Kowal podkuwający konia przedstawiony na XVIII wiecznym rysunku Jana Norblina.

W drugiej połowie XVI wieku, w związku z rozwojem produkcji szkła, rozwinął się w Gdańsku na szeroką skalę wyrób metalowych zakrętek do butelek. W pierwszej kolejności kupowali je eksporterzy butelek. Wyrabiali je konwisarze oraz Schraubmachere czyli rzemieślnicy pozacechowi, osiedleni w Starych Szkotach. Była to specjalizacja, która nie podobała się cechowi żeliwników.

Dopiero w 1629 roku cech zaakceptował prawo do tej produkcji, w tym do zatrudniania czeladników. Warunkiem było przestrzeganie receptury wyrobu (2 funty ołowiu na 1 funt cyny) oraz stemplowanie zakrętek symbolem cechu (czyli takie ówczesne logo). „Zakrętkarze” nie mogli też zaniżać cen. Konwisarze jako konwisarze wyrabiali drobny sprzęt domowy i były to dzieła na wysokim poziomie artystycznym, cenione w całej Polsce.

Cech żeliwników w Gdańsku składał się z:
1. konwisarzy
2. mosiężników
3. ludwisarzy.

Konwisarze (Kannengissere) wyrabiali naczynia – od prostych po artystyczne. Lichtarze, ozdoby, dzwony, działa, kule należały do pozostałych dwóch grup.

W 1357 roku na Prawym Mieście był JEDEN konwisarz. 60 lat później – 17 (razem z garncarzami). Przypuszcza się, że w ciągu wieku XV warsztatów odlewniczych było w Gdańsku 20-25. A w takim Toruniu w 1523 r. – 5 (PIĘCIU) członków cechu konwisarsko-ludwisarskiego. Gdańsk w tym zakresie miał zaspokojone swoje potrzeby na tyle, że mógł eksportować swoje produkty. W 1373 r. gdańscy odlewnicy sporządzili dla Kościoła Mariackiego dzwon Osanna, a 10 lat później dzwon Apostolica.

Dzwony sprzedawane były na całym Pomorzu. A wojna z Zakonem tylko przyczyniła się do rozkwitu tego rzemiosła.

Sama branża metalurgiczna była szersza niż konwisarze z ludwisarzami, mosiężnikami i zakrętkarzami. Odrębnie działali (niekoniecznie w cechach):
1. kowale właściwi
2. kowale rzeczy drobnych
3. kowale okrętowi
4. kotlarze
5. lutownicy – naprawiacze
6. nożownicy
7. miecznikarze
8. producenci pochew (związani z nożownikami)
9. iglarze
10. producenci przetaków i drucianych sit
11. pierściennicy
12. producenci przyrządów nawigacyjnych
13. zegarmistrzowie
14. producenci blachy i drutu
15. gwoździarze
16. płatnerzy
17. rusznikarze
18. pancernicy
19. ostrogarze
20. rzemieślnicy hartujący żelazo i stal

Anna Pisarska-Umańska

Na podstawie: M. Bogucka „Życie codzienne w Gdańsku XVI-XVII”

One thought on “Zakrętkarze i inni

Dodaj opinię lub komentarz.