Niedaleko gdańskiego stadionu piłkarskiego użytkowanego przez Klub Sportowy „Lechia”, przy ul. Traugutta 45 znajduje się cerkiew prawosławna pw. św. Mikołaja Cudotwórcy (biskupa Miry, który wg średniowiecznej hagiografii żył na przełomie III i IV w. n. e.).
Zapewne nie każdy orientuje się, kiedy ów obiekt (który obecnie pełni rolę świątyni prawosławnej) został zbudowany i jaką pierwotnie spełniał funkcję.
Otóż projekt budynku (a ściślej kompleksu kilku budynków) opracował w 1912 r. gdański inspektor budowlany Richard Dahne, a budowę nadzorował w latach 1913 – 14 miejski radca budowlany Karl Felharber.
Budynek miał pełnić rolę … miejskiego krematorium. Jego budowa była poprzedzona utworzeniem w 1898 r. Stowarzyszenia na Rzecz Pochówków Całopalnych oraz dopuszczeniem kremacji w Prusach. Wzniesiono wówczas zespół kilku ceglanych obiektów: budynek, w którego piwnicy mieściło się właściwe krematorium, a na wyższych kondygnacjach kaplica, sala przygotowań i biura. A także budynki gospodarcze z kostnicą oraz budynek mieszkalny. Pierwsza kremacja miała miejsce 30 X 1914 r.
Na przyległym terenie urządzono cmentarz o powierzchni 1,75 ha na planie zbliżonym do trójkąta, co upamiętnia ustawiony współcześnie obelisk z odpowiednią inskrypcją. Do dziś istnieje główna aleja cmentarna obsadzona drzewami, biegnąca ze wschodu na zachód – w kierunku głównego wejścia do dawnej kaplicy. Wejście to zostało zamurowane przez obecnych użytkowników budynku. Dawny cmentarz został zlikwidowany w 1966 r. Pełni funkcję miejskiego parku.
Krematorium pozostawało pod zarządem Towarzystwa Kremacji „Die Flamme”.
Obiekty te nie uległy zniszczeniu w 1945 r. Przejął je Centralny Zarząd Cmentarzy. Wobec braku zainteresowania w tamtym czasie kremacjami zarówno wśród katolików, jak i protestantów, budynek dawnego krematorium przekazano w 1953 r. kościołowi prawosławnemu. Do tamtej pory – w okresie powojennym – gdańscy wyznawcy prawosławia korzystali z kaplicy znajdującej się przy ul. Sienkiewicza 8 we Wrzeszczu.
Należące niegdyś do dawnego krematorium budynki gospodarcze w latach 1967 – 1983 użytkowane były przez Okręgowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji jako baza pogotowia technicznego i brygad konserwatorskich.
Dopiero w 1983 r. władze miasta przekazały je na także użytek parafii prawosławnej. Wtedy cały kompleks obiektów poddano kapitalnemu remontowi. Na początku lat 90 tych na krótko pomieszczenia piwniczne wraz z urządzeniami do kremacji zostały wydzierżawione prywatnej spółce. Środki z wynajmu przeznaczono na dalszy remont. Dzięki temu w 1994 r. dokonano remontu dachów: w miejsce dachówek położono blachę falistą. Następnie zwieńczono dachy hełmami (które zaprojektował Henryk Pracz), dzięki czemu budynek zaczął z zewnątrz przypominać cerkiew. W tamtym czasie umieszczono na murach budynku mozaiki z wizerunkiem patrona: nad wejściem do świątyni od strony ul. Traugutta i nad zamurowanym wejściem od strony dawnego cmentarza. Wkrótce usunięto z budynku urządzenia do kremacji.
W 2003 r. przystąpiono do dekorowania ścian wewnątrz świątyni wielobarwnymi freskami (przedstawiającymi m. in. Chrystusa, Maryję i świętych), których zarówno projektantem, jak i wykonawcą był Marek Sieńkowski.
Wnętrze jest typowe dla świątyń prawosławnych. Składa się z przedsionka (w którym niegdyś gromadzili się w czasie nabożeństw ludzie jeszcze nie ochrzczeni oraz obciążeni ciężkimi przewinieniami), nawy dostępnej dla wiernych oraz prezbiterium oddzielonego od nawy za pomocą ikonostasu. Do prezbiterium wstęp ma tylko kapłan oraz osoby ze służby liturgicznej.
W tej cerkwi prezbiterium ma kształt apsydy, a jej sklepienie również pokrywają freski.
Ikonostas to ozdobna ściana pokryta ikonami, przedstawiającymi Chrystusa, Maryję, świętych oraz sceny biblijne. Znajduje się w niej wejście do prezbiterium.
Gdańska parafia prawosławna znajduje się na terenie diecezji białostocko – gdańskiej powołanej w 1946 r. przez metropolitę Dionizego.
Należą do niej obywatele polscy wyznania prawosławnego (w większości potomkowie powojennych repatriantów z dawnych Kresów RP oraz ludność napływowa ze wschodnich województw naszego kraju – przybyła do naszego miasta w kolejnych dziesięcioleciach) oraz współcześni imigranci z krajów byłego Związku Radzieckiego, podejmujący tymczasowo pracę w naszym kraju.
Obecnie posługę w tej świątyni pełni dwóch kapłanów.
Poniżej galeria zdjęć z wnętrza świątyni:
