„Prawo, jak my je rozumiemy” – raport Ordo Iuris o łamaniu praworządności
Według autorów opublikowanego dziś raportu „Naruszenia zasad demokratycznego państwa prawnego i praworządności przez rząd Donalda Tuska po 13 grudnia 2023 r.”, władze, pod przewodnictwem Donalda Tuska, podjęły „liczne bezprawne działania mające na celu eliminację opozycyjnych poglądów z przestrzeni publicznej”, systematycznie naruszając podstawy demokratycznego państwa prawnego. Dokument szczegółowo analizuje kontrowersyjne decyzje podjęte w ciągu 18 miesięcy sprawowania władzy przez obecny rząd. Raport został przygotowany przez Instytut Ordo Iuris. Publikację zaprezentowano na konferencji prasowej.
Ustalenia raportu
Raport identyfikuje następujące główne obszary naruszeń: ataki na instytucje demokratyczne, ingerencje w wymiar sprawiedliwości oraz manipulacje w procesie wyborczym, a także wskazuje różnorodne zagrożenia wolności obywatelskich.
Media i wolność słowa: Według autorów dokumentu, rząd rozpoczął kadencję od bezprawnego przejęcia mediów publicznych w oparciu o uchwałę Sejmu, która nie stanowi aktu prawa powszechnie obowiązującego. Raport wskazuje na systematyczne wykluczanie dziennikarzy Telewizji Republika z konferencji prasowych, co Sąd Okręgowy w Warszawie uznał za próbę tłumienia krytyki prasowej.
Wymiar sprawiedliwości: Dokument szczegółowo opisuje działania wobec kluczowych instytucji wymiaru sprawiedliwości. Według raportu, Sejm bezpodstawnie podważył legalność funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa, drastycznie ograniczając jej budżet – co Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją. Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar próbował też odwoływać prezesów sądów w sposób, który TK określił jako sprzeczny z prawem.
Szczególną uwagę raport poświęca sprawie Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego, którego minister Bodnar pozbawił funkcji, co zarówno Sąd Najwyższy, jak i Trybunał Konstytucyjny uznały za bezprawne.
Trybunał Konstytucyjny: Od marca 2024 roku rząd przestał publikować wyroki Trybunału Konstytucyjnego, co raport określa jako bezprecedensowe podważanie konstytucyjnego porządku prawnego.
Proces wyborczy: Raport wskazuje na manipulacje w składzie Państwowej Komisji Wyborczej, gdzie Prawo i Sprawiedliwość otrzymało tylko dwa miejsca zamiast trzech, a Konfederacja została całkowicie wykluczona. Następnie Minister Finansów odmówił wypłaty subwencji dla PiS mimo prawomocnej uchwały PKW nakazującej wypłatę po uchyleniu przez Sąd Najwyższy pierwotnej decyzji o odrzuceniu sprawozdania finansowego.
Prawo do życia: Ministerstwo Zdrowia wydało niewiążące wytyczne poszerzające możliwość wykonywania aborcji, obchodząc wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku oraz wcześniejsze wyroki TK i obowiązującą ustawę. Wprowadzono również kary finansowe dla szpitali nieprzeprowadzających aborcji.
Wolność religijna: Prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski wprowadził zakaz ekspozycji symboli religijnych w urzędzie miasta. Minister Edukacji Barbara Nowacka wielokrotnie wydawała rozporządzenia dotyczące lekcji religii w niekonstytucyjnym trybie, ignorując wyroki TK.
Prawo do sądu: Bezprawnie wygaszono mandaty posłów Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika, naruszono immunitet posła Marcina Romanowskiego, a ksiądz Michał Olszewski przebywał w areszcie 8 miesięcy w warunkach określonych przez RPO jako „nieludzkie traktowanie”.
Wolność zgromadzeń: Ograniczenia wobec Marszu Niepodległości, siłowe przeszukania siedziby organizatorów oraz użycie przemocy policyjnej wobec protestujących rolników.
Przejęcie instytucji państwowych: Raport szczegółowo dokumentuje bezprawne przejęcie mediów publicznych, próby neutralizacji Trybunału Konstytucyjnego oraz Prokuratury Krajowej. 19 grudnia 2023 r. na podstawie niewiążącej uchwały sejmowej odwołano zarządy Telewizji Polskiej, Polskiego Radia i Polskiej Agencji Prasowej.
Zamach stanu? „Obecne władze wykorzystały przewagę aparatu władzy wykonawczej i ustawodawczej w sposób bezprawny” – stwierdza prezes Trybunału Konstytucyjnego Bogdan Święczkowski, który złożył zawiadomienie o podejrzeniu „zamachu stanu”.
Reakcje międzynarodowe
Dokument przywołuje negatywne opinie Komisji Weneckiej, która skrytykowała propozycje reform sądownictwa oraz niepublikowanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego.
Eksperci podkreślają, że opisane działania naruszają nie tylko polskie prawo konstytucyjne, ale również standardy międzynarodowe w zakresie praw człowieka i demokratycznych procedur.
Kontekst prawny
Raport przypomina słowa premiera Tuska, który zapowiadał działania „zgodnie z prawem, tak jak my je rozumiemy” oraz koncepcję „demokracji walczącej”, która może wymagać działań „nie do końca zgodnych z literą prawa”.
Autorzy dokumentu argumentują, że opisane działania wykraczają poza standardowe spory polityczne i stanowią systemowe zagrożenie dla fundamentów demokratycznego państwa prawnego w Polsce.
– W obliczu niemal codziennych pytań ze strony zagranicznych think tanków o stan praworządności w Polsce, raport przekażemy także europejskim partnerom. Zagraniczni obserwatorzy rozumieją już, że narracja autorytarnego rządu jest niewiarygodna i poszukują źródeł rzetelnych informacji o sytuacji w naszej Ojczyźnie – podkreśla dr Łukasz Bernaciński z Zarządu Ordo Iuris.
Instytut zaprezentował raport podczas konferencji prasowej. Wydarzenie otworzył adw. Jerzy Kwaśniewski – prezes Ordo Iuris. Dr Łukasz Bernaciński przedstawił natomiast obszary naruszeń praworządności opisane w publikacji. Następnie adw. dr Bartosz Lewandowski omówił najważniejsze przypadki łamania prawa przez rząd Donalda Tuska, także których ofiary reprezentował. Z kolei sędzia dr Łukasz Piebiak, prezes Stowarzyszenia Prawnicy dla Polski, opisał założenia reformy wymiaru sprawiedliwości.
Artykuł „Ordo Iuris alarmuje: Rząd Tuska systematycznie narusza zasady demokratycznego państwa prawnego i praworządności” ukazał się oryginalnie na stronie Ordo Iuris 10.06.2025, publikacja za zgodą Instytutu.
