Ludzie

Zapisał się trwale w historii gdańskiej Letnicy

„Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei / I przed narodem niosą oświaty kaganiec / A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec” Juliusz Słowacki, „Testament mój”

Jednym z tych, którzy w przedwojennym Gdańsku odważnie i niejednokrotnie z narażeniem życia, nieśli „oświaty kaganiec” przed dziećmi z polskich rodzin, by uchronić je przed coraz bardziej nasilającą się germanizacją, był Antoni Michna. Był nauczycielem oraz aktywnym działaczem społecznym zasłużonym zwłaszcza dla społeczności gdańskiej Letnicy. A jednak chyba dziś zapomnianym. Pozostaje w cieniu innych przedwojennych gdańskich działaczy takich, jak np. Antoni Lendzion, czy Franciszek Belling.  W tym miesiącu przypada 153 rocznica jego urodzin.

ul. Antoniego Michny
ul. Antoniego Michny w Letnicy

Urodził się 17 V 1870 r. we wsi Wysoka, w ob. powiecie starogardzkim. W Gdańsku zamieszkał w Letnicy, noszącą wówczas niemiecką nazwę Lauental, dzielnicy zamieszkałej głównie przez ubogą, robotniczą ludność. Na terenie Letnicy funkcjonowało bowiem w tamtym czasie kilka zakładów przemysłowych np. Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch & Co., Walzwerk Marienhütte, Danzig Superphosphat. Tutejsi mieszkańcy zatrudnieni byli również w fabrykach istniejących się w innych dzielnicach miasta, chociażby w pobliskich Młyniskach.

Antoni Michna został nauczycielem w tutejszej szkole powszechnej, otwartej w 1906 r. przy ówczesnej Redefkeweg (ob. ul. Uczniowska 22), w której w latach 1921 – 28 pełnił funkcję kierownika.

Budynek dawnej szkoły przy ul. Uczniowskiej
Budynek dawnej szkoły przy ul. Uczniowskiej

Przyczynił się wybudowania w swojej dzielnicy świątyni katolickiej. Ludność tegoż wyznania zamieszkująca Letnicę nie miała własnej świątyni; od 1866 r. należała do parafii św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie. Najpierw – na początku 1912 r. – z inicjatywy Antoniego Michny utworzono Towarzystwo Budowy Kościoła w Letnicy. Działacz ten został jego przewodniczącym. Zabiegał o środki finansowe na ten szczytny cel; organizował liczne zbiórki pieniężne itp. Sam ufundował jeden z kościelnych dzwonów. Dzięki jego staraniom już w lutym 1912 r. otwarto tymczasową kaplicę w sali tanecznej restauracji Josefa Woelkego przy Lauentaler Straße 16 (ob. ul. Starowiejska). Stała się filią parafii katolickiej przy kościele św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie. Pięć lat później tymczasową kaplicę przeniesiono do baraku szkolnego.

Autorami projektu docelowej świątyni (która otrzymała wezwanie św. Anny; dziś św. Anny i Joachima) byli architekci z gdańskiej pracowni Tiede & Abraham. Pod jej budowę przeznaczono parcelę przy Lauentaler Straße 44.

Kościół pw. św. Anny i Joachima w Letnicy

Kamień węgielny wmurowano 3 VII 1932 r. Poświęcenia kościoła dokonał 30 VII 1933 r. biskup gdański Edward O’ Rourke. Niestety z braku funduszy projekt nie został w pełni zrealizowany. Zamiast kościoła trójnawowego, wybudowano jednonawowy. Posługę duszpasterską pełnili w nim na przemian kapłani ze wspomnianego kościoła katolickiego w Nowym Porcie oraz pallotyni z domu zakonnego znajdującego się na rogu Große Allee 41 – 42 (al. Zwycięstwa) i Delbrückallee 3B (ul. Skłodowskiej – Curie) w ob. dzielnicy Aniołki.

Dopiero 2 VII 1939 r. erygowano osobną parafię dla Letnicy. Jej pierwszym proboszczem został pallotyn ks. Antoni Wycisk). Antoni Michna za swą działalność został w 1935 r. uhonorowany wysokim odznaczeniem papieskim „Pro Ecclesia et Pontifice”. Wraz z wybuchem II wojny światowej, Antoni Michna podobnie jak wielu innych gdańskich polskich patriotów, został aresztowany. Wkrótce trafił do obozu Stutthof, gdzie otrzymał numer obozowy 968. Został tam zamordowany 14 kwietnia 1940 r.

Symboliczny grób Antoniego Michny na cmentarzu przy ul. Chrobrego w Gdańsku
Symboliczny grób Antoniego Michny na cmentarzu przy ul. Chrobrego w Gdańsku

Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu przy ul. Chrobrego w Gdańsku. W 2000 r. został patronem jednej z ulic w Letnicy (przed wojną Eisenweg, od 1945 r. ul. Żelazna). We wnętrzu letnickiej świątyni (dziś pw. św. Anny i Joachima) wmurowano poświęconą mu tablicę pamiątkową. Jego nazwisko umieszczono na Pomniku Nauczycieli Polskich II WMG, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, odsłoniętym w naszym mieście 1 IX 1984 r. przy ul. Wałowej 21.

Pomnik polskich nauczycieli z WMG zamordowanych w czasie II wojny światowej
Pomnik polskich nauczycieli z WMG zamordowanych w czasie II wojny światowej

Wspomnienie o Antonim Michnie napisałam na podstawie:

  • „Encyklopedii Gdańskiej”
  • www.parafialetnica.pl

Maria Sadurska

Dodaj opinię lub komentarz.