Dziś chciałabym przybliżyć sylwetkę przedwojennego działacza polonijnego, a zarazem pedagoga, Kazimierza Sołtysika. Obecnie jest postacią prawie zapomnianą.

Szkoła Podstawowa nr. 58 przy ul. Skarpowej 3 w Gdańsku, której patronem jest Kazimierz Sołtysik

Otóż, Kazimierz Sołtysik urodził się w Przemyślu 2 III 1893 r. jako jeden z dziewięciorga dzieci Anny i Antoniego. Jego ojciec był urzędnikiem Dyrekcji Finansów Namiestnictwa, który pracował w różnych miastach w Galicji. Ostatecznie osiadł we Lwowie. Tam Kazimierz ukończył w 1911 r. gimnazjum oraz konserwatorium muzyczne. Po maturze podjął studia polonistyczne na tamtejszym Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. W czasie studiów należał do akademickiego koła Towarzystwa Szkoły Ludowej (przez pewien czas był jego prezesem). Znalazł się także w szeregach Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, będącej konspiracyjną organizacją polskich studentów.

Jego edukację przerwał wybuch pierwszej wojny światowej. Na początku sierpnia 1914 r. wstąpił do utworzonego wówczas Legionu Wschodniego (polskiej organizacji wojskowej powstałej pod auspicjami Naczelnego Komitetu Narodowego), a po jego rozwiązaniu we wrześniu tegoż roku otrzymał powołanie do wojska austriackiego, gdzie pełnił służbę pozafrontową. W tamtym czasie uczęszczał do austriackiej szkoły oficerskiej w Lublinie, którą ukończył w stopniu sierżanta podchorążego. Po upadku Austro – Węgier i zwolnieniu z wojska został w listopadzie 1918 r. w drodze powrotnej do Lwowa internowany przez Ukraińców w Stryju (przetrzymywano go przez ponad pół roku).

Od czerwca 1919 r. do grudnia 1920 r. służył w Wojsku Polskim. Walczył w wojnie polsko – ukraińskiej jako dowódca oddziału łączników konnych. W grudniu 1919 r. odbył we Lwowie specjalny kurs, dzięki któremu uzyskał uprawnienia pracownika oświatowego w wojsku.
Na początku 1920 r. powrócił na poprzednie stanowisko przy 5. DP; brał udział w wojnie polsko – sowieckiej, przy czym w lipcu zachorował na czerwonkę, przez co znalazł się w szpitalu polowym.

Po demobilizacji w grudniu 1920 r. powrócił do Lwowa, gdzie podjął pracę jako dziennikarz. Jednocześnie kontynuował przerwane studia. 1 IV 1923 r. otrzymał nominację na ustawowego nauczyciela etatowego. Wkrótce został zatrudniony w gimnazjum i Seminarium Nauczycielskim w Złoczowie (ob. miasto w obwodzie lwowskim Ukrainy). Jednocześnie dał się poznać jako społecznik. W 1924 r. otrzymał stopień ppor. rezerwy.

W 1928 r. zdecydował się na przyjazd do Wolnego Miasta Gdańska, gdzie w styczniu 1929 r. podjął pracę jako polonista w tamtejszym Gimnazjum Polskim. Równocześnie prowadził szkolne koło miłośników języka polskiego oraz kierował szkolną biblioteką.

Budynek dawnego Gimnazjum Polskiego w Gdańsku przy ul. Augustyńskiego

Jednocześnie działał w licznych gdańskich organizacjach polonijnych; uczestniczył w szerzeniu polskiej kultury i oświaty. Przykładowo wygłaszał wykłady dla polskiej załogi wojskowej na Westerplatte. Był członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Muzycznego w Gdańsku. Należał także do zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej. W listopadzie 1933 r. zorganizował jej biuro, którego przez pewien czas był kierownikiem. Jego działalność nie ograniczała się tylko do pracy na rzecz ludności polskiej miasta Gdańska; Sołtysik nie zapominał o zagrożonych germanizacją i narażonych na szykany, polskich mieszkańcach wsi znajdujących się w granicach Wolnego Miasta.
Udzielał się także w Gminie Polskiej i Związku Obrońców Ojczyzny. Pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Koła Przyjaciół Harcerstwa oraz członka Komisji Rewizyjnej Okręgu Związku Harcerstwa Polskiego w Gdańsku.

W 1933 r. na polecenie Gdańskiej Macierzy Szkolnej podjął się zorganizowania polskiej szkoły średniej dla młodzieży, która zamierzała podjąć pracę zawodową po uzyskaniu średniego wykształcenia. Placówka ta pod nazwą Polska Szkoła Średnia Macierzy Szkolnej w Gdańsku znalazła siedzibę w budynku Dyrekcji Kolei.

Budynek Dyrekcji Kolei

Zaczęła działać w marcu 1934 r. W szkole tej nauczano także przedmiotów zawodowych. Kazimierz Sołtysik został jej dyrektorem i nauczycielem języka polskiego. Wtedy zrezygnował z pracy w Gimnazjum Polskim. W swym nowym miejscu pracy zorganizował chór szkolny, który występował nie tylko w Wolnym Mieście Gdańsku, ale także w miastach na terenie Polski.
Sołtysik ponadto pracował jako rzeczoznawca Komisariatu Generalnego RP w Gdańsku – jako specjalista zagadnień szkolnictwa polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku. Jego wiedzę wykorzystywano przy podpisywaniu umów polsko – gdańskich dotyczących oświaty.

Dawny budynek Komisariatu Generalnego RP w Gdańsku

Zajmował się także pracą publicystyczną. W 1936 r. opublikował pracę pt. „Szkolnictwo polskie na terenie Wolnego Miasta Gdańska” (w: „Piętnastolecie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1921 – 36”) oraz kilka artykułów i recenzji m. in. w „Przeglądzie Pedagogicznym” i „Straży Gdańskiej”. Za działalność kulturalno – oświatową otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.

Kazimierz Sołtysik z uwagi na swą działalność w WMG był obiektem szykan ze strony władz WMG.

16 IX 1939 r. Kazimierz Sołtysik został aresztowany w Gdyni jako „ciężki przestępca polityczny” i osadzony w podziemiach tamtejszego Sądu Okręgowego. Przewieziono go do gdańskiego więzienia przy ob. ul. Kurkowej, a stamtąd w listopadzie – do więzienia w Wejherowie. Zginął rozstrzelany w masowej egzekucji (300 przedstawicieli gdańskiej inteligencji) 11 XI 1939 r. w Lasach Piaśnickich.

Pomnik ku czci gdańskich nauczycieli pomordowanych w czasie II wojny światowej (wśród 44 nazwisk upamiętniono również Kazimierza Sołtysika)

Jego żoną była Helena z d. Małaczyńska (zm. 6 II 1960 r. w Gdyni – Orłowie). Ich syn Andrzej (1922 – 99) służył w stopniu bossmanmata w Polskiej Marynarce Wojennej (w czasie II wojny służył na ORP „Garland”). Po wojnie osiadł  w Anglii. Zajmował się malarstwem i grafiką.

20 III 1965 r. Kazimierz Sołtysik został patronem Szkoły Podstawowej nr 58 przy ul. Skarpowej 3 w Gdańsku – Siedlcach.

Jego nazwisko umieszczono na pomniku odsłoniętym we wrześniu 1984 r. przy ul. Wałowej w Gdańsku (przed budynkiem schroniska młodzieżowego) ku czci polskich nauczycieli pomordowanych i zmarłych w czasie II wojny światowej oraz na tablicy pamiątkowej umieszczonej we wrześniu 1981 r. na ścianie Domu Harcerza przy ul. Za Murami w Gdańsku, ku czci gdańskich harcerzy zgładzonych w czasie wojny.

Tablica na ścianie Domu Harcerza w Gdańsku

Maria Sadurska

 

Dodaj opinię lub komentarz.