W poniedziałek 16 października 2017 w Muzeum II Wojny Światowej odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Wojna i pamięć. Pamięć kulturowa o II wojnie światowej w Polsce, Niemczech i Rosji.” Konferencja została zorganizowana przez dr Karola Nawrockiego (dyrektora MIIWŚ), Roberta Kostro (dyrektora Muzeum Historii Polski)  oraz dr hab. Bartosza Korzeniewskiego (kierownika Grupy Badań nad Pamięcią Zbiorową w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM). Naukowcy, goście oraz publiczność dyskutowali poruszając tematy począwszy od architektury muzeów po tematy ocierające się o metafizykę i sny ofiar wojny.

międzynarodowa konferencja naukowa w MIIWŚ
międzynarodowa konferencja naukowa w MIIWŚ

Konferencja rozpoczęła się referatem inauguracyjnym; po nim nastąpiły trzy panele oraz dyskusje.

Referat inauguracyjny: „Architektura i pamięć – projektowanie muzeów oraz ekspozycji poświęconych historii II wojny światowej”  (Mirosław Nizio, Nizio Design International)

Mirosław Nizio opowiedział o zawiłościach i trudnościach projektowania muzeów oraz wizjach upamiętnienia miejsc szczególnych w martyrologii naszego narodu. Na kilku przykładach pokazał, w jaki sposób umiejętnie upamiętniać miejsca pamięci i budować muzea – tak, aby odzwierciedlały symbolikę miejsca, a zarazem były zrozumiałe dla przeciętnego odwiedzającego.

Panel I

Wykład I: „II wojna światowa na wystawie stałej Muzeum Historii Polski” (Robert Kostro, Muzeum Historii Polski)

Robert Kostro przedstawił  ogólne założenia Muzeum Historii Polski, planowanego na terenie Cytadeli Warszawskiej. Wystawa stała będzie opowiadała o dziejach Polski odwołując się przede wszystkim do trzech pojęć tematów: wolność, tożsamość i przemiany cywilizacyjne. Prelegent zaznaczył, że ważnym elementem budującym wystawę stałą będą oryginalne obiekty.

Wykład II: „Obraz II wojny światowej na wystawie stałej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku” (dr hab. Bartosz Korzeniewski, prof. UAM, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

dr hab. Bartosz Korzeniewski, prof. UAM, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
dr hab. Bartosz Korzeniewski, prof. UAM, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Naukowiec skupił się na wystawie stałej w Muzeum II Wojny Światowej. Zaapelował on o naukowe ukierunkowanie sporu o wystawę stałą. „To muzeum powinno być muzeum dialogu.” Zauważył, że niektóre fragmenty wystawy są wyśmienite, chociażby trzy mieszkania z  różnych okresów II wojny światowej. Celnie wskazał różnice pokoleniowe odwiedzających wystawę. Na czym innym skupia się młodzież (multimedia), a na czym innym osoby starsze (wyposażenie mieszkań i eksponaty). Uwypuklił też dysproporcje, które cechują całe muzeum, czyli olbrzymie korytarze i przestrzeń wspólna oraz ciasnota niektórych (zwłaszcza początkowych) sal wystawowych. Wskazał również na złe i niefortunne (wspólne) przedstawienie powstań w Pradze, Paryżu i Warszawie, których skala i znaczenie były rożne. Zaznaczył  pominięcie w wystawie stałej postaci Maksymiliana Kolbe i Jana Pawła II. Wspomniał o braku historii lokalnej, gdańskiej i pomorskiej. Ponadto stwierdził że „muzeum to nie skamielina” i należy rozbudowywać wystawę o nowe wątki, a te, które są potraktowane  skromnie, należy poszerzyć. Każdy z Polaków przeznaczył na to muzeum 12 zł, co daje globalnie ogromna kwotę. Nie można zmarnować tego potencjału, oczekiwania tu były i są ogromne.

Wykład III: „Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku: perspektywy i wyzwania” (dr hab. Grzegorz Berendt, prof. UG, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku)

Zastępca dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku  zapewnił, że wystawa będzie rozbudowywana, a pominięte wątki na wystawie stałej będą realizowane w pomieszczeniach przeznaczonych obecnie na wystawy czasowe. Podkreślił, też że jest potrzeba stworzenia nowej ekspozycji na półwyspie Westerplatte, aby należycie wykorzystać obiekty należące do Wojskowej Składnicy Tranzytowej .

Panel II

Wykład I: „Muzeum i testament. Jak tworzą nas umarli i my umarłych?” (prof. dr hab. Karl Josef Pazzini, prof. em., Uniwersytet w Hamburgu)

prof. dr hab. Karl Josef Pazzini, prof. em., Uniwersytet w Hamburgu
prof. dr hab. Karl Josef Pazzini, prof. em., Uniwersytet w Hamburgu

Profesor określił się jako psychoanalityk. Dowiedzieliśmy się, że ideę muzeum w obecnej formie  wymyślono w czasie Rewolucji Francuskiej, gdy zaczęły one pełnić funkcję edukacyjną. Muzeum to pewien zapis przeszłości, który ma wpływ na nas i jednocześnie my dajemy umarłym postać i przekazujemy ich wiekom przyszłym.

Wykład II: „Memuaryzacja narodowego socjalizmu we Freiburgu (prof. dr hab. Bernd Martin, prof. em., Uniwersytet we Freiburgu)

prof. dr hab. Bernd Martin, prof. em., Uniwersytet we Freiburgu
prof. dr hab. Bernd Martin, prof. em., Uniwersytet we Freiburgu

Wykład dotyczył sposobów, w jakich mieszkańcy Freiburga uporali się z pamięcią o wojnie (poczucie winy, wypieranie z pamięci, próby zadośćuczynienia). Na to potrzebny był czas. Obecnie miasto zaprasza na różne uroczystości obywateli żydowskich, polskich i francuskich, stosuje różne formy upamiętniania, chociażby wystawy czy „potykacze” – tabliczki w bruku przed dawnymi domami Żydów z nazwiskami ich mieszkańców.

Wykład III: „Spory o pamięć – wokół polskich filmów fabularnych o II wojnie światowej” (dr Amelia Korzeniewska, Towarzystwo Naukowe im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu)

W tej części prelegentka wykazała pokoleniowe różnice w odbiorze filmów (młodzi skupiają się na wizualizacji, starsi na samych treściach), omówiła obrazy demitologizujące polskie męstwo w czasie II wojny światowej (bez wartościowania) czy osłabiające  dumę narodową w ramach wolności słowa i przekazu filmowego. Wspomniała też o białych plamach w historii powojennej Polski (Katyń, stosunki polsko-radzieckie, generał Nil) oraz współczesnych filmach z wątkiem polskiej winy.

Panel III

Wykład I: „Pamięć wojny zapisana w snach” (dr hab. Stefan Bednarek, prof. em., Uniwersytet Wrocławski)

Marzenia senne są zawsze związane z biografią śniącego. Dlatego stają się przedmiotem analizy. Sny o wojnie są zawsze traumatyczne i towarzyszy im bardzo mocne poczucie bezsilności i sytuacji bez wyjścia. Są to sytuacje błądzenia, uciekania lub zamknięcia w pułapkach.

Wykład II: „Rosyjsko-polskie projekty dotyczące zachowywania pamięci o wojnie na terenie byłych Prus Wschodnich” (Anton Zheriagin, Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)

Wykładowca skupił się na cmentarzach w województwie warmińsko-mazurskim oraz współpracy polsko-rosyjskiej w zakresie ich zachowania. Wspomniał też sytuację powojenną Królewca i obwodu kaliningradzkiego (w samym mieście było 20 obozów koncentracyjnych).

Wykład III: „Trasa Pamięci Muzeum Historycznego Miasta Krakowa: idea, doświadczenia, projekty” (Monika Bednarek, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Fabryka Emalia Oskara Schindlera)

Monika Bednarek omówiła sposoby upamiętniania ofiar wojny w Krakowie. Podkreśliła rolę Fabryki Emalia Oskara Schindlera, która jest silnym liderem w krakowskim muzealnictwie (dzięki filmowi Stevena Spielberga) oraz konieczność przywracania pamięci (getto krakowskie, obóz Plaszow).

Wykład IV: „II wojna światowa w pamięci lokalnej i muzealnej narracji na przykładzie wystawy Losy Szamotulan i ich rodzin w czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945)” (Michalina Janaszak, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Muzeum-Zamek Górków w Szamotułach)

Michalina Janaszak, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Muzeum-Zamek Górków w Szamotułach
Michalina Janaszak, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Muzeum-Zamek Górków w Szamotułach

Ten wykład miał na celu przybliżenie działalności niewielkiego, lokalnego muzeum, jakim jest Zamek Górków w Szamotułach.

Wykład V: „II wojna światowa w pamięci trzech pokoleń mieszkańców Baranowicz (Białoruś)” (Joanna Dworzecka, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Joanna Dworzecka opisała wojnę w pamięci trzech kobiet z jednej rodziny w Baranowiczach: Polki Heleny (najstarsza), jej córki Marii (urodzonej już w  Białorusi) i Danuty (wnuczki Heleny, identyfikującej się jako patriotka polska i białoruska). W ich pamięci wojna ma trzy okresy:  pierwszy rozpoczyna się wraz z wejściem ZSRR 15 września 1939 i okupacją do roku 1941; drugi to okupacja niemiecka 1941-44; trzeci – okupacja radziecka od 1944 do 1991 roku. Radzieccy partyzanci postrzegani są jako grabieżcy.  Są również wspomnienia o  rozstrzeliwaniu Polaków, likwidacji getta żydowskiego i administracji radzieckiej.

Po każdym panelu miała miejsce dyskusja. Były pytania o liczbę ofiar wojny po stronie radzieckiej oraz całej operacji bolszewickiej od 1917 roku; o zbiorową pamięć Austriaków;  o postawy Polaków wobec Żydów; jaką datę przyjmują Niemcy za początek wojny. Najżywiej komentowany był panel I ze względu na zmiany w wystawie MIIWŚ oraz  funkcjonalność i usytuowanie budynku poniżej wód gruntowych.

dr Karol Nawrocki, dyrektor MIIWŚ
dr Karol Nawrocki, dyrektor MIIWŚ

Zdaniem dyrektora Karola Nawrockiego  należy bardziej wyeksponować polską historię wojenną. Obcokrajowiec, wychodząc z muzeum,  powinien wiedzieć, kim był major Henryk Dobrzański „Hubal”, kim był rotmistrz Witold Pilecki czy Irena Sendlerowa symbolizująca 6,5 tys. polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Obecnie wspomnienie o Irenie Sendlerowej znajduje się koło rury kanalizacyjnej.

Konferencja trwała 10 godzin.

Gdańsk Strefa Prestiżu

Gdańsk, Polska

One thought on “Muzeum to nie skamielina

  • Bardzo dobra konferencja. Oby więcej podobnych.

    Odpowiedz

Dodaj opinię lub komentarz.