Postacią godną przypomnienia jest prof. Eustachy Tarnawski, matematyk, specjalista z dziedziny funkcji i statystyki matematycznej. Przed II wojną światową nauczyciel matematyki i fizyki Gimnazjum Polskiego w Gdańsku oraz aktywny działacz polskich organizacji w II WMG. Po wojnie uhonorowany dyplomem „Zasłużył się dobrze w walce o sprawę polską w byłym Wolnym Mieście Gdańsku”.
Eustachy Tarnawski urodził się we Lwowie 22 IX 1902 r. w rodzinie Aleksandra i Antoniny z domu Stępkowskiej. W swym rodzinnym mieście uczęszczał do c. k. VIII Gimnazjum przy ul. Czarnieckiego 8, które po odzyskaniu przez Polskę niepodległości działało najpierw jako VIII Gimnazjum Realne im. Jędrzeja Śniadeckiego (wkrótce przemianowane na VIII Państwowe Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego). W szkole tej Eustachy Tarnawski w 1920 r. zdał egzamin dojrzałości. W 1918 r. przerwał naukę, by z bronią w ręku walczyć o Lwów. Był jednym z Orląt Lwowskich.
Po maturze wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1924 r. uzyskał absolutorium, przy czym już rok wcześniej zaczął pracować zawodowo. Został zatrudniony jako nauczyciel matematyki i fizyki w jednym z lwowskich gimnazjów. W 1924 r. wyjechał do Lwówka Jagiellońskiego. Podjął tam pracę w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Króla Władysława Jagiełły. W następnym roku ożenił się. Jego wybranką została zatrudniona w tej samej szkole nauczycielka historii i geografii, Maria Wotke. Po ślubie małżonkowie przeprowadzili się do Grudziądza. W tym mieście mieszkali do końca sierpnia 1927 r. Eustachy Tarnawski pracował tam w Gimnazjum Matematyczno – Przyrodniczym (ob. IV Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Wielkiego).
We wrześniu 1927 r. Tarnawscy zamieszkali w Gnieźnie, gdzie oboje zostali zatrudnieni w Gimnazjum Męskim im. Bolesława Chrobrego (ob. I Liceum Ogólnokształcące). Stamtąd wraz z końcem kolejnego roku zostali urlopowani do pracy w Gimnazjum Polskim w Gdańsku. Pracowali tam do wybuchu II wojny światowej. Eustachy Tarnawski w tej szkole sprawował dodatkowo funkcję referenta wychowawczego. Został również członkiem Komisji Wychowawczej, będącej ciałem doradczym przy dyrektorze szkoły. Przez dwa lata pracował także jako wychowawca w internacie.
Po przyjeździe do Gdańska stał się aktywnym w działaczem lokalnych polskich organizacji. Przykładowo należał do utworzonego w czerwcu 1933 r. Związku Polaków, w którym zajmował się działalnością kulturalno – oświatową. Od 1936 r. prowadził referat wychowawczy. W latach 1935 – 37 pełnił też funkcję wiceprezesa tej organizacji. Po połączeniu się wiosną 1937 r. Związku Polaków z Gminą Polską w jedną organizację: Gminę Polską Związek Polaków, wszedł w skład jej Prezydium.
30 VIII 1939 r. wyjechał wraz z żoną do Warszawy. Podjął pracę w szkolnictwie: najpierw w szkole powszechnej nr 85, następnie Państwowej Szkole Elektrycznej II stopnia. Zaangażował się również w tajne nauczanie: prowadził zajęcia na Wydziale Elektrycznym Wyższej Szkoły Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda. W styczniu 1942 r. został członkiem Polskiego Związku Wolności (organizacji podziemnej utworzonej w Warszawie w listopadzie 1939 r.). Miesiąc później wstąpił w szeregi AK. Podjął też współpracę z Polskim Związkiem Zachodnim – tajną organizacją, której celem była opieka nad polską ludnością wywiezioną do prac przymusowych w Niemczech oraz prowadzenie akcji wywiadowczo – sabotażowych.
W czasie Powstania Warszawskiego zginęła jego żona. On zaś trafił do obozu przejściowego Dulag 121 w Pruszkowie. Zmuszony wkrótce do opuszczenia obozu wyjechał najpierw do Poręby k. Radomia, a następnie do Zakopanego. Tam przez krótki czas pracował jako nauczyciel w Gimnazjum i Liceum im. Oswalda Balzera.
W pierwszych miesiącach 1945 r. nawiązał współpracę z utworzoną wtedy w Krakowie Grupą Operacyjną Ministerstwa Oświaty. Kierował nią – z nominacji ówczesnego ministra oświaty, Stanisława Skrzeszewskiego – matematyk Stanisław Turski, przyszły rektor Politechniki Gdańskiej. Grupa ta na przełomie marca i kwietnia tegoż roku wyruszyła do Gdańska, gdzie jej członkom powierzono zadanie utworzenia lokalnych struktur oświaty, m. in. powołanie Politechniki Gdańskiej.
W artykule pt. „Minęło 75 lat od pierwszego po wojnie roku akademickiego na Politechnice Gdańskiej”, który ukazał się na łamach Biuletynu Informacyjnego Politechniki Gdańskiej nr 5/2020, czytamy: „5 kwietnia 1945 r. pięcioosobowa delegacja specjalistów zastała uczelnię w znacznym stopniu zniszczoną. Wnętrze Gmachu Głównego strawił pożar, widoczne były pozostałości szpitala polowego wraz ze zwłokami pacjentów, budynki kampusu prawie w całości były pozbawione szyb. Do pierwszych zadań grupy operacyjnej należało przejęcie uczelni z rąk administracji rosyjskiej, zabezpieczenie jej mienia oraz uporządkowanie terenu. Pół roku później rozpoczęły się pierwsze wykłady dla studentów – był to początek Politechniki Gdańskiej, jaką dzisiaj znamy” (www.pg.edu.pl). W skład wspomnianej delegacji, oprócz dr Turskiego wchodzili: inż. Kazimierz Kopecki, dr Kazimierz Kubik, inż. Franciszek Otto i Stanisław Szymański.
Prof. Edmund Wittbrodt w swym artykule zatytułowanym „Zarys historii Politechniki Gdańskiej po 1945 r. Odbudowa i pierwsze lata” podaje, iż „w 1945 roku kadra nauczająca liczyła 112 pracowników naukowych, w tym 8 profesorów zwyczajnych i 28 na stanowiskach profesorskich”. Wymienia ich nazwiska, w tym Eustachego Tarnawskiego. Ten zaś przybył do Gdańska 20 IV 1945 r. Wkrótce podjął pracę nie tylko na Politechnice Gdańskiej. Został również wizytatorem szkół zawodowych w Kuratorium Okręgu Szkolnego Gdańskiego. Ponadto przez rok czasu – od września 1945 r. – pracował na stanowisku kierownika Ośrodka Metodycznego.
W czerwcu 1947 r. obronił pracę doktorską na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. Trzy lata później został kierownikiem III Katedry Matematyki na Wydziale Chemicznym PG. Funkcję tę pełnił do momentu likwidacji poszczególnych katedr, w miejsce których powstały instytuty międzywydziałowe: Instytut Fizyki i Instytut Matematyki z zakładami do dydaktyki na wszystkich wydziałach. Ponadto – do momentu przejścia na emeryturę w grudniu 1970 r. – prowadził wykłady z matematyki na Wydziale Elektrycznym PG.
We wrześniu 1952 r. otrzymał tytuł zastępcy profesora, dwa lata później – docenta, w 1957 r. – profesora nadzwyczajnego (tytularnego). W 1967 r. został profesorem zwyczajnym. W latach 1964 – 67 był członkiem Senatu PG. Eustachy Tarnawski był również jednym z organizatorów gdańskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, powołanej zarządzeniem Ministra Oświaty 1 X 1946 r. na bazie utworzonego rok wcześniej Państwowego Pedagogium. Siedziba tej instytucji znajdowała się początkowo w budynku V Liceum Ogólnokształcącego w Oliwie. W pierwszym roku jej funkcjonowania, istniały tylko dwie sekcje (kierunki kształcenia): matematyczno – fizyczna i przyrodniczo – geograficzna. Kierownictwo pierwszej z wymienionych powierzono Eustachemu Tarnawskiemu.
W 1949 r. po rozbudowie struktur WSP i przekształceniu sekcji w wydziały Tarnawski został dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii, w 1952 r. profesorem kontraktowym. W latach 1952 – 1959 pełnił funkcję kierownika Katedry Matematyki.
Był autorem lub współautorem programów nauczania matematyki w szkołach średnich i wyższych oraz skryptów i podręczników dla studentów np.:
- „Matematyka: dla studentów wydziałów mechanicznych i elektrycznych szkół politechnicznych cz. I i II
- „Niektóre wiadomości z rachunku przybliżonego (wykłady matematyki na Wydziale Chemicznym)”
- „Elementy geometrii analitycznej i algebry”.
W okresie powojennym Eustachy Tarnawski przyczynił się do powstania w naszym mieście naukowego ośrodka matematycznego. W 1952 r. z jego inicjatywy powstało tu pierwsze w Polsce koło matematyczne dla młodzieży szkół średnich z całego województwa gdańskiego.
Został członkiem reaktywowanego po wojnie Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Zebranie organizacyjne Oddziału Gdańskiego tegoż towarzystwa odbyło się w lutym 1949 r. na Politechnice Gdańskiej. Jego członkami zostali nie tylko profesorowie i doktorzy PG, ale również wykładowcy Wyższej Szkoły Pedagogicznej, pracownicy Instytutu Matematycznego PAN oraz nauczyciele szkół średnich. Eustachy Tarnawski przez kilka lat pełnił funkcję przewodniczącego tegoż towarzystwa, a w 1984 r. został jego członkiem honorowym.
Profesor został dwukrotnie (w dwudziestoleciu międzywojennym i w PRL) odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Odznaką Grunwaldzką, odznaką honorową „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, medalem pamiątkowym 50 – lecia Gminy Polskiej i Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Jak wspomniałam na początku po wojnie uhonorowano go dyplomem: „Zasłużył się dobrze w walce o sprawę polską w byłym Wolnym Mieście Gdańsku”. Nie zgodził się na przyznanie mu tytułu honoris causa PG; decyzję tę motywował względami zdrowotnymi i rodzinnymi. W okresie powojennym ożenił się z powtórnie. Tym razem z absolwentką Wyższej Szkoły Pedagogicznej, następnie nauczycielką matematyki, Anną Topolnicką.
Zmarł 30 VI 1992 r. w Sopocie. Zgodnie z jego wolą pochowano go obok pierwszej żony na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.
Pisząc powyższy artykuł korzystałam z:
- „Encyklopedii Gdańskiej”
- Wikipedii
- www.pg.edu.pl/sapg/biuletyn-sapg Biuletyn Informacyjny Politechniki Gdańskiej nr 5/2020, artykuł pt. „Minęło 75 lat od pierwszego po wojnie roku akademickiego na Politechnice Gdańskiej”
