Najstarszy w Gdańsku

Stanął sobie w pruskim Gdańsku, przeżył swego fundatora, przetrwał okropieństwa pierwszej, a także i drugiej wojny światowej. Nie ruszyły go też żadne europejskie przemiany polityczne. Nadal stoi i patrzy z wysoka…

Jest najstarszym z gdańskich pomników.

Odsłonięto go 27 września 1898 roku, w 85 rocznicę kapitulacji garnizonu francuskiego, upamiętniając poległych pod Gdańskiem żołnierzy rosyjskich walczących tu w bitwach 1734, 1807 i 1813 roku. Stoi pomiędzy ulicą Dąbrowskiego a Redutą Miejską, na terenie tzw. Grodziska.

Fundatorem był car Mikołaj II a budowę nadzorował konsulat rosyjski w Gdańsku. Firma „Granit” z Hango w Finlandii. Na pomniku możemy odczytać napis (oczywiście ci, którzy znają cyrylicę):

„Русским воинам павшим при осадах Данцига” (Rosyjskim żołnierzom poległym w oblężeniach Gdańska).

Są również daty bitew – 1734, 1807,1813 i data budowy 1898. Zachwyci nas niewątpliwie ciekawa mozaikowa ikona z postacią św. Jerzego. Na szczycie pomnika znajduje się prawosławny krzyż. Pomnik stoi przypuszczalnie na mogile Rosjan poległych w 1734 roku. Leży ich tu ponoć ponad 700.

A co oznaczają poszczególne daty?

Rok 1734
Wtedy to Gdańsk udzielił schronienia Stanisławowi Leszczyńskiemu, po tym jak w Polsce doszło do podwójnej elekcji. Stronnicy francuscy wybrali we wrześniu 1733 r. na króla Stanisława Leszczyńskiego, którego córka Maria została żoną ówczesnego monarchy Francji Ludwika XV. Z drugiej strony wspierająca Austrię Rosja poparła wybór Augusta III, władcy Saksonii, syna poprzedniego polskiego króla Augusta II. Armia rosyjska rozprawiwszy się ze zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego w Warszawie ruszyła na Gdańsk. W lutym 1734 rozpoczęło się jego oblężenie. Miasta broniło 6,5 tysiąca żołnierzy i 8 tysięcy uzbrojonych mieszczan. Wkrótce do pomocy przysłano im około 2,5 tysiąca żołnierzy z Francji. Liczba żołnierzy oblegających wojsk wynosiła 40–45 tysięcy żołnierzy. Pod koniec oblężenia na pomoc przybyło jeszcze 10 tysięcy wojskowych z Saksonii.Oblężenie trwało 135 dni. Obie strony poniosły potężne straty w ludziach, a miasto również w infrastrukturze. Miasto w końcu musiało się poddać, zaś pod koniec czerwca król Stanisław Leszczyński opuścił nasze miasto w przebraniu i schronił się w Królewcu (dzisiejszy Kaliningrad).

Rok 1807
Początek wieku XIX to oczywiście okres tzw. „napoleoński” . W swoim marszu na wschód „Mały Kapral” zahaczył też o nasze miasto. Na początku 1807 roku rozpoczęło się oblężenie Gdańska.  Miało to też związek z toczącą się wówczas wojną pomiędzy Francją a Prusami. Gdańsk nie był zbyt dobrze przygotowany do obrony, była ona w trakcie realizacji i do kapitulacji doszło pod koniec maja.
Cesarz wjechał do Gdańska 1 czerwca 1807 roku. A potem były kontrybucje, podatki na rzecz Francuzów… Potem Gdańsk po raz pierwszy był Wolnym Miastem, ale o tym może innym razem…

Rok 1813
Zima 1812/13 i rosyjski mróz pokonały wielką, niezwyciężoną armię i zmusiły do odwrotu. Wódz – Bonaparte zdecydował, że główna linia jego obrony będzie opierała się na rzece Wiśle, z Wolnym Miastem Gdańskiem jako głównym punktem oporu.  I wtedy się zaczął koszmar Gdańska. Miasto oblegały armia rosyjska i pruska, a wewnątrz broniły się wojska francuskie. Trwało to blisko jedenaście miesięcy. Okropny czas. Ale o tym może też innym razem.
Decyzję o kapitulacji podjęto po wielkim pożarze, który nocą 31 października 1813 roku, strawił południową część Wyspy Spichrzów z zapasami żywności. Kapitulację podpisano 29 listopada. Gdańsk znowu stał się pruskim miastem.

Trzy daty – 1734,1807 i 1813- każda z nich, zważywszy na ilości poległych, tragiczna. I to niezależnie od tego jakiej byli narodowości. Oby nigdy więcej nie trzeba było stawiać takich pomników- pomników pamięci poległych.

Ewa Czerwińska, przewodnik po Trójmieście

Artykuł ukazał się pierwotnie na blogu  Ewa Czerwińska