Tym razem chciałabym opowiedzieć o rezerwacie przyrody Mewia Łacha, który znajduje się po obu stronach Przekopu Wisły, u jego ujścia do Zatoki Gdańskiej i składa się z dwóch części: mniejszej zachodniej, o powierzchni 18,91 ha (na wschodnim krańcu Wyspy Sobieszewskiej, w pobliżu Świbna) i większej wschodniej, liczącej 131,55 ha zlokalizowanej na terenie gminy Stegna, w sąsiedztwie Mikoszewa, w otulinie Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana”.
Poniższy artykuł napisałam korzystając z „Encyklopedii Gdańskiej”, Wikipedii oraz plansz ustawionych na terenie rezerwatu Mewia Łacha.
Podane we wstępie liczby określające wielkość powierzchni obu części rezerwatu są umowne z uwagi na zmienność powierzchni piaszczystych łach. Dodam, iż jest to jedyny w naszym kraju rezerwat o zmiennej powierzchni.
Przekop Wisły, który stanowi sztuczny ujściowy odcinek Wisły o długości 7,1 km, szerokości 250–400 m został wybudowany w latach 1891–1895 w miejscu dawnej odnogi Wisły, Przemysławy (zanikłej w średniowieczu). Wody Wisły oraz prądy morskie systematycznie nanosiły pokłady piasku rumoszu skalnego po obu stronach ujścia rzeki. Z czasem tereny te stały się siedliskiem różnych gatunków ptaków i roślin.
Rezerwat ten został utworzony w 1991 r. na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Jego powierzchnia liczy 150,46 ha. Jak już wspomniałam, jest to wielkość umowna. Teren ten podlega Urzędowi Morskiemu w Gdyni. Jednak nadzór nad działaniami ochronnymi pełni Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku. Chronione są tu miejsca lęgowe rzadkich gatunków ptaków (np. rybitw), miejsca odpoczynku i żerowania ptaków, szata roślinna oraz „dynamika procesów akumulacyjnych stożka ujściowego Przekopu Wisły” (informacja podana na jednej z plansz znajdujących się na terenie rezerwatu).
Jak podaje Wikipedia, rezerwat ten „włączono do sieci Natura 2000; tu znajduje się tzw. część wschodnia dwóch obszarów Natura 2000 ptasiego Ujście Wisły PLB220004 i siedliskowego Ostoja w Ujściu Wisły PLH220044. W Bałtyckim Systemie Obszarów Chronionych HELCOM jest to MPA nr 302 Ujście Wisły”.
Jak już wspomniałam, w rezerwacie znajdują się miejsca lęgowe oraz siedliska żerowania i odpoczynku różnych gatunków ptaków. Zaobserwowano tu ok. 220 gatunków ptaków. Co najmniej 50 z nich to gatunki lęgowe, w tym gatunki wchodzące w skład awifauny wydm i plaż. W okresie wiosennych i jesiennych migracji ptaków możemy zaobserwować na terenie rezerwatu biegusy zmienne, krzywodziobe, piaskowce, szlamiki i inne gatunki ptaków siewkowych. Żerują tu rybitwy, kaczki, mewy i łabędzie. Występuje tu największa w Europie koncentracja mewy małej (do 40 tys. osobników) oraz mewy pospolitej (do 150 tys.).
W rezerwacie tym znajduje się jedyna w naszym kraju kolonia rybitw czubatych, pośród których gniazdują także rybitwy rzeczne oraz bardzo rzadkie w naszym kraju rybitwy białoczelne i sieweczki obrożne. Obserwowano tutaj także gniazdujące ostrygojady.
Wśród ptaków wodno-błotnych (blaszkodziobych) spotykamy tu takie gatunki, jak: lodówka, ogorzałka, czernica, gągoł i nurogęś. Spędzają w rezerwacie miesiące jesienno-zimowe; przylatują do naszego kraju z dalekiej północy. Zaobserwowano tutaj także gatunki ptaków wyjątkowo pojawiających się w naszym kraju: sieweczkę morską, sieweczkę mongolską, świstunkę grubodziobą i pijawnika.
Rezerwat daje schronienie również niektórym gatunkom ssaków. Stałymi mieszkańcami są bobry; bytują na terenie małych jeziorek po stronie zachodniej rezerwatu oraz dużego jeziora w pobliżu Mikoszewa. Widuje się także zające i sarny.
Od kilku lat przebywają tu stale foki szare (szarytki morskie), które stanowią przedmiot badań Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Helu.
Jak podaje Wikipedia. w latach 2016–2018, w ramach projektu pn.: „Pilotażowe wdrożenie monitoringu gatunków i siedlisk morskich w latach 2015–2018” przeprowadzono badania występowania i liczebności foki szarej w polskich obszarach morskich. Z przeprowadzonych obserwacji wynika, iż u ujścia Przekopu Wisły w okresie linienia fok utrzymuje się stado tych zwierząt w liczbie ok. 200 osobników.
Ponadto zaobserwowano nieliczne foki pospolite, np. w czerwcu 2011 r. widziano samicę foki pospolitej ze świeżo narodzonym młodym, co jest drugim przypadkiem narodzin tego gatunku w historii w Polsce.
Rezerwat Mewia Łacha stanowi doskonałe miejsce obserwacji i badań ornitologicznych prowadzonych od 2007 r. przez Grupę Badawczą Ptaków Wodnych „Kuling” we współpracy z ornitologami z Uniwersytetu Gdańskiego.
Pracownicy tejże grupy badawczej wraz z wolontariuszami Błękitnego Patrolu WWF i pracownikami Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana” monitorują teren rezerwatu w okresie wiosenno-letnim z uwagi na wzmożony ruch turystyczny. Odwiedzający rezerwat często bowiem lekceważą zakazy spacerowania po wytyczonych szlakach (np. przechodzą przez taśmy przegradzające ścieżki), zadeptują gniazda i niszczą roślinność, wśród której występują gatunki chronione np. mikołajek nadmorski i kruszczyk rdzawoczerwony.
Na terenie rezerwatu nie wolno plażować, ani też spacerować z psami.
Wspomniani badacze i wolontariusze zabezpieczają miejsca odpoczynku i żerowania ptaków, w tym kolonie lęgowe rybitw i gniazda sieweczek. Organizują również społeczne akcje sprzątania odpadów oraz prowadzą pogadanki dla turystów i wspólne obserwacje przyrody.
Szkodliwe skutki dla zwierząt zamieszkujących teren rezerwatu przynoszą również sporty wodne, w tym wind- i kitesurfing, żeglarstwo, pływanie łodziami motorowymi i skuterami wodnymi w bliskim sąsiedztwie łach i wysp. Hałas bowiem płoszy ptaki i foki.
Fauna zamieszkująca ten rezerwat to nie tylko ptaki i ssaki. Obok nich żyją także płazy i gady. Spotykamy tu takie chociażby gatunki płazów, jak: ropucha zielona i paskówka, żaba moczarowa, trawna i wodna. Do przedstawicieli gadów należy przykładowo padalec (beznoga jaszczurka).
Rezerwat Mewia Łacha słynie również z bogatych skupisk roślinnych. Obserwuje się tu ponad 450 gatunków roślin naczyniowych. Wydmy nadmorskie są porośnięte takimi roślinami, jak mikołajek nadmorski i kruszczyk rdzawoczerwony oraz trzcinnikownica nadbrzeżna, piaskownica zwyczajna, wydmuchrzyca piaskowa, turzyca piaskowa, lnica wonna (najcenniejszy gatunek, chroniony w ramach programu Natura 2000, endemit wybrzeży południowego Bałtyku), solanka kolczysta, rukwiel nadmorska, szczotlicha siwa, jastrzębiec baldaszkowy, groszek nadmorski, kocanka piaskowa, fiołek trójbarwny nadmorski.
Najbardziej charakterystycznym zbiorowiskiem porastającym tzw. wydmę szarą (w którą z czasem przekształca się wydma biała) jest murawa napiaskowa (z jasieńcem i kocankami). Ze względu na swą unikalność i specjalizację jest to siedlisko priorytetowe w sieci Natura 2000.
Rezerwat Mewia Łacha wchodzi w skład większego obszaru (liczącego 1748,1 ha), który obejmuje Ujście Wisły wraz z przyległymi wodami Bałtyku oraz wschodnią część Ujścia Wisły Śmiałej z jeziorami Ptasi Raj i Karaś. Najcenniejsze jego fragmenty chronione są jako rezerwaty Mewia Łacha i Ptasi Raj. Obszar ten został wpisany na listę obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym w ramach Konwencji Ramsarskiej. Konwencja ta jest umową międzynarodową podpisaną w 1971 r. w celu promowania ochrony i zrównoważonego użytkowania terenów podmokłych na całym świecie.