Niech pani chroni tego chłopca

Chciał uratować świat. Świat skazany jednostronnie na zagładę. Przecież był romantykiem. Pozytywistą. Żołnierzem. Idealistą. Patriotą. Poetą. Komendantem VIII Okręgu BCh. Przede wszystkim – Wołyniakiem.

Porozumieć się trzeba, uniknąć rozlewu krwi bratniej – tak mówił. Po ukraińsku i po polsku. No i wykonywał rozkaz. „Rozkaz to święta rzecz”. W Budach Ossowskich koło Radowicz spędził ostatnią noc. Rankiem z Krzysztofem Markiewiczem, „Czartem” odświeżyli mundury. Polskie, oficerskie, z dystynkcjami. Jechali wszak oficjalnie, delegaci  rządu Rzeczypospolitej Polskiej, parlamentariusze Cywilizacji.

Ostatnich gospodarzy swoich przestrzegł, by chronili się w Zasmykach. Tam, gdzie samoobrona. Zostawił im złe przeczucia i swoją modlitwę. „…Bądź wola Twoja! Ale nie może być wolą Twoją, by mord i krwawe rozpasanie rządziły światem. Spraw, by za wolą Twoją opustoszały więzienia, by leśne doły przestały napełniać się trupami, by szatan ucieleśniony w człowieku nie świstał nad głowami naszymi biczem grozy…”

Ruszyli w trzech: on, Markiewicz i woźnica Witold Dobrowolski. Z gałązką oliwną miast zbrojnej obstawy. W lasku koło Kustycz napotkani Ukraińcy rozerwali 28-letniego porucznika Zygmunta Jana Rumela końmi. Był 11 lipca 1943 roku. Krwawa niedziela.

„Dwie mi Matki – Ojczyzny hołubiły głowę –
Jedna grzebień bursztynu czesała we włos,
Druga rafy porohów piorąc koralowe,
Zawodziła na lirach dolę ślepą – los…

Jedna oczom tańczyła pasem złotolitym,
Czerep drugą obijał – pijany jak trzos –
Jedna boso garnęła smutek za błękitem –
Druga kurem jej piała buntowniczych kos…

Dwie mnie Matki – Ojczyzny wyuczyły mowy –
W warkocz krwisty plecionej jagodami ros –
Bym się sercem przełamał bólem w dwie połowy –
By serce rozdwojone płakało – jak głos…”

Wypłakało: matkę jego i siostrę ocalił Ukrainiec.

Niewielką spuściznę po nim, żona, Anna, sanitariuszka, przeniosła w walizce przez powstanie warszawskie. Przykazania Leopolda Staffa – „Niech pani chroni tego chłopca, to będzie wielki poeta” – spełnić już nie mogła.

Dziś jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej.

Jarosław Kiliński