Gibraltar, zamorskie terytorium Wielkiej Brytanii, położone na południowym wybrzeżu Półwyspu Iberyjskiego, nad Zatoką Gibraltarską.
Według mitologii greckiej Gibraltar powstał, gdy Herakles (przemianowany przez Rzymian na Herkulesa) przygotowując się (z nakazu wyroczni delfickiej) do wykonania dziesiątej z dwunastu prac, a miało nią być uprowadzenie wołów Geryona (Gerionesa) trójgłowego olbrzyma, dotarł do skalnej mierzei odgradzającej morze od oceanu. Bohater skruszył skały i otworzył wodom, dotąd rozdzielonym, ujście. Wbił w ziemię potężne cyple skalne. Nazwano je Słupami Heraklesa. Pokonanie olbrzyma to już inna historia, o której można przeczytać np. w „Mitach Greków i Rzymian” Wandy Markowskiej czy „Mitologii” Jana Parandowskiego.
Za cieśniną według niektórych badaczy miała znajdować się legendarna Atlantyda. A Gibraltar (czyli Góra Tarika) zawdzięcza swą obecną nazwę berberyjskiemu wodzowi o imieniu Tarik ibn Zijad, który w 711 roku rozpoczął podbój Półwyspu Iberyjskiego, będącego wówczas pod panowaniem Wizygotów.
Historycy odnotowują, że od 1309 roku, gdy to władcy Kastylii podjęli walkę z Maurami, do 1462 roku miało miejsce osiem oblężeń Gibraltaru. To ostatnie zakończyło się zdobyciem miasta przez chrześcijan. W 1501 Izabela Katolicka wydała edykt o przyjęciu Gibraltaru do korony hiszpańskiej. W 1704 roku Gibraltar zajęły wojska angielskie i holenderskie, a w 1713 na mocy traktatu pokojowego w Utrechcie terytorium to przekazano Wielkiej Brytanii.
Dziś Gibraltar przyciąga turystów z całego świata. Podziwiają ukształtowanie terenu, ową słynną Skałę Gibraltarską (Słup Heraklesa po europejskiej stronie Cieśniny), fotografują jedyny żyjący w Europie na wolności gatunek małp – magoty gibraltarskie, wypatrują afrykańskich brzegów…
Jak wielu z owych turystów, zwłaszcza ludzi młodych niepochodzących z Polski, kojarzy to miejsce z tragicznym faktem, którego osiemdziesiąta rocznica przypadała w 2023 roku ? Mam nadzieję, że wiedzę o tym, co wydarzyło się tu w 1943 roku, mają na pewno przybysze z Polski, choć reformowanie szkolnictwa, jakie proponuje nam nowy rząd, może doprowadzić do sytuacji, w której dzisiejszym uczniom data 4. lipca 1943 będzie obca …
A to dzień śmierci generała broni, premiera Rzeczypospolitej na Uchodźstwie i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Władysława Sikorskiego (1881 – 1943). Wielu badaczy zajmowało się ową „katastrofą w Gibraltarze”. Samolot spadł do morza w 16 sekund po starcie. Nie odnaleziono ciał wszystkich towarzyszących generałowi pasażerów. Przeżyła tylko jedna osoba – pilot.
Wobec wielu niejasności (niektórzy historycy sądzą nawet, że na pokładzie samolotu znajdowało się więcej osób niż oficjalnie podano), a przede wszystkim ze względu na utajnienie dokumentów przez stronę brytyjską, istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo, że miał miejsce zamach. Tak zatytułował swoją książkę Tadeusz A. Kisielewski. Publikacja ukazała się w 2005.
Władysław Sikorski został pochowany 16 lipca 1943 roku na cmentarzu polskich lotników w Newark. Po pięćdziesięciu latach jego ciało zostało sprowadzone do Polski i pochowane 17 września 1993 roku w Krypcie Świętego Leonarda na Wawelu. W 2008 roku Instytut Pamięci Narodowej podjął śledztwo mające ustalić przyczyny śmierci generała. Po raz kolejny ekshumowano szczątki znajdujące się w kamiennym sarkofagu. Ustalono, że przyczyną śmierci były obrażenia wielonarządowe, charakterystyczne dla ofiar katastrof komunikacyjnych. Wykluczono by śmierć nastąpiła w wyniku zastrzelenia.
Tak więc odbyły się trzy pogrzeby generała. W czasie ostatniego konduktowi towarzyszyło bicie dzwonu Zygmunta. Generał został upamiętniony w różnych polskich miejscowościach: n.p. w Tuszynie (przed domem rodzinnym), w Rzeszowie, Inowrocławiu… W wielu miastach generał Sikorski patronuje ulicom (tak jest w Gdańsku, Sopocie i Gdyni).
Poczta Polska wydała serię znaczków mu poświęconych. Są monety z jego wizerunkiem pochodzące z 1981 roku a więc wybite w stulecie urodzin generała. Powstały filmy dokumentalne, książki, artykuły. Nakręcono filmy fabularne, w których pojawia się postać Sikorskiego.
Politolog Tadeusz A. Kisielewski (1950-2018) kontynuował swoje badania. „Zamach. Widma wychodzą z cienia” Rebis 2006, „Gibraltar i Katyń. Co kryją archiwa rosyjskie i brytyjskie”Rebis 2009, „Po zamachu” to kolejne książki tego autora.
A w Gibraltarze monument poświęcony generałowi i pozostałym ofiarom katastrofy został w 2013 roku odrestaurowany i przeniesiony na bardziej eksponowane miejsce. To tzw. „Europa Point” z dominującą latarnią morską z 1841 roku.
Korzystałam m.in.
- z Wikipedii
- Jan Parandowski, Mitologia, Czytelnik 1972
- Wanda Markowska, Mity Greków i Rzymian, Iskry 1968
- Tadeusz A. Kisielewski, Zamach. Tropem zabójców generała Sikorskiego, Rebis 2005
Zdjęcia z archiwum autorki.
