Powszechnie znana i zasłużenie szanowana jest bogata historia gdańskiego browarnictwa. Są w naszym regionie piwa, które mają równie ciekawą historię.

Podstawą dobrego piwa jest krystalicznie czysta woda. Nie mniej istotne jest odpowiednie dobranie twardości wody do gatunku warzonego piwa. Twarda woda (charakteryzująca się min. dużą ilością wapnia i magnezu) wykorzystywana jest do piw ciemnych. Miękka woda, wykorzystywana jest w procesie warzenia piwa jasnego. W myśl przekazów historycznych źródło krystalicznie czystej wody o wyjątkowych walorach smakowych zostało odkryte w 1580 roku w Elblągu przez 'synów Albionu’ (kupców angielskich). Woda z owego źródła wykorzystywana była przez słynny pomorski browar Brauerei Englisch Brunen – 'BEB’ (Browar Angielski Zdrój), który posiadał przywilej dostarczania „złotego trunku” na dwór cesarza niemieckiego.

W XIV wieku w Elblągu istniało ponad 150 browarów. W tym samym czasie w Gdańsku istniało ponad 400 browarów. Podobnie jak w Grodzie nad Motławą produkcja elbląskiego piwa była nadzorowana przez cech słodowników i browarników. W 1772 roku (pierwszy rozbiór Polski) w Elblągu istniało 159 browarów. W 1872 roku w Elblągu założono największy zakład browarniczy jaki kiedykolwiek istniał w Prusach – ‘Elbinger Aktien-Brauerei’ (Towarzystwo Akcyjne Browar Elbląski).

Od lewej: Paul von Hindenburg (1847-1934), Wilhelm II Hohenzollern (1859-1941), Erich Ludendorff (1865-1937).

Elbląskie piwo warzone w owym browarze było eksportowane do najodleglejszych zakątków Europy. W 1880 roku został on przejęty przez spółkę Brauerei Englisch Brunnen (Browar Angielski Zdrój). Od 1900 roku ten elbląski browar został oficjalnym dostawcą piwa na dwór cesarza Wilhelma II Hohenzollerna (1859-1941). Wysyłał również swe produkty „dolnej fermentacji” do późniejszego feldmarszałka Paula von Hindenburga (1847-1934). Ta swoista 'rządowa reklama’ skutecznie zadziałała na smakoszy 'trunku z białym kołnierzykiem’, wielu zapragnęło pić takie samo piwo co cesarz. Właśnie od tego momentu browar w Elblągu szybko zaczął się rozwijać, wykupując (a następnie zamykając lub w najlepszym wypadku przejmując kontrolę produkcyjną) browarów na terenie całych Prus. To 'prestiżowe’ piwo zaczęło być bardzo popularne w tej części Europy. W 1916 roku spółka elbląskich browarów wykupiła browar w Malborku (Ordensbrauerei Marienburg), a następnie w Kwidzynie (Brauerei Hammermühle, Marienwerder). W 1918 roku elbląski browar przejął kilka browarów w Gdańsku m.in.: Alte Danziger Brauerei E. Rodenacker (powstały w 1712 roku  mieszczący się niegdyś przy Hundegasse 11/12 – dzisiejsza ul. Ogarna) oraz Brauerei Paul Fischer (znajdujący się niegdyś przy Hundegasse 8/9). Pracowników przejmowanych browarów często zatrudniano w Brauerei Englisch Brunnen Elbing (ceniono ich doświadczenie i wiedzę). Piwa warzone w elbląskim Browarze Angielski Zdrój były wielokrotnie nagradzane na konkursach piwowarskich organizowanych m.in.: w Gdańsku (w 1883 r.), w Królewcu (w 1887 r. i 1895), w Elblągu (w 1891 r.). Największe odziały sprzedaży elbląskiego piwa znajdowały się w Gdańsku, Tczewie, Chojnicach, Toruniu i w Olsztynie. Symbolem elbląskiego piwa był mały aniołek (niem. engel) siedzący na beczce. Do tej pory nie odnalazłem konkretnej przyczyny wykorzystania tego symbolu w tym browarze. Osobiście nasuwa mi się pewne skojarzenie. Możliwe, że swoista 'gra słów’ (engelische/englisches – anielski/angielski) spowodowała wykorzystanie symbolu anioła (putta) w Browarze Angielski Zdrój. Na marginesie, znany jest przecież w Gdańsku 'Dom Angielski’ (Englisches Haus) nazywany czasem 'Domem Anielskim’ (Engelische Haus) znajdujący się na obecnej ul. Chlebnickiej.

Przeczytaj też:

Angielski Zdrój cieszył się niegdyś niezwykłą popularnością w Gdańsku. Skutecznie konkurował ceną, smakiem, wielością gatunków z lokalnymi potentatami 'endemicznych piw’ warzonych w browarach we Wrzeszczu-Kuźniczkach (Danziger Aktien-Bierbrauerei 'DAB’, Kl. Hammer) oraz w Nowym Porcie (Richard Fischer, Export und Lager bier, Neufahrwaser). Zaopatrywał on większość hoteli w Gdańsku i w okolicach Gdańska. Szeroka sieć dystrybucji pozwalała na realizację nawet niewielkich zamówień, które (mając często charakter czysto 'detaliczny’) były jednak rentowne dla tego zakładu (i to w czasie kiedy toczyła się I wojna światowa). Poniżej przedstawiam przykładowe rachunki wystawione w latach: 1916/1917 przez Brauerei Englisch Brunnen Elbing niewielkiemu hotelowi Waltera Bahlingera mieszczącemu się niegdyś w miejscowości Sobbowitz (dzisiejszym Sobowidzu, w gminie Trąbki Wielkie).

Brauerei Englisch Brunnen Elbing dbało o każdego klienta, bez względu na wielkość zamówienia. Słynne były dawne elbląskie piwa z owego browaru, takie jak: słodowe, karmelowe, jasne bawarskie, białe berlińskie, typu pilzneńskiego, ciemne (portery). Elbląski browar produkujący rocznie ok. 90 tys. hektolitrów piwa, jak każdy inny szanujący się zakład tego typu, w swej ofercie konsumenckiej posiadał także szeroki wachlarz napojów bezalkoholowych i chłodzących (np. lemoniadę). Chmiel był pozyskiwany z Bawarii i Czech. Nowoczesny elbląski zakład browarniczy (zatrudniający około 200 osób) dysponował m.in. własnym laboratorium, działem produkcji drożdży, słodownią, fabryką beczek, wytwórnią lodu, specjalnymi połączeniami kolejowymi oraz własnymi wagonami chłodniczymi, samochodami ciężarowymi, stajniami i około 30 końmi zaprzęgowymi. Ciekawostką jest fakt, iż nazwa browaru 'Browar Angielski Zdrój’ vel 'Browar Angielska Studnia’ nie została zmieniona do 1945 r.  Ostatnim dyrektorem zakładu był Johannes Adischkewitz, który niezwykle dbał o swych pracowników (m.in. organizował pomoc socjalną, wspólne święta i okazjonalne uroczystości). Ten dyrektor browaru był niezwykle lubiany i poważany przez swych pracowników, znali go wszyscy obywatele Elbląga (często nazwany był zdrobniale „Adi”).

Tabor kolejowy kolejowy Brauerei Englisch Brunnen Elbing, źródło: www.aefl.de
Tabor kolejowy kolejowy Brauerei Englisch Brunnen Elbing, źródło: www.aefl.de

 

Tabor samochodowy Brauerei Englisch Brunnen Elbing, źródło: www.aefl.de
Tabor samochodowy Brauerei Englisch Brunnen Elbing, źródło: www.aefl.de

Teren tego elbląskiego browaru zajmował powierzchnię ok. 70 morgów (1 morga pruska = 0,5673 ha). W 1945 roku elbląski browar uległ zniszczeniu, ale dość szybko został odbudowany wznawiając swą produkcję w 1946 roku. W tymże roku dołączono do niego rozlewnię piwa w Braniewie, a w 1947 r. słodownię w Malborku, otwierając nową kartę historii słynnego browaru.

Osobiście uważam, że tajemnica sukcesu i prestiżu słynnego przedsiębiorstwa piwowarskiego Brauerei Englisch Brunnen Elbing polegała w dużej mierze na tym, że szanowano i dbano o KAŻDEGO klienta (i pracownika) zakładu, bez względu czy był to cesarz, pracownik na dziale rozlewni, czy właściciel niewielkiego hotelu w małej miejscowości.

Jak mawiał Robert Bosch (1841-1942):

Lepiej stracić pieniądze niż zaufanie.“

Na koniec pewna 'piwna’ ciekawostka.

Zaprawdę, znane były niegdyś w 'prestiżowych kręgach’ piwa warzone w dawnej Rzeczypospolitej. Istnieje anegdota związana z nuncjuszem papieskim Hipolitem Aldobrandinim, a późniejszym papieżem Klemensem VIII (1536-1605), który cierpiąc pragnienie w silnej gorączce, wzdychał w swym łożu: „O santa piva di Polonia! O santa birra di Warka! (O święte polskie piwo! O święte piwo z Warki!). Czuwający przy nim duchowni uważali, że papież ma na myśli nieznaną bliżej świętą i co rychlej przyłączyli się do papieskich błagań, chóralnie powtarzając: O santa piva di Polonia! O santa birra di Warka! (O święte polskie piwo! O święte piwo z Warki!).

Delektujmy się (z umiarem i rozwagą) szlachetnym, złocistym trunkiem wspominając m.in. greckiego filozofa – Platona (427–347 p.n.e.), który twierdził, że:

Ten, kto wymyślił piwo, był mędrcem.

Jacek Szymański

2 thoughts on “Prestiżowy browar Englisch Brunnen

  • super artykuł! idę wypić piwko za zacnego Autora! :D

    Odpowiedz
  • Kto zniszczył browar we Wrzeszczu był łotrem.

    Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *