AMBIT czyli OBEJŚCIE PREZBITERIUM

Mijając część południową transeptu przechodzimy do ambitu, czyli obejścia prezbiterium. Patrząc w głąb widzimy po prawej stronie pod oknami ciąg barokowych ołtarzy, a także bogato zdobione dębowe ławy. Ławy te znajdują się w ambicie oraz w nawie północnej i jest ich w sumie jedenaście. Powstały w roku 1612 prawdopodobnie wykonane rękoma zakonników z Oliwy, których snycerski talent będziemy mieli okazję jeszcze niejednokrotnie podziwiać. Każda z ław jest bogato zdobiona renesansowymi elementami oraz pozłacanymi inskrypcjami łacińskimi na belkowaniu. Teksty inskrypcji to zaczerpnięte cytaty biblijne lub sentencje świętych.

Oliwa

Obok pierwszej z dwusiedziskowych ław umieszczono bogato zdobiony pochodzący z połowy XVII tzw. Mały baldachim. Powstał w jednym z pomorskich zakładów hafciarskich, niektórzy badacze wskazują, że twórcą mógł być brat zakonny Johann Flemming – znany hafciarz cysterski. Wykonany został w jedwabiu, przy użyciu pereł, złotych i srebrnych nici. Dzięki temu uzyskano trwały i niezwykle „mięsisty” haft ze zdobieniami w formie liści i kwiatów oraz powtarzającymi się również w podniebiu. Uwagę zwraca ciekawa szczególnie interesująca kolorystyka motywów roślinnych. Podniebie baldachimu jest udekorowane monogramem Chrystusa (IHS) oraz dwoma monogramami Maryi, w otoczeniu ornamentyki narzędzi męki Pańskiej.

Zaraz po minięciu ozdobnej kraty, która zamyka wejście do ambitu, po lewej stronie znajdują się epitafia oraz obelisk. Obiekt o strzelistym kształcie, podtrzymywany przez dwa leżące lwy to obelisk upamiętniający postać Georga von Hülsena. Zbudowany z piaskowca i udekorowany przez Jana Meissnera, jednego z najwybitniejszych gdańskich rzeźbiarzy, około roku 1760. Georg  von Hülsen był podkomorzym króla Augusta II Mocnego oraz ojcem Georga – biskupa smoleńskiego i Johanna – wojewody mińskiego. To właśnie synowie byli fundatorami tego obelisku.

Katedra Oliwska

Obelisk zasłania odkryte częściowo romańskie przejście do pierwszego XII wiecznego oratorium, a być może nawet do legendarnej kaplicy książąt pomorskich, która istniała w tym miejscu jeszcze przed przybyciem cystersów do Oliwy. Materialnymi śladami istnienia murowanego oratorium są widoczne tutaj kamienny cokół i mur romański.

Następnym ciekawym obiektem jest epitafium Reinholda i Erdmundy Teresy Heidenstein. Prace nad epitafium rozpoczęły się w roku 1615, kiedy to Reinhold ofiarował na rzecz klasztoru w Oliwie 500 florenów. Dzięki tej darowiźnie i koneksjom rodzinnym Erdmundy (była bratanicą opata Dawida Konarskiego) sekretarz króla Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy wykupił sobie prawo pochówku w kościele klasztornym w Oliwie. Heidensteinowie byli jednymi z najznamienitszych postaci XVII wieku wywodzących się z Pomorza. Rienhold pochodził z miejscowości Sulęczyno na Kaszubach. Największą część epitafium stanowi główna tablica, gdzie na czarnym tle złotymi zgłoskami opisane zostało życie Reinholda. Tablica flankowana jest owalnymi obrazami o tematyce biblijnej, a w szczególności wątkami powstania z martwych różnych postaci: młodzieńca z Naim, Łazarza, córki Jaira oraz zmartwychwstanie umarłych po śmierci Jezusa. Na dole znajdują się herby rodowe małżonków, na górze zaś owalne portrety Reinholda i Erdmundy oraz scena ukrzyżowania Chrystusa.

Następnym epitafium, znajdującym się na wewnętrznej ścianie ambitu jest tablica ku pamięci pierwszego opata oliwskiego Dittharda. Epitafium opata Dittharda zostało ufundowane w XVI wieku przez konwent oliwski. Obiekt ten powstał zapewne już po spaleniu kościoła przez Gdańszczan w roku 1577. Łacińska inskrypcja wskazuje, że obiekt powstał w miejscu wcześniej istniejącego okazałego pomnika. Napis o tej samej treści znajduje się na ścianie, zakryty ciemną tablicą. Dodatkowo na epitafium umieszczono herb klasztoru oliwskiego i niewielki obraz malowany na desce, przedstawiający moment przybycia pierwszych cystersów do Oliwy.

Oliwa

Przy zewnętrznej ścianie obejścia prezbiterium ustawiono szereg barokowych ołtarzy. Pierwszym z nich jest ołtarz Św. Marcina. Wykonany z marmuru o różnych barwach oraz adamaszku. Ołtarz jest trzyczęściowy i jak większość ołtarzy w katedrze składa się z predelli (dolnej części), nastawy (część główna) i zwieńczenia (na szczycie). W predelli znajduje się podłużny obraz przedstawiający Jezusa i Matkę Bożą wraz z apostołami, udającymi się na Górę Oliwną. W tle widać zabudowania Jerozolimy. Tematem obrazu głównego jest moment odejścia Jezusa do Domu Ojca. Twarze apostołów i Maryi zwrócone są ku wznoszącemu się w przestworza Chrystusowi. Z tyłu stoi dwoje aniołów. Jeden z nich wskazuje Niebo, drugi zaś pochyla się nad jednym z apostołów, jakby dodając mu otuchy i obiecując powtórne przyjście Jezusa. W zwieńczeniu ołtarza ustawiono rzeźbę Św. Marcina na koniu, rwącego część swej szaty dla biedaka czołgającego się u jego stóp. Z tyłu, na drugim planie, umieszczono rzeźbę Św. Roberta z Molesmes – z pastorałem w dłoni – założyciela zakonu cystersów oraz Św. Jacka z monstrancją i figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem. Tarcza herbowa i „Poraj’ wskazują na opata Aleksandra Kęsowskiego, jako fundatora ołtarza.

Następnym ołtarzem jest trzyczęściowy ołtarz Św. Jana Chrzciciela, ufundowany w roku 1645 przez opata Aleksandra Kęsowskiego. W predelli, zamiast malowidła znajduje się wyryta łacińska sentencja „Ty, dziecię zostaniesz prorokiem Najwyższego, będziesz szedł przed Nim, torując drogę”. Słowa te są skierowane do Św. Jana. Rzeźby stojące po zewnętrznych stronach korynckich kolumn to archanioł Gabriel i ubrany w kapłańską szatę ojciec Jana Chrzciciela Zachariasz. Malowidło umieszczone w centralnym miejscu ołtarza obrazuje potęgę zmartwychwstania Jezusa. Rozbudzeni strażnicy grobu Pańskiego nie kryją przerażenia zasłaniając twarze przed światłością otaczającą Syna Bożego. Jako wyraz triumfu Chrystus trzyma w prawej dłoni palmę zwycięstwa, w lewej zaś drzewiec z czerwoną chorągwią. W zwieńczeniu, bezpośrednio na tarczą herbową fundatora umieszczono płaskorzeźbę Jana Chrzciciela. Po jego obu stronach znajdują się rzeźby św. Anny i Św. Elżbiety – matki Jana Chrzciciela.

cdn…

Wojciech Stybor

Copyright © 2005 Wojciech Stybor. All rights reserved.

Dodaj opinię lub komentarz.