legendą) umieszczonej przy wejściu.
Na poniższych zdjęciach znajdują się przykładowe rośliny wraz z tabliczkami informującymi o jej nazwie – w języku polskim i po łacinie.
Pierwszy z wymienionych to dział ekologiczny. Zaliczane są do niego rośliny chronione, rosnące na ziemiach polskich – podzielone na podgrupy z uwzględnieniem ich naturalnych środowisk: różnych krain geograficznych (takich jak chociażby Karpaty, Pieniny, Pomorze) oraz różnych rodzajów podłoży np. wapiennych, serpentynitowych, piaszczystych. Tak powstały kolekcje roślin, np. alpinarium krzemianowe (które tworzą np. naparstnica zwyczajna, ciemiężyca zielona, różne gatunki obuwika: żółty, królewski, wielkokwiatowy) albo alpinarium serpentynitowe. Wśród endemitów i osobliwości Pienin możemy zobaczyć takie rośliny jak: dziewięćsił bezłodygowy, mniszek pieniński, języcznik zwyczajny; wśród osobliwości Karpat: kosodrzewinę, przytulię krakowską i ostróżkę tatrzańską.
W dziale roślin ozdobnych zaprezentowano gatunki rosnące na różnych kontynentach. Znajdują się tu kolekcje roślin będących bylinami (jedna z kolekcji została określona mianem „Wstęgi Kaszub”), trawy ozdobne; jest też ogród skalny, ogród wodny – o przynależności decyduje przystosowanie gatunków do warunków siedliskowych; grupa roślin stepowych, bagiennych itp. Przykładami roślin ozdobnych prezentowanych w ogrodzie są różaneczniki i azalie (ponad 250 gatunków).
Warto zwrócić uwagę na krzew o nazwie dyptam jednolistny zwany „gorejącym krzewem Mojżesza”, gdyż wydzielane przezeń duże ilości olejków eterycznych ulegają samozapaleniu przy wysokiej temperaturze powietrza.
Wśród roślin ozdobnych są także drzewa tworzące tzw. ogród dendrologiczny. Jedną z osobliwości rosnących w jego obrębie jest miłorząb dwuklapowy: gatunek reliktowy i endemiczny. W warunkach naturalnych rośnie obecnie tylko w południowo -wschodnich Chinach. Jest pozostałością wielu gatunków miłorzębowatych, które występowały na ziemi już 250 mln. lat temu (czyli w erze paleozoicznej). Przez długi czas botanicy uważali ten gatunek za wymarły. Dopiero w 1691 r. został on odkryty przez niemieckiego lekarza i podróżnika Engelberta Kaempfera, który natrafił na tę roślinę na wyspach japońskich. Ryzykując własnym życiem przywiózł kilka nasion do Europy, bowiem wywożenie ich poza granice Japonii groziło śmiercią.
przeczytaj:
Drugi gatunek, o którym warto wspomnieć, to metasekwoja chińska (także relikt i endemit)uważana przez botaników za „żywą skamieniałość”. Należy do rodzaju utworzonego przez nich dla gatunków kopalnych. Odkryta w Chinach dopiero w 1941 r. – jako drzewo rosnące; do tamtego momentu znana tylko z wykopalisk.
Kolejny dział tworzą rośliny lecznicze, wśród których znajdziemy takie popularne zioła, jak chociażby szałwię lekarską, miętę, dzięgiel litwor i lubczyk ogrodowy. Przy okazji możemy poznać zarys ziołolecznictwa – począwszy od czasów pradawnych aż po współczesne – dzięki tablicy ustawionej w pobliżu prezentowanych ziół.
Największą chyba różnorodność roślin ujrzymy w arboretum, które stanowi kolekcję botaniczną drzew i krzewów wykorzystywaną do celów naukowych i edukacyjnych. Przejście do tej części ogrodu stanowi swego rodzaju brama utworzona z drzew z zawieszoną nad naszymi głowami drewnianą tabliczką z napisem „arboretum”. Tutaj możemy zobaczyć roślinność pochodzącą z różnych kontynentów, rosnącą głównie w klimacie holarktycznym. Jedną z podgrup roślin w obrębie tego działu stanowi kolekcja drzew i krzewów iglastych (określana mianem „pinetum”) reprezentujących różne regiony świata.
Trzeba przyznać, że właściciele ogrodu włożyli wiele pracy w jego utrzymanie. Prezentowane w nim rośliny są wypielęgnowane, prezentują się wspaniale. Dzięki tak ogromnej różnorodności tutejszej flory sceneria jest niezwykle urozmaicona. Są sadzawki, skalniaki, polany, ścieżki wiodące wśród drzew i krzewów.
Także drewniane kapliczki (wykonane zapewne przez ludowych twórców) oraz ule. Strudzeni goście mogą odpocząć na ławkach ustawionych przy ścieżkach lub spożyć posiłek w przy stoliku w altanie.
I posłuchać śpiewu ptaków, dla których na pniach zawieszono budki lęgowe.
Mam nadzieję, że zachęciłam Czytelników do odwiedzenia tego magicznego miejsca. Co prawda, kończy się sezon zwiedzania ogrodu; z końcem października ogród zostanie zamknięty, by otworzyć swe podwoje w połowie kwietnia przyszłego roku. Zapewne wiosną ogród ten będzie prezentował się jeszcze piękniej niż jesienią.
