Jednym z patronów gdańskich ulic jest kontradmirał Jerzy Świrski, jeden z inicjatorów utworzenia polskiej Marynarki Wojennej w odradzającym się państwie polskim po stu dwudziestu latach rozbiorów.

Jerzy Świrski urodził się 5 IV 1882 r. w Kaliszu, w ówczesnym Królestwie Polskim. Był synem Włodzimierza, oficera armii rosyjskiej, zarazem dowódcy piechoty fortecznej w Dęblinie oraz Celiny z d. Wasiłowskiej, siostry słynnej poetki, Marii Konopnickiej.

Jerzy Świrski
Jerzy Świrski, Wikipedia

Jerzy – podobnie jak jego ojciec postanowił zostać oficerem. Najpierw podjął naukę w Korpusie Kadetów w Moskwie, a po jego ukończeniu – w Morskim Korpusie w Petersburgu. Odbył również kurs dla oficerów nawigatorów. W 1902 r. otrzymał promocję oficerską i w stopniu miczmana wstąpił do rosyjskiej Marynarki Wojennej.

Początkowo służył jako oficer wachtowy i młodszy oficer nawigacyjny na krążowniku „Askold” zbudowanym w stoczni Germania w Kilonii, który wszedł do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego styczniu 1902 r.

W kolejnych latach Jerzy Świrski służył we Flocie Czarnomorskiej: najpierw od 1905 r. jako oficer wachtowy na pancerniku „Rostisław”, potem na stawiaczu min „Dunaj”, a w dalszej kolejności na kanonierce „Doniec”. Później służył jako oficer minowy i oficer nawigacyjny na stawiaczu min „Dunaj” oraz oficer nawigacyjny na krążowniku „Pamiat’ Merkurija”.

W 1908 r. Jerzy Świrski przez krótki czas pełnił funkcję kierownika wyszkolenia stawiacza min „Kronsztadt”. Następnie przez dwa lata – po raz drugi – służył jako oficer nawigacyjny na „Pamiat’ Merkurija” i na pancerniku „Jewstafij”. Potem był oficerem nawigacyjnym Dywizjonu Torpedowców i dowódcą torpedowca „Striemitielnyj”.

W 1912 r. został flagowym oficerem nawigacyjnym Brygady Pancerników. W 1914 r. wszedł w skład komisji ds. szkolnych we Flocie Czarnomorskiej. Wkrótce jednak wybuchła I wojna światowa. Powierzono mu wówczas funkcję oficera nawigacyjnego Floty Czarnomorskiej, gdzie w 1917 r. awansował do stopnia kapitana I rangi (czyli komandora).

Józef Piłsudski
Józef Piłsudski, Wikipedia

W burzliwych czasach, jakie nastały w Rosji w 1917 r. po abdykacji cara Mikołaja II, w proklamowanej na początku 1918 r. Ukraińskiej Republice Ludowej, Świrskiemu powierzono stanowisko ministra spraw morskich. W czasie istnienia Hetmanatu (po dokonaniu zamachu stanu przez byłego adiutanta Mikołaja II, Skoropadskiego, który obwołał się wtedy hetmanem) – Jerzy Świrski awansował na kontradmirała.

W tamtym czasie nawiązał on kontakty z polskimi organizacjami działającymi w tej części Imperium Rosyjskiego; przykładowo zaczął aktywnie udzielać się w Domu Polskim w Sewastopolu.

Po upadku Ukraińskiej Republiki Ludowej, Jerzy Świrski przybył do odradzającego się państwa polskiego. Przez krótki czas jednakże przebywał we Francji, gdzie działał w Komitecie Narodowym Polskim.

W maju 1919 r. rozpoczął swą służbę w Wojsku Polskim, konkretnie – w tworzącej się po I wojnie światowej Polskiej Marynarce Wojennej. Jak wspomniałam na początku, sam przyczynił się do tworzenia jej struktur. Jak podaje Wikipedia zapisał się w naszej historii „jako twórca trzech znaczących planów rozwoju Polskiej Marynarki Wojennej: Głównych wytycznych dla sanacji Marynarki Wojennej (1925), koncepcji funkcjonowania PMW w oparciu o bazy brytyjskie (1939) oraz Rozwoju Marynarki Wojennej po wojnie (1943)”.

Najpierw został szefem Sekcji Organizacyjnej Departamentu dla Spraw Morskich w Warszawie, a w kolejnym roku – zastępcą szefa Departamentu dla Spraw Morskich w Warszawie, a następnie dowódcą Wybrzeża Morskiego w Pucku.

W 1921 r. otrzymał stopień pułkownika Marynarki Wojennej, a wkrótce – komandora. Już w kolejnym roku – decyzją Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza, Józefa Piłsudskiego, został dowódcą Floty i komodorem. Latem 1924 r. wraz z Dowództwem Floty przeniósł się z Pucka do Gdyni – Grabówka.

Fragment ul. Jerzego Świrskiego w Gdańsku
Fragment ul. Jerzego Świrskiego w Gdańsku

Rok później Prezydent RP, Stanisław Wojciechowski zwolnił Jerzego Świrskiego ze stanowiska dowódcy Floty i mianował go szefem Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie. Wraz z końcem 1930 r. decyzją Prezydenta RP, Ignacego Mościckiego, Jerzy Świrski awansował na kontradmirała. Od tej pory w imieniu Skarbu Państwa, sygnował swoim nazwiskiem umowy na budowę niszczycieli, okrętów podwodnych oraz stawiacza min ORP „Gryf”.

Tuż po wybuchu II wojny światowej, wraz z pracownikami Ministerstwa Spraw Wojskowych udał się na emigrację. Najpierw przebywał we Francji, potem w Wielkiej Brytanii.

gen. Władysław Sikorski
gen. Władysław Sikorski

Gen. Władysław Sikorski jako Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie powierzył Jerzemu Świrskiemu dalsze pełnienie funkcji szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej. Jednakże w 1941 r. doszło do rozdźwięku pomiędzy nim a gen. Sikorskim. Pomimo decyzji wydanej przez przez Naczelnego Wodza o pozbawieniu Świrskiego stanowiska, nie doszło do tego, wobec sprzeciwu brytyjskiej admiralicji.

Władze brytyjskie przyznały mu, podobnie jak kilku innym znanym polskim dowódcom wojskowym, Wielce Zaszczytny Order Łaźni.

Po zakończeniu II wojny światowej Jerzy Świrski pozostał w Wielkiej Brytanii. Tam zmarł 12 VI 1959 r. i został pochowany na londyńskim cmentarzu Brompton.

Jerzy Świrski otrzymał wiele odznaczeń, nadanych mu w różnych etapach jego służby wojskowej. W okresie służby w rosyjskiej Marynarce Wojennej otrzymał m. in. order św. Stanisława II i III klasy z mieczami. W okresie dwudziestolecia międzywojennego odznaczono go Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918 – 21, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a także Wielkim Krzyżem Zasługi. Decyzją władz francuskich został najpierw Kawalerem, potem Oficerem, następnie Wielkim Oficerem i Komandorem Orderu Legii Honorowej. Został także Komandorem Orderu Białej Róży (nadawanego przez władze fińskie), Wielkim Oficerem Orderu Trzech Gwiazd (otrzymał go od władz szwedzkich).

W 1983 r. w kościele pw. św. Michała Archanioła w Gdyni – Oksywiu odsłonięto ku pamięci Jerzego Świrskiego tablicę pamiątkową, a w osiemdziesiątą rocznicę utworzenia Polskiej Marynarki Wojennej – tablicę pamiątkową na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni – Oksywiu.

Tablica ku pamięci Jerzego Świrskiego na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni - Oksywiu
Tablica pamięci Jerzego Świrskiego na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni – Oksywiu

W 1992 r. został wybity medal z podobizną kontradmirała o treści Obrona konwojów atlantyckich 1942 – 1992, wydany przez Mennicę Państwową. W maju 1999 r. władze Gdańska nadały imię Jerzego Świrskiego jednej z ulic naszego miasta.

Maria Sadurska

Poniższy artykuł napisałam na podstawie Wikipedii oraz „Encyklopedii Gdańskiej”.

Jerzego Świrskiego, Zakoniczyn, Ujeścisko - Łostowice, Gdańsk, województwo pomorskie, 80-180, Polska

Dodaj opinię lub komentarz.