Fotorelacje

Projekcja filmu pt. „Obrońcy” w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Ostatnim etapem obchodów 81. rocznicy wybuchu II wojny światowej organizowanych przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku była prapremiera filmu dokumentalnego w reżyserii Pawła Domańskiego pt. „Obrońcy”, będącego produkcją Telewizji Polskiej SA 2020.

 

Film ten został poświęcony pracom archeologicznym prowadzonym w 2019 r. przez zespół archeologów Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 (będącego oddziałem Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku), w wyniku których zostały odnalezione szczątki dziewięciu obrońców Westerplatte. Ekshumowane szczątki były badane przez antropologów, a następnie genetyków (pod kierownictwem prof. Andrzeja Ossowskiego) z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Dzięki pomocy prokuratury udało się dotrzeć do rodzin poległych żołnierzy, którzy wyrazili zgodę na pobranie materiału do genetycznych badań porównawczych od zmarłych osób spokrewnionych z ekshumowanymi westerplatczykami. To pozwoliło na identyfikację szczątków pięciu odnalezionych osób. W czasie tegorocznych uroczystości na Westerplatte ich krewni otrzymali noty identyfikacyjne.

Szczątki obrońców zostaną godnie pochowane na cmentarzu Westerplatte, obok ich dowódcy, mjr. Sucharskiego oraz porucznika Kowalczyka. Planowane jest też przeniesienie cmentarza w pobliże miejsca odnalezienia szczątków przez archeologów.

Zidentyfikowani żołnierze to: plutonowy Adolf Petzelt, kapral Bronisław Perucki, kapral Jan Gębura, starszy strzelec Władysław Okrasa oraz legionista Józef Kita.

Prowadzący dr Marek Szymaniak

Projekcja odbyła się w sali konferencyjnej im. mec. Jana Olszewskiego na poziomie – 3 w gmachu muzeum. Wstęp był bezpłatny, na podstawie zaproszeń. Film trwał 51 minut. Wszystkich gości obowiązywało przestrzeganie obostrzeń związanych z pandemią, czyli założenie maski ochronnej, dezynfekcja rąk przed wejściem na salę oraz  zajmowanie tylko oznaczonych miejsc.

Projekcję wspomnianego filmu poprzedziła prezentacja etiudy filmowej poświęconej jednemu ze wspomnianych, zidentyfikowanych westerplatczyków, Władysławowi Okrasie (Okraszewskiemu). Ten, jako że z zawodu był piekarzem, został włączony do drużyny gospodarczej, która zaopatrywała w żywność załogę Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Żołnierz ten najprawdopodobniej poniósł śmierć 2 IX 1939 r. w pobliżu wartowni nr 5 w wyniku jej zbombardowania. Nastąpiło to ok. godz. 18-ej. Przypuszcza się, iż zginął tuż po dostarczeniu wieczornego posiłku żołnierzom, którzy bronili tej wartowni.

Dr Karol Nawrocki wraz z dr. Markiem Szymaniakiem

W dalszej kolejności wysłuchaliśmy dyskusji będącej swego rodzaju wprowadzeniem do filmu. Dyskusję tę poprowadził Marek Szczepaniak, kierownik Działu Naukowego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. W dyskusji udział wzięli: dr Karol Nawrocki (dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku), prof. Bogusław Madaliński (rektor Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie), prok. Andrzej Pozorski (zastępca Prokuratora Generalnego i Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu) oraz reżyser i scenarzysta Paweł Domański. Dodam jeszcze, że na widowni obecni byli przedstawiciele poszczególnych ekip zaangażowanych w to, jakże ważne, przedsięwzięcie, czyli np. archeolodzy, genetycy, filmowcy.

prok. Andrzej Pozorski

W pierwszej kolejności w dyskusji zabrał głos dr Karol Nawrocki, jako gospodarz muzeum. W swej wypowiedzi podkreślił potrzebę budowy Muzeum Westerplatte, jako Oddziału Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Będzie ono jednym z najważniejszych muzeów w naszym kraju. Placówka ta powinna była powstać już dawno, gdyż od zakończenia II wojny światowej upłynęło 75 lat. A to miejsce jest symbolem wybuchu II wojny światowej. Wiele krajów nie uznaje daty 1 września 1939 r. za początek wojny, tylko moment agresji hitlerowskiej na ZSRR. Tym bardziej powinno powstać muzeum w tym szczególnym miejscu, aby przekazywać światu prawdę na temat początku tego światowego konfliktu zbrojnego. Zwłaszcza, że wiele krajów już dawno wybudowało muzea w miejscu ważnych bitew II wojny światowej, np. w Pearl Harbour. Dr Nawrocki stwierdził, że dopóki Polska nie pochowa w godny sposób swoich bohaterów, w tym obrońców Westerplatte, nie będzie mogła powiedzieć, że „zachowała się, jak trzeba”.

Jako drugi głos zabrał zastępca Prokuratora Generalnego, Andrzej Pozorski. Wyraził zadowolenie z podjętych działań na Westerplatte, gdyż wreszcie dadzą one odpowiedź na różne pytania i wątpliwości, jakie wiążą się z tym tematem. Jest wdzięczny, że Prokuratura mogła włączyć się w te działania; ma nadzieję, że będą one kontynuowane.

Rektor PUM, prof. Bogusław Madaliński

Głos zabrał również prof. Bogusław Madaliński piastujący godność rektora uczelni medycznej, w której zespół genetyków prowadził badania ludzkich szczątków odnalezionych przez archeologów. Podkreślił, iż PUM zajmuje obecnie trzecie miejsce w kraju w rankingu wyższych uczelni (po Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Jagiellońskim). Naukowcy związani z tą uczelnią mają do dyspozycji najnowsze narzędzia do badań oraz na bieżąco współpracują z uczonymi amerykańskimi. Ich osiągnięcia liczą się na świecie. Poza tym – w kontekście omawianych w czasie dyskusji badań prowadzonych na Westerplatte – wskazał na konieczność współpracy osób reprezentujących różne profesje: archeologów, antropologów, genetyków i prokuratorów.

Jako ostatni głos zabrał Paweł Domański, reżyser i scenarzysta filmu „Obrońcy”. Goście Muzeum II Wojny Światowej mogą pamiętać go jako twórcę filmu zatytułowanego „Milczące pokolenie”, przedstawiającego wstrząsającą historię Danuty Szyksznian-Ossowskiej.

Paweł Domański podzielił się swymi wspomnieniami z okresu, kiedy wraz ze swą ekipą filmował prace prowadzone przez archeologów na Westerplatte; wyraził satysfakcję, że mógł być tam obecny. Dzięki temu niejako uczestniczył w tych ważnych działaniach, co poczytuje sobie za zaszczyt.

Po tej wypowiedzi dr Marek Szymaniak zaprosił zgromadzonych na widowni do obejrzenia filmu i życzył im dobrego odbioru.

Reżyser Paweł Domański

W filmie tym usłyszeliśmy wypowiedzi różnych osób, które uczestniczyły we wspomnianych wyżej działaniach. Ponadto zobaczyliśmy materiały archiwalne (fotografie i fragmenty filmów), które znajdują się w zasobach Muzeum II Wojny Światowej. Dotyczyły one zarówno początku II wojny światowej, jak i migawek z życia w przedwojennym Gdańsku, a także okresu powojennego.

W formie wprowadzenia została skrótowo przedstawiona historia utworzenia Wolnego Miasta Gdańska, które od samego początku stanowiło zarzewie konfliktu pomiędzy Niemcami a Polską. To był swego rodzaju prolog mającego nastąpić konfliktu zbrojnego. Historię tę opowiedział prof. Grzegorz Berendt, zastępca Dyrektora Muzeum II Wojny Światowej ds. naukowych.

Potem usłyszeliśmy relacje m.in: Filipa Kuczmy (kierownika badań archeologicznych prowadzonych z ramienia Muzeum Westerplatte i Wojny 1939), Tomasza Błyskosza (z Oddziału IPN w Gdańsku), Andrzeja Pozorskiego, dr. hab. Andrzeja Ossowskiego. Każdy z nich opowiadał o pracy podległych mu pracowników. Mogliśmy też zobaczyć utrwalone przez ekipę filmową poszczególne etapy ich mozolnej, wielomiesięcznej pracy.

Wniosek, jaki może wyciągnąć widz, jest taki, że do tej pory nie ma właściwego upamiętnienia Westerplatte jako pola bitwy. Brak czytelnego oznakowania różnych ważnych miejsc, np. stacjonowania pancernika Schleswig-Holstein. Zaś pomnik Obrońców Wybrzeża odsłonięty w październiku 1966 r. ma tylko i wyłącznie wymiar propagandowy. Świadczy o tym również data odsłonięcia przypadająca w rocznicę bitwy pod Lenino, a nie w dniu wybuchu II wojny światowej.

Uczestnicy dyskusji, która odbyła się przed projekcją filmu

Polskie władze, zarówno w okresie PRL-u, jak i po transformacji ustrojowej, nie uczyniły nic dla zachowania godnej pamięci o tym miejscu i jego Obrońcach.

Film „Obrońcy” został zaprezentowany tego samego dnia w TVP 1 o godz. 21. 30

Maria Sadurska

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *