W 1957 r. w plebiscycie „Dziennika Bałtyckiego” na najlepszego sportowca Wybrzeża pierwsze miejsce zajął zawodnik gdańskiego klubu Lechia, kolarz szosowy, z zawodu ślusarz, Henryk Kowalski. Największe sukcesy w sporcie odnosił w latach 50. i 60. M.in. został dwukrotnym zwycięzcą Tour de Pologne. Po zakończeniu kariery sportowej na początku lat 70. przez krótki czas pracował jako trener w klubie Lechia.
W późniejszym okresie popadł niestety w zapomnienie. Na gdańskiej Żabiance, na której mieszkał, mało kto wiedział, kim był i jakie były jego zasługi dla sportu. Urodził się 17 VII 1933 r. w Turzysku na ob. Ukrainie. Do Gdańska przybył po wojnie.
„W czasie wojny w pobliżu wybuchła bomba i od tego czasu Henryk nie dosłyszał. Był szczupły, miał 172 cm wzrostu przy 66 kg wagi” (Piotr Ejsmont, www.gdansk.pl).
W 1946 r. Henryk Kowalski został zawodnikiem Lechii, gdańskiego klubu sportowego utworzonego w sierpniu 1945 r. pod nazwą Klub Sportowy Biura Odbudowy Portów. Nazwę „Lechia” nadano mu pod koniec lutego następnego roku. Otrzymał wtedy w użytkowanie dawny stadion miejski przy ul. Traugutta 29 we Wrzeszczu (przed wojną Albert Forster Stadion, czyli stadion im. Alberta Forstera).
Początkowo Henryk Kowalski trenował w tym klubie piłkę nożną, potem uprawiał lekkoatletykę i boks. Dopiero w 1951 r. zainteresował się kolarstwem. Z Lechii przeniósł się wtedy do sekcji kolarskiej Stali Gdańsk, będącej kołem sportowym Zrzeszenia Sportowego Stal przy Stoczni Gdańskiej, działającego w latach 1949 – 57. Klub ten powstał w 1949 r. w wyniku przekształcenia Zakładowego Klubu Sportowego „Stoczniowiec Gdańsk” (ZKS Stoczniowiec Gdańsk).
Zawodnicy tegoż klubu początkowo trenowali na boisku na Biskupiej Górce, potem na stadionie przy ul. Traugutta, a od września 1952 r. – na stadionie przy ul. Marynarki Polskiej. Ze Stali Gdańsk Henryk Kowalski przeniósł się na krótko do Gwardii Gdańsk, klubu sportowego powstałego w 1948 r. z połączenia Milicyjnego Klubu Sportowego „Pogoń” z Milicyjnym Klubem Sportowym „Gdynia”.
Po rozwiązaniu sekcji kolarskiej w Gwardii Henryk Kowalski przez pewien czas trenował w klubie Budowlanych Warszawa, po czym powrócił do Lechii Gdańsk. Swoją karierę sportową zakończył w 1971 r. Startował w wyścigach kolarskich organizowanych w Trójmieście, na terenie województwa gdańskiego, jak również ogólnopolskich. W połowie lat pięćdziesiątych został powołany do kadry narodowej, reprezentował nasz kraj w zawodach międzynarodowych odbywających się zarówno w Europie, jak i na innych kontynentach. Nie sposób wymienić wszystkie wydarzenia sportowe, w których wziął udział; przypomnę tylko część z nich.
Dodam, że na co dzień (również po zakończeniu kariery sportowej) Henryk Kowalski był pracownikiem Gdańskiej Wytwórni Części Samochodowych (od 1971 r. „Bimet”; ob. Federal – Mogul Bimet SA grupa Tenneco), której siedziba od 1952 r. mieściła się przy al. Grunwaldzkiej 481. Pracował tam jako szlifierz – wzorcarz.
Jako kolarz pierwsze sukcesy zaczął odnosić będąc zawodnikiem Gwardii Gdańsk: w 1953 r. zajął siódme miejsce w mistrzostwach kolarskich pionu Gwardia. W tym samym roku wystartował w czteroetapowym I Wyścigu Dookoła Województwa Gdańskiego (WDP). Po trzecim etapie uplasował się na trzecim miejscu, jednak po ukończeniu czwartego etapu – został sklasyfikowany na miejscu czternastym. Wkrótce zwyciężył w zorganizowanym w Gdyni, ogólnopolskim I Wyścigu Kolarskim o Puchar Przechodni Dowódcy Marynarki Wojennej.
W następnym roku startował m. in. w Tour de Pologne, czyli Wyścigu Kolarskim Dookoła Polski (WDP), którego trasa liczyła ponad 2000 km. Po jego ukończeniu został sklasyfikowany na dwudziestym drugim miejscu. W tym samym roku zwyciężył w trzech innych wyścigach: o puchar Kwidzyna, Elbląga i Ziemi Kaszubskiej. Został też wtedy powołany do kadry narodowej. Reprezentował nasz kraj w zorganizowanym w Belgii, siedmioetapowym wyścigu Przez Dziewięć Prowincji (ok. 1100 km), w którym zajął trzydzieste dziewiąte miejsce, a z zespołem z Polski – siódme.
W 1955 r. wystartował w eliminacjach do reprezentacyjnej szóstki polskich kolarzy mających uczestniczyć w VIII Wyścigu Pokoju; zajął niestety siódme miejsce. Stało się to możliwe za rok: wygrał eliminacje do IX Wyścigu Pokoju; w wyścigu tym został sklasyfikowany na trzydziestym piątym miejscu. W sierpniu 1955 r. w czasie II Międzynarodowych Igrzysk Sportowych Młodzieży w Warszawie z reprezentacją Polski zajął trzecie miejsce. Latem 1956 r. wystartował w reprezentacji Polski w Tour d’ Europe, wyścigu, którego trasa wiodła przez takie kraje, jak: Jugosławia, Włochy, Szwajcaria, Francja, Austria, RFN, Belgia. W trzecim etapie zajął miejsce piąte. W klasyfikacji ogólnej zajął trzydzieste piąte miejsce. Polska reprezentacja zdobyła miejsce siódme.
Jesienią 1956 r. Henryk Kowalski został na trzy miesiące zawieszony za udział w zawodach komercyjnych, organizowanych bez wiedzy Sekcji Kolarskiej GKKF. Kolejny rok przyniósł Kowalskiemu nowe sukcesy: został mistrzem kolarskim Gdyni (w wyścigu na 100 km), a następnie Wybrzeża (po raz drugi został Mistrzem Wybrzeża cztery lata później). W zorganizowanym późnym latem 1957 r. Wyścigu Kolarskim Dookoła Polski (1968 km) również zdobył pierwsze miejsce. W tym samym roku wziął udział w dwóch wyścigach organizowanych poza granicami naszego kraju: Wyścigu Dookoła Austrii (zajął miejsce piętnaste) oraz wyścigu Berlin – Cottbus – Berlin (ukończył go z drugą lokatą). Wiosną 1958 r. w XI Wyścigu Pokoju (na 2212 km) uplasował się na dwudziestym piątym miejscu. W następnym roku zdobył brązowy medal w szosowych kolarskich mistrzostwach Polski; latem zajął trzecie miejsce w trzyetapowym Wyścigu Dookoła Mazowsza. W 1960 r. wystartował w górskich kolarskich Mistrzostwach Polski (zajął czwarte miejsce) oraz w Wyścigu Kolarskim Dookoła Bułgarii (zajął miejsce trzecie).
W kolejnych latach brał udział w zawodach kolarskich w różnych krajach, nie tylko na kontynencie europejskim np. w 1961 r. zajął drugie miejsce w wyścigu organizowanym przez francuski dziennik „L’ Humanité. Rok później w IX Wyścigu Dookoła Egiptu z zespołem Polski zajął drugie miejsce, a w Tour of Britain – jako zawodnik indywidualny został sklasyfikowany na pięćdziesiątej piątej pozycji. W 1963 r. zdobył drugie miejsce w Dżakarcie – wyścigu zorganizowanym z okazji I Igrzysk Afryki i Azji (GANEFO). Parę lat później zajął pierwsze miejsce (również drużynowo z zespołem z Polski) w piętnastooetapowym wyścigu Vuelta a Cuba – dookoła Kuby (Guantanamo – Hawana).
W międzyczasie dwukrotnie zdobył pierwsze miejsce w wyścigu o Puchar Miasta Tczewa (na 120 km) oraz ósme w międzynarodowym I Bałtyckim Wyścigu Przyjaźni Gdańsk – Wilno, w którym był najstarszym zawodnikiem. Z drużyną z Gdańska zajął wtedy drugie miejsce. W roku Milenijnym, w I Wyścigu „Szlakiem Zamków Piastowskich” zorganizowanym na Dolnym Śląsku z okazji obchodów tysiąclecia państwa polskiego – Henryk Kowalski zajął pierwsze miejsce. W tym samym roku został mistrzem kolarskim Wybrzeża (indywidualnie i drużynowo); w XXIII Wyścigu Dookoła Polski – zajął miejsce ósme.
Ostatnim większym sukcesem tegoż sportowca było zdobycie mistrzostwa Wybrzeża w jeździe górskiej w 1970 r. W drugiej połowie lat 60 – tych – jeszcze przed zakończeniem kariery sportowej – pracował jako trener. Np. w 1966 r. szkolił reprezentację kolarską Gdańska, która następnie wzięła udział w II Bałtyckim Wyścigu Przyjaźni Gdańsk – Wilno. Po zakończeniu kariery przez krótki czas trenował młodzież kolarską klubu Lechia.
Władze miasta Gdańska uhonorowały go dwukrotnie, przyznając w 1966 r. odznakę „Za Zasługi dla Gdańska” (w 1966 r.) oraz w 2018 r. medal „Za zasługi dla gdańskiego sportu”.
Henryk Kowalski zmarł 11 VII 2021 r. Został pochowany w kolumbarium na cmentarzu komunalnym nr 6 na Chełmie.
Został upamiętniony rok po śmierci: na ścianie bloku, w którym mieszkał przy ul. Gospody 23 odsłonięto tablicę pamiątkową przypominającą o jego osiągnięciach sportowych.
Powyższy tekst napisałam na podstawie następujących źródeł:
- „Encyklopedia Gdańska”
- Wikipedia
- www.gdansk.pl
